Mužakow

Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije
Mužakow
němsce Bad Muskau
Wopon
Wopon Mužakowa
Zakładne daty
stat Němska Němska
zwjazkowy kraj SakskaSakska Sakska
wokrjes Zhorjelski
wysokosć 110 metrow n.m.hł.
přestrjeń 15,38 km²
wobydlerstwo 3.669 (31. dec 2021)[1]
hustosć zasydlenja 239 wob. na km²
póstowe čisło 02953
předwólba (+49) 035771
awtowa značka GR, LÖB, NOL, NY, WSW, ZI
Politika a zarjadnistwo
měšćanosta Andreas Bänder (CDU)
webstrona badmuskau.de
Połoženje Mužakowa w Sakskej
Bjerwałdski jězorBartonski jězorKwětanečanski jězorKwětanečanski jězorPólskaČěskaWokrjes Sakska Šwica-Wuchodne Rudne horyMužakowBejerecyBjenadźicyOchranowBertsdorf-HörnitzHamorHamorSuche HendrichecyHabrachćicy-Nowe JěžercyKotmar (gmejna)JabłońcZhorjelcZhorjelcDźěwinDźěwinWulki ŠunowSwóńcaWosečkHainewaldeOchranowWysoka DubrawaHórkaJonsdorfKodrecyKralowski hajKrušwicaChrjebja-Nowa WjesLěwałdLutarjecyLubijMarkoćicyMarkoćicyMittelherwigsdorfMikowMikowNysowa łučinaNowosólc-Horni HródkKotmar (gmejna)NiskaKotmar (gmejna)WódrjeńcaOlbersdorfWopakaWostrowcOjbinKwětanecy při jězoruRychbachRěčicyRosenbachRózborkSlepoSchönau-BerzdorfŠumbachŠepcowy DołWodowe HendrichecyRychbachTrjebinTrjebinVierkirchenWaldhufenWuskidźBěła WodaŽitawaŽitawaWokrjes BudyšinBraniborskaKarta
Wo tutym wobrazu
51.5514.716666666667


Mužakow (němsce Muskau, wot 1961 Bad Muskau) je městačko w sewjerowuchodźe Hornjeje Łužicy, kotrež słuša k Zhorjelskemu wokrjesej. Mužakow leži juhowuchodnje Choćebuza na zapadnym brjoze Nysy a z tym při hranicy mjez Sakskej a Pólskej. Mužakow je znaty za Pücklerowy krajinowy park, kotryž nadeńdźe so při woběmaj brjohomaj Nysy a słuša k swětowemu herbstwu UNESCO.

Městačko słuša oficielnje do serbskeho sydlenskeho ruma.

Geografija[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Nowy hród w Pücklerowym parku

Mužakow mjezuje z braniborskim wokrjesom Sprjewja-Nysa a pólskim wojewódstwom Lubuš. Susodne gmejny su Dolina Nysy a Małksy na sewjeru, Wjeska na wuchodźe, Krušwica na juhu kaž tež Jabłońc a Jemjelica-Źěwink na zapadźe.

Móst přez Nysu zwjazuje Mužakow z pólskim susodnym městom Wjesku.

Stawizny[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Městnosć nasta něhdźe w 12. lětstotku jako słowjanske sydlišćo a so w lěće 1245 k prěnjemu razej jako sydło knjezow Berold a Thidricus de Muschow naspomni.[2] Mjeno woznamjeni městnosć jako sydlišćo jednoho muža (muž, mužak). W lěće 1452 spožči so sydlišću měšćanske prawo.

Wot 14. hač do 20. lětstotka běše za čas němskeje kolonizacije jako wodowy hród nastaty Mužakowski hród srjedźišćo Mužakowskeho stawoweho knjejstwa, najwjetšeho w cyłej Hornjej Łužicy. Pod sławnym wjerchom Pücklerom nasta Mužakowski park a bu hród přetwarjeny.

Wobydlerstwo a rěč[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Wokoło Mužakowa rěčeše so Mužakowska narěč serbšćiny, přechodny dialekt mjez hornjo- a delnjoserbšćinu. Hač do lěta 1945 steješe w měsće serbska cyrkej swj. Handrija (tež „Templum soraborum“), hdźež so hač do spočatka 20. lětstotka serbsce prědowaše. Posledni serbski wosadny farar bě Ota Jurk († 1907). W poslednich tydźenjach Druheje swětoweje wójny bu cyrkej zničena a jeje rozwaliny pozdźišo wottorhane.[3]

Arnošt Černik zwěsći w lěće 1954 jenož hišće 68 wobydlerjow, kiž serbsce rěčachu abo zrozumichu.[4]

Měšćanske dźěle[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Město wobsteji ze slědowaceju dźělow:

wob. přer.
staroba
♀/♂a kwocient
młodych
b
kwocient
starych
c
wosoby/
domjacnosć
Kobjelin (Köbeln) 440 49,3 108 24 50 2,3
Mužakow 3296 47,9 97 21 42 2,0
město 3736 48,0 98 21 43 2,0
podaća po cencusu 2011; staw: 9.5.2011[5]
a: ličba mužow na 100 žonow
b: poměr ličby wosobow pod 18 lětami k 100 wosobam mjez 18 a 65
c: poměr ličby wosobow nad 65 lětami k 100 wosobam mjez 18 a 65


Zajimawosće[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

  • Pücklerowy park
  • Stary hród
  • Hórska cyrkej
  • Nowy hród
  • kawalěrowy dom
  • oranžerija

Přez město wjedźe kolesowanska šćežka Wódra-Nysa.

Politika[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Město słuša k sakskemu wólbnemu wokrjesej 57 (Zhorjelc 1) a k zwjazkowemu wólbnemu wokrjesej 157 (Zhorjelc).

Wosobiny[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

  • Jan Jurij Vogel (1739–1826) – Mužakowski superintendent a rozswětlerski spisowaćel; wot 1768 w Mužakowje
  • Nathanael Bohuměr Leska (1751–1786) – uniwersitny profesor, přirodowědnik a rozswětler; rodźeny w Mužakowje

Žórła[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

  1. Aktualne ličby wobydlerstwa po gmejnach 2021; Statistiski krajny zarjad Sakskeje
  2. Mužakow w Digitalnym stawizniskim zapisu městnow Sakskeje (němsce)
  3. Trudla Malinkowa: Mužakowscy Serbja něhdy a nětk. W: Pomhaj Bóh 6/2010, str. 8
  4. Ludwig Elle: Sprachenpolitik in der Lausitz. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1995, str. 255. [5884 wobydlerjow, z nich 26 dorosćenych z aktiwnymi znajomosćemi serbšćiny, 33 z pasiwnymi, 9 serbskich dźěći a młodostnych, 5816 bjez znajomosćow] → wšě wjeski
  5. Statistiski krajny zarjad Sakskeje: gmejna Mužakow (němsce)

Wotkazaj[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

 Commons: Mužakow – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow
Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije