Mužakow

**Mužakow**
němsce	Bad Muskau
Wopon
Zakładne daty
stat	Němska
zwjazkowy kraj	Sakska
wokrjes	Zhorjelski
wysokosć	110 metrow n.m.hł.
přestrjeń	15,38 km²
wobydlerstwo	3.669 (31. dec 2021)
hustosć zasydlenja	239 wob. na km²
póstowe čisło	02953
předwólba	(+49) 035771
awtowa značka	GR, LÖB, NOL, NY, WSW, ZI
Politika a zarjadnistwo
měšćanosta	Andreas Bänder (CDU)
webstrona	badmuskau.de
Połoženje Mužakowa w Sakskej
	wikidata: Mužakow (Q165131)

51.5514.716666666667

Koordinaty: 51° 33′ S, 14° 43′ W

Mužakow (němsce Muskau, wot 1961 Bad Muskau) je městačko w sewjerowuchodźe Hornjeje Łužicy, kotrež słuša k Zhorjelskemu wokrjesej. Mužakow leži juhowuchodnje Choćebuza na zapadnym brjoze Nysy a z tym při hranicy mjez Sakskej a Pólskej. Mužakow je znaty za Pücklerowy krajinowy park, kotryž nadeńdźe so při woběmaj brjohomaj Nysy a słuša k swětowemu herbstwu UNESCO.

Městačko słuša oficielnje do serbskeho sydlenskeho ruma.

Geografija[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Nowy hród w Pücklerowym parku

Mužakow mjezuje z braniborskim wokrjesom Sprjewja-Nysa a pólskim wojewódstwom Lubuš. Susodne gmejny su Dolina Nysy a Małksy na sewjeru, Wjeska na wuchodźe, Krušwica na juhu kaž tež Jabłońc a Jemjelica-Źěwink na zapadźe.

Móst přez Nysu zwjazuje Mužakow z pólskim susodnym městom Wjesku.

Stawizny[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Městnosć nasta něhdźe w 12. lětstotku jako słowjanske sydlišćo a so w lěće 1245 k prěnjemu razej jako sydło knjezow Berold a Thidricus de Muschow naspomni.^[2] Mjeno woznamjeni městnosć jako sydlišćo jednoho muža (muž, mužak). W lěće 1452 spožči so sydlišću měšćanske prawo.

Wot 14. hač do 20. lětstotka běše za čas němskeje kolonizacije jako wodowy hród nastaty Mužakowski hród srjedźišćo Mužakowskeho stawoweho knjejstwa, najwjetšeho w cyłej Hornjej Łužicy. Pod sławnym wjerchom Pücklerom nasta Mužakowski park a bu hród přetwarjeny.

Wobydlerstwo a rěč[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Wokoło Mužakowa rěčeše so Mužakowska narěč serbšćiny, přechodny dialekt mjez hornjo- a delnjoserbšćinu. Hač do lěta 1945 steješe w měsće serbska cyrkej swj. Handrija (tež „Templum soraborum“), hdźež so hač do spočatka 20. lětstotka serbsce prědowaše. Posledni serbski wosadny farar bě Ota Jurk († 1907). W poslednich tydźenjach Druheje swětoweje wójny bu cyrkej zničena a jeje rozwaliny pozdźišo wottorhane.^[3]

Arnošt Černik zwěsći w lěće 1954 jenož hišće 68 wobydlerjow, kiž serbsce rěčachu abo zrozumichu.^[4]

Měšćanske dźěle[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Město wobsteji ze slědowaceju dźělow:

	wob.	přer. staroba	♀/♂^a	kwocient młodych^b	kwocient starych^c	wosoby/ domjacnosć
Kobjelin (Köbeln)	440	49,3	108	24	50	2,3
Mužakow	3296	47,9	97	21	42	2,0
město	3736	48,0	98	21	43	2,0
podaća po cencusu 2011; staw: 9.5.2011^[5] a: ličba mužow na 100 žonow b: poměr ličby wosobow pod 18 lětami k 100 wosobam mjez 18 a 65 c: poměr ličby wosobow nad 65 lětami k 100 wosobam mjez 18 a 65

Zajimawosće[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Pücklerowy park
Stary hród
Hórska cyrkej
Nowy hród
kawalěrowy dom
oranžerija

Přez město wjedźe kolesowanska šćežka Wódra-Nysa.

Politika[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Město słuša k sakskemu wólbnemu wokrjesej 57 (Zhorjelc 1) a k zwjazkowemu wólbnemu wokrjesej 157 (Zhorjelc).

Wosobiny[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Jan Jurij Vogel (1739–1826) – Mužakowski superintendent a rozswětlerski spisowaćel; wot 1768 w Mužakowje
Nathanael Bohuměr Leska (1751–1786) – uniwersitny profesor, přirodowědnik a rozswětler; rodźeny w Mužakowje

Žórła[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

↑ Aktualne ličby wobydlerstwa po gmejnach 2021; Statistiski krajny zarjad Sakskeje
↑ Mužakow w Digitalnym stawizniskim zapisu městnow Sakskeje (němsce)
↑ Trudla Malinkowa: Mužakowscy Serbja něhdy a nětk. W: Pomhaj Bóh 6/2010, str. 8
↑ Ludwig Elle: Sprachenpolitik in der Lausitz. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1995, str. 255. [5884 wobydlerjow, z nich 26 dorosćenych z aktiwnymi znajomosćemi serbšćiny, 33 z pasiwnymi, 9 serbskich dźěći a młodostnych, 5816 bjez znajomosćow] → wšě wjeski
↑ Statistiski krajny zarjad Sakskeje: gmejna Mužakow (němsce)

Wotkazaj[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Commons: Mužakow – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow

Město Mužakow

Města a gmejny w Zhorjelskim wokrjesu

[Metadaty_wobydlerstwo_DE-SN-1] Aktualne ličby wobydlerstwa po gmejnach 2021; Statistiski krajny zarjad Sakskeje

[2] Mužakow w Digitalnym stawizniskim zapisu městnow Sakskeje (němsce)

[3] Trudla Malinkowa: Mužakowscy Serbja něhdy a nětk. W: Pomhaj Bóh 6/2010, str. 8

[4] Ludwig Elle: Sprachenpolitik in der Lausitz. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1995, str. 255. [5884 wobydlerjow, z nich 26 dorosćenych z aktiwnymi znajomosćemi serbšćiny, 33 z pasiwnymi, 9 serbskich dźěći a młodostnych, 5816 bjez znajomosćow] → wšě wjeski

[5] Statistiski krajny zarjad Sakskeje: gmejna Mužakow (němsce)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]