Łaz

Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije
Łaz
němsce Lohsa
Łaz na karće Sakskeje
Łaz na karće Sakskeje
DEC
Łaz
Łaz
Wopon
Wopon Łaza
Wopon Łaza
Zakładne daty
stat Němska Němska
zwjazkowy kraj SakskaSakska Sakska
wokrjes Budyski
wysokosć 114 metrow n.m.hł.
přestrjeń 134,54 km²
wobydlerstwo 5.145 (31. dec 2022)[1]
hustosć zasydlenja 38 wob. na km²
póstowe čisło 02999
předwólba (+49) 035724
awtowa značka BZ, BIW, HY, KM
Politika a zarjadnistwo
wjesnjanosta Thomas Leberecht (CDU)
adresa Při radnicy 1
02999 Łaz
webstrona lohsa.de
Połoženje Łaza w Sakskej
KartaČěskaDrježdźanyWokrjes ZhorjelcWokrjes MišnoWokrjes Sakska Šwica-Wuchodne Rudne horyWarnoćicyBudyšinNjedźichowBiskopicyPorchowChrósćicyKumwałdZemicy-TumicyDobruša-HuskaHalštrowska HolaHalštrowFrankenthalHodźijWulka DubrawaGroßharthauGroßnaundorfBudestecyWulke RědorjecyMalešecyHaselbachtalBukecyWojerecyKamjencKinsporkRakecyKubšicyŁužnicaŁutySwětłaŁazMalešecyNjebjelčicyNjeswačidłoNeukirch pola KinsporkaWjazońcaHornja HórkaOhornWóslinkOttendorf-OkrillaPančicy-KukowPołčnicaBóšicyRadebergRadworWorklecyRalbicy-RóžantRamnowŠěrachow-KorzymSmělna-PóckowyKamjencSepicyZałomSprjewiny DołSćenjowWołbramecyWachowWósporkWjelećinKulowBraniborskaPólska
Karta
wikidata: Łaz (Q93258)
51.38388888888914.403333333333


Łaz (němsce Lohsa) je cyrkwinska wjes a gmejna w sewjernej Hornjej Łužicy. Leži w krajinje hornjołužiskeje hole a hatow w sewjernym dźělu Budyskeho wokrjesa a je jeho po přestrjeni najwjetša gmejna kaž tež jedna z dźesać najwjetšich w cyłej Sakskej. Łaz leži wosrjedź něhdyšeho Łužiskeho brunicoweho rewěra.

Gmejna słuša do připóznateho sydlenskeho ruma Serbow w Sakskej.

Stawizny[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Łazowska radnica

Wjes so prěni raz w lěće 1343 jako Lose naspomni.[2]

W 20. lětstotku narosće Łaz k wulkej industrijnej gmejnje. W lěće 1938 so Radska, Tři Žony a Nydej zagmejnowachu. 1994 přizamknychu so Běły Chołmc, Bjerwałd, Hermanecy, Šćeńca a Złyčin nowej jednotnej gmejnje Łaz. Gmejnski dźěl Bjerwałd so 1998 do bliže ležaceho Hamora zarjaduje. W lěće 2005 přińdu Wulke Ždźary wot rozpušćeneje gmejny Hórnikečanski jězor do Łaza.

Wobydlerstwo a rěč[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Ewangelska cyrkej we Łazu

Po Mukowej statistice měješe Łaz w lěće 1884 cyłkownje 467 wobydlerjow, z nich 432 Serbow (93 %) a 35 Němcow.[3] Arnošt Černik zwěsći za mjeztym industrializowanu Łazowsku gmejnu w lěće 1956 serbskorěčny podźěl wobydlerstwa wot jenož hišće 37,3 %.[4]

Po ludličenju w lěće 2011 bydlachu we wsy 1702 wobydlerjow w přerěznej starobje wot 49,2 lět (Sakska: 46,4).[5]

Gmejnske dźěle[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Ke gmejnje słuša 15 wjesnych dźělow:

wjes wob. přer.
staroba
♀/♂a kwocient
młodych
b
kwocient
starych
c
wosoby/
domjacnosć
Běły Chołmc 778 47,6 92 19 37 2,2
Bjedrichecy 195 43,3 97 24 24 2,5
Drěwcy 133 46,5 96 17 27 2,5
Hermanecy 192 45,8 102 14 25 2,4
Koblicy 334 46,1 98 22 35 2,6
Łaz 1702 49,2 93 21 50 2,0
Lipiny 68 39,7 89 44 31 2,7
Mortkow 183 47,2 97 24 41 2,3
Roholń 122 46,7 88 24 27 2,5
Šćeńca 329 45,1 106 20 25 2,6
Tři Žony 42 44,0 100 20 20 2,5
Tyhelk 57 46,8 84 24 26 2,6
Wulke Ždźary 1218 46,3 112 22 34 2,4
Wysoka 74 43,5 106 21 19 2,5
Złyčin 285 45,6 104 20 36 2,5
gmejna Łaz 5712 45,6 104 23 33 2,4
podaća po cencusu 2011; staw: 9.5.2011[6]
a: ličba mužow na 100 žonow
b: poměr ličby wosobow pod 18 lětami k 100 wosobam mjez 18 a 65
c: poměr ličby wosobow nad 65 lětami k 100 wosobam mjez 18 a 65

Zajimawostki[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Politika[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Gmejna słuša k sakskemu wólbnemu wokrjesej 55 (Budyšin 4) a k zwjazkowemu wólbnemu wokrjesej 156 (Budyšin I).

Wjesnjanosta[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Łazowski wjesnjanosta je wot lěta 2016 Thomas Leberecht (CDU). Jeho předchadnik w zastojnstwje bě Udo Wićaz (CDU).

wólby wjesnjanosty
wólba wjesnjanosta namjet wuslědk (%)
2023 Thomas Ronny Leberecht CDU 69,9
2016 50,3
2015 Udo Wićaz 69,7
2008 75,5
2001 69,8

Wobchad[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

We Łazu nadeńdźe so zastanišćo při železniskej čarje WojerecyZhorjelc. Linija OE 64, tak mjenowany shuttle jězorina-Nysa, zwjazuje Łaz z woběmaj městomaj.

Wosobiny[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

  • Korla Jan Smoler (1791–1848), wučer a kulturny prócowar; wot 1821 we Łazu
  • Handrij Zejler (1804–1872), basnik a narodny prócowar; farar we Łazu a tam pochowany
  • Jan Arnošt Smoler (1816–1884), filolog, spisowaćel a nakładnik; we Łazu narostł
  • Jan Haješ (1873–1960) – překupc, narodny prócowar w serbskej holi; měješe wobchod we Łazu
  • Jurij Malink (1893–1942), ewangelski farar; 1920–38 we Łazu
  • Pětr Malink (1931–1984), literarny wědomostnik, awtor a přełožowar; narodźeny we Łazu
  • Jan Pawoł Nagel (1934–1997), komponist a předsyda Domowiny; narodźeny we Łazu

Za dalšich fararjow hlej zapisk wo Łazowskej cyrkwi.

Literatura[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

  • Lohsa/Łaz. W: Oberlausitzer Heide- und Teichlandschaft (= Werte der deutschen Heimat. Zwjazk 67). 1. nakład. Böhlau, Köln/Weimar/Wien 2005, ISBN 978-3-412-08903-0, str. 110–114.


Žórła[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

  1. Aktualne ličby wobydlerstwa po gmejnach 2022; Statistiski krajny zarjad Sakskeje
  2. Łaz w Digitalnym stawizniskim zapisu městnow Sakskeje (němsce)
  3. Ernst Tschernik: Die Entwicklung der sorbischen Bevölkerung. Akademie-Verlag, Berlin 1954, str. 92. → wšě wjeski
  4. Ludwig Elle: Sprachenpolitik in der Lausitz. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1995, str. 249. [1984 wobydlerjow, z nich 411 dorosćenych z aktiwnymi znajomosćemi serbšćiny, 94 z pasiwnymi, 235 serbskich dźěći a młodostnych, 1244 bjez znajomosćow] → wšě wjeski
  5. Wuslědki ludličenja 2011 za Łaz (pdf)
  6. Statistiski krajny zarjad Sakskeje: gmejna Łaz (němsce)
  7. Andreas Kirschke: Swój lud je we wutrobnje nosył. W: Protyce 2008, str. 124–127.

Wotkazaj[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

 Commons: Łaz – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow
Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije