Mužakow

**Mužakow**
němsce	Bad Muskau
	Mužakow na karće Sakskeje Mužakow
	Mužakow na karće Sakskeje Mužakow
Wopon
	Wopon Mužakowa
	Wopon Mužakowa
Zakładne daty
stat	Němska
zwjazkowy kraj	Sakska
wokrjes	Zhorjelski
wysokosć	110 metrow n.m.hł.
přestrjeń	15,38 km²
wobydlerstwo	3.669 (31. dec 2021)
hustosć zasydlenja	239 wob. na km²
póstowe čisło	02953
předwólba	(+49) 035771
awtowa značka	GR, LÖB, NOL, NY, WSW, ZI
Politika a zarjadnistwo
měšćanosta	Andreas Bänder (CDU)
webstrona	badmuskau.de
Połoženje Mužakowa w Sakskej
	Karta
	wikidata: Mužakow (Q165131)

51.5514.716666666667

Koordinaty: 51° 33′ S, 14° 43′ W

Mužakow (němsce Muskau, wot 1961 Bad Muskau) je městačko w sewjerowuchodźe Hornjeje Łužicy, kotrež słuša k Zhorjelskemu wokrjesej. Mužakow leži juhowuchodnje Choćebuza na zapadnym brjoze Nysy a z tym při hranicy mjez Sakskej a Pólskej. Mužakow je znaty za Pücklerowy krajinowy park, kotryž nadeńdźe so při woběmaj brjohomaj Nysy a słuša k swětowemu herbstwu UNESCO.

Městačko słuša oficielnje do serbskeho sydlenskeho ruma.

Geografija[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Mužakow mjezuje z braniborskim wokrjesom Sprjewja-Nysa a pólskim wojewódstwom Lubuš. Susodne gmejny su Dolina Nysy a Małksy na sewjeru, Wjeska na wuchodźe, Krušwica na juhu kaž tež Jabłońc a Jemjelica-Źěwink na zapadźe.

Móst přez Nysu zwjazuje Mužakow z pólskim susodnym městom Wjesku.

Stawizny[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Městnosć nasta něhdźe w 12. lětstotku jako słowjanske sydlišćo a so w lěće 1245 k prěnjemu razej jako sydło knjezow Berold a Thidricus de Muschow naspomni.^[2] Mjeno woznamjeni městnosć jako sydlišćo jednoho muža (muž, mužak). W lěće 1452 spožči so sydlišću měšćanske prawo.

Wot 14. hač do 20. lětstotka běše za čas němskeje kolonizacije jako wodowy hród nastaty Mužakowski hród srjedźišćo Mužakowskeho stawoweho knjejstwa, najwjetšeho w cyłej Hornjej Łužicy. Pod sławnym wjerchom Pücklerom nasta Mužakowski park a bu hród přetwarjeny.

Wobydlerstwo a rěč[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Wokoło Mužakowa rěčeše so Mužakowska narěč serbšćiny, přechodny dialekt mjez hornjo- a delnjoserbšćinu. Hač do lěta 1945 steješe w měsće serbska cyrkej swj. Handrija (tež „Templum soraborum“), hdźež so hač do spočatka 20. lětstotka serbsce prědowaše. Posledni serbski wosadny farar bě Ota Jurk († 1907). W poslednich tydźenjach Druheje swětoweje wójny bu cyrkej zničena a jeje rozwaliny pozdźišo wottorhane.^[3]

Arnošt Černik zwěsći w lěće 1954 jenož hišće 68 wobydlerjow, kiž serbsce rěčachu abo zrozumichu.^[4]

Měšćanske dźěle[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Město wobsteji ze slědowaceju dźělow:

	wob.	přer. staroba	♀/♂^a	kwocient młodych^b	kwocient starych^c	wosoby/ domjacnosć
Kobjelin (Köbeln)	440	49,3	108	24	50	2,3
Mužakow	3296	47,9	97	21	42	2,0
město	3736	48,0	98	21	43	2,0
podaća po cencusu 2011; staw: 9.5.2011^[5] a: ličba mužow na 100 žonow b: poměr ličby wosobow pod 18 lětami k 100 wosobam mjez 18 a 65 c: poměr ličby wosobow nad 65 lětami k 100 wosobam mjez 18 a 65

Zajimawosće[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Pücklerowy park
Stary hród
Hórska cyrkej
Nowy hród
kawalěrowy dom
oranžerija

Přez město wjedźe kolesowanska šćežka Wódra-Nysa.

Politika[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Město słuša k sakskemu wólbnemu wokrjesej 57 (Zhorjelc 1) a k zwjazkowemu wólbnemu wokrjesej 157 (Zhorjelc).

Wosobiny[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Jan Jurij Vogel (1739–1826) – Mužakowski superintendent a rozswětlerski spisowaćel; wot 1768 w Mužakowje
Nathanael Bohuměr Leska (1751–1786) – uniwersitny profesor, přirodowědnik a rozswětler; rodźeny w Mužakowje

Žórła[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

↑ Aktualne ličby wobydlerstwa po gmejnach 2021; Statistiski krajny zarjad Sakskeje
↑ Mužakow w Digitalnym stawizniskim zapisu městnow Sakskeje (němsce)
↑ Trudla Malinkowa: Mužakowscy Serbja něhdy a nětk. W: Pomhaj Bóh 6/2010, str. 8
↑ Ludwig Elle: Sprachenpolitik in der Lausitz. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1995, str. 255. [5884 wobydlerjow, z nich 26 dorosćenych z aktiwnymi znajomosćemi serbšćiny, 33 z pasiwnymi, 9 serbskich dźěći a młodostnych, 5816 bjez znajomosćow] → wšě wjeski
↑ Statistiski krajny zarjad Sakskeje: gmejna Mužakow (němsce)

Wotkazaj[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Commons: Mužakow – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow

Město Mužakow

Města a gmejny w Zhorjelskim wokrjesu

[Metadaty_wobydlerstwo_DE-SN-1] Aktualne ličby wobydlerstwa po gmejnach 2021; Statistiski krajny zarjad Sakskeje

[2] Mužakow w Digitalnym stawizniskim zapisu městnow Sakskeje (němsce)

[3] Trudla Malinkowa: Mužakowscy Serbja něhdy a nětk. W: Pomhaj Bóh 6/2010, str. 8

[4] Ludwig Elle: Sprachenpolitik in der Lausitz. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1995, str. 255. [5884 wobydlerjow, z nich 26 dorosćenych z aktiwnymi znajomosćemi serbšćiny, 33 z pasiwnymi, 9 serbskich dźěći a młodostnych, 5816 bjez znajomosćow] → wšě wjeski

[5] Statistiski krajny zarjad Sakskeje: gmejna Mužakow (němsce)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]