Šćeńca

Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije
Šćeńca
Steinitz
Połoženje Šćeńcy na karće Hornjeje Łužicy
Połoženje Šćeńcy na karće Hornjeje Łužicy
DEC
Połoženje Šćeńcy
Połoženje Šćeńcy
gmejna: Łaz
zagmejnowanje: 1994
wobydlerstwo: 304 (31. decembra 2016)[1]
wysokosć: 132 metrow n.m.hł.
51.34416666666714.377777777778132
póstowe čisło: 02999
předwólba: 035724
wotwodźene
słowa:
wobydler/ka:
Šćeńčan/ka
adjektiw:
Šćeńčanski
skłonowanje:
Šćeńcy, Šćeńcy, Šćeńcu, Šćeńcu, w Šćeńcy
Kamjentnej křižej w Šćeńcy
Kamjentnej křižej w Šćeńcy

Kamjentnej křižej w Šćeńcy

Šćeńca (němsce Steinitz) je hornjołužiska wjes z 304 wobydlerjemi,[2] kotraž słuša wot lěta 1994 k Łazowskej gmejnje.

Geografija[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Šćeńca leži něhdźe 14 km juhowuchodnje Wojerec a 18 km sewjernje Budyšina w krajinje hornjołužiskeje hole a hatow njedaloko Małeje Sprjewje. Wuchodnje wsy rozpřestrěwa so Minakałska hola, jedyn z najwjetšich lěsow Hornjeje Łužicy. Južnje namaka so hora Dubowc (161 m).

Susodne wsy su Bjedrichecy a Mortkow w sewjeru, Wysoka w juhowuchodźe, Kamjenej w juhozapadźe a Stróža w zapadźe.

Stawizny[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Tak mjenowany „nowy hród“ w Kołpicy

Najstarše namakanki na Šćeńčanskich honach pochadźeja z pózdnjeje kamjentneje doby. W bliskosći dźensnišeho hrodu běše w železowej dobje pohrjebnišćo. Pola wurywanja w lěće 1938 namakachu tam tři popjelnicy, wósom pódlanskich sudobjow a bronzowy pjeršćeń. Na druhim pohrjebnišću sewjernje wsy namakachu w lětomaj 1924/25 cyłkownje 32 rowow, zdźěla tež z sudobjemi a pjeršćenjemi. Na kopcu zapadnje Małeje Sprjewje wurywachu nimo toho powostanki srjedźowěkowskeho sydlišća.

W srjedźowěku bě tule křižowanišćo mjez wažnymaj wikowanskimaj pućomaj. Z Hodźija wjedźeše stara dróha přez Stróžišćo do Mužakowskeho směra. Młódša wikowanska dróha zwjazowaše Budyšin z Wojerecami a Grodkom. Wjes naspomni so k prěnjemu razej w lěće 1306 jako Steinicz. Mjeno pochadźa snadź wot staroserbskeje formy Stajnica za městno, hdźež běše konjenc („staj(a)“).

Šćeńca, kotraž je sydlerskostawiznisce pućowc, započa so hakle kónc 13. lětstotka wuwiwać a słušeše w lěće 1343 k Łazowskej wosadźe. Wot 15. do 17. lětstotka běše wjes we wobsydstwje knjezow von Schreibersdorf, kiž w lěće 1672 tež kilometer wuchodnje ležacy wudwór Kołpicu kupichu.

Po Wienskim kongresu lěta 1815 přińdźe wjeska kaž cyły sewjer Hornjeje Łužicy k Pruskej. Hranica ze Sakskej běžeše hač do lěta 1945 južnje wot Šćeńcy přez Dubič. 1819 dóńdźe Šćeńčanske kubło k prěnjemu razej do byrgarskeho wobsydstwa, jako je překupc Andreas Jordan z Frankobroda nad Wódru kupi. Alwin Kluge pozdźišo kuble w Šćeńcy a Kołpicy ze susodnym Wysočanskim hońtwjerskim hrodom zjednoći.

Po rólnej reformje lěta 1946 wottorhachu wuswojeny knježi dom w lěće 1947, mjeztym zo Kołpičanski wudwór stejo wosta.

Hač do lěta 1994 bě Šćeńca samostatna gmejna z wjesnym dźělom Kołpicu, potom so do Łaza zagmejnowa.

Wobydlerstwo[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Podaća po cencusu 2011; staw: 9.5.2011[3] Šćeńca gmejna
ličba wobydlerjow 329 5712
ličba domjacnosćow 128 2467
wosoby na domjacnosć 2,6 2,3
swójby 107 1823
bydlenske twarjenja 99 1735
bydlenska přestrjeń na wosobu (m²) 37,9 41,6
přerězna staroba w lětach 45,1 47,0
kwocient młodostnycha 20 21
kwocient starychb 25 37
podźěl prózdne stejacych bydlenjow 4,5 % 3,9 %
a: poměr ličby wosobow pod 18 lětami k 100 wosobam mjez 18 a 65
b: poměr ličby wosobow nad 65 lětami k 100 wosobam mjez 18 a 65

Po Arnošta Mukowej statistice měješe Šćeńca we 1880tych lětach 281 wobydlerjow, mjez nimi 278 Serbow (99 %) a jenož třo Němcy.[4] Arnošt Černik zwěsći 1956 serbskorěčny podźěl wobydlerstwa Šćeńčanskeje gmejny wot hišće 53,2 %.[5]

W lěće 1925 bě mjez 289 wobydlerjemi 254 ewangelskich. Ewangelscy wěriwi słušeja znajmjeńša ze 16. lětstotka k Rakečanskej wosadźe.

Pomniki[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Při křižowanišćo wosrjedź wsy stejitej srjedźowěkowskej kamjentnej křižej, kiž buštej wšak hakle w 1930tych lětach tam nastajenej. Na mjeńšim kamjenju je mječ zarěznjeny.

Wosobiny[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

  • Hana Lawcyna (1881–1964), šwalča, ludowa basnjerka; rodźena w Šćeńcy


Žórła[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

  • Steinitz/Šćeńca mit Kolpitz/Kołpica und Neusteinitz/Nowa Šćeńca. W: Oberlausitzer Heide- und Teichlandschaft (= Werte der deutschen Heimat. Zwjazk 67). 1. nakład. Böhlau, Köln/Weimar/Wien 2005, ISBN 978-3-412-08903-0, str. 125slsl.
  1. staw: 31. decembra 2016; Podaća gmejnskeho zarjada Łaz
  2. staw: 31. decembra 2016; Podaća gmejnskeho zarjada Łaz
  3. Statistiski krajny zarjad Sakskeje: gmejna Łaz (němsce)
  4. Ernst Tschernik: Die Entwicklung der sorbischen Bevölkerung. Akademie-Verlag, Berlin 1954, str. 93. → wšě wjeski
  5. Ludwig Elle: Sprachenpolitik in der Lausitz. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1995, str. 250. [438 wobydlerjow, z nich 145 dorosćenych z aktiwnymi znajomosćemi serbšćiny, 28 z pasiwnymi, 60 serbskich dźěći a młodostnych, 205 bjez znajomosćow] → wšě wjeski

Wotkazaj[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

 Commons: Šćeńca – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow
  • Šćeńca w Digitalnym stawizniskim zapisu městnow Sakskeje (němsce)
Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije