Hamor

Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije
Hamor
Hamor na karće Sakskeje
Hamor na karće Sakskeje
DEC
Hamor
Hamor
Wopon
Wopon Hamora
Wopon Hamora
Zakładne daty
stat Němska Němska
zwjazkowy kraj SakskaSakska Sakska
wokrjes Zhorjelski
wysokosć 129 metrow n.m.hł.
přestrjeń 217,69 km²
wobydlerstwo 4.270 (31. dec 2022)[1]
hustosć zasydlenja 20 wob. na km²
póstowe čisło 02943
předwólby (+49) 035774, 035728, 035895
awtowa značka GR, LÖB, NOL, NY, WSW, ZI
Politika a zarjadnistwo
adresa Južna dróha 4
02943 Hamor
webstrona boxberg-ol.de
Połoženje Hamora w Sakskej
KartaBjerwałdski jězorBartonski jězorKwětanečanski jězorKwětanečanski jězorPólskaČěskaWokrjes Sakska Šwica-Wuchodne Rudne horyMužakowBejerecyBjenadźicyOchranowBertsdorf-HörnitzHamorHamorSuche HendrichecyHabrachćicy-Nowe JěžercyKotmar (gmejna)JabłońcZhorjelcZhorjelcDźěwinDźěwinWulki ŠunowSwóńcaWosečkHainewaldeOchranowWysoka DubrawaHórkaJonsdorfKodrecyKralowski hajKrušwicaChrjebja-Nowa WjesLěwałdLutarjecyLubijMarkoćicyMarkoćicyMittelherwigsdorfMikowMikowNysowa łučinaNowosólc-Horni HródkKotmar (gmejna)NiskaKotmar (gmejna)WódrjeńcaOlbersdorfWopakaWostrowcOjbinKwětanecy při jězoruRychbachRěčicyRosenbachRózborkSlepoSchönau-BerzdorfŠumbachŠepcowy DołWodowe HendrichecyRychbachTrjebinTrjebinVierkirchenWaldhufenWuskidźBěła WodaŽitawaŽitawaWokrjes BudyšinBraniborska
Karta
wikidata: Hamor (Q544833)
51.414.583333333333


Hamor (prjedy tež Hamory;[2] němsce Boxberg/O.L.) je wjes a gmejna na sewjeru sakskeho wokrjesa Zhorjelc. Leži 129 m nad mórskej hładźinu we Łužiskim brunicowym rewěrje a ma wokoło 4400 wobydlerjow, z kotrychž bydli něhdźe tysac we hłownej wsy Hamorje. Dalše wulke gmejnske dźěle su Delni Wujězd (627 wob.), Rychwałd (508) a Klětno (459). Gmejna je stejišćo Hamorskeje milinarnje, jedneje z najwjetšich brunicowych milinarnjow w Němskej.

Hamor słuša oficielnje do serbskeho sydlenskeho ruma.

Geografija[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Napohlad gmejnskeho dźěla Hamor z Bjerwałdskim jězorom w pozadku

Hamor nadeńdźe so něhdźe dwanaće kilometrow južnje Běłeje Wody, 25 km wuchodnje Wojerec a 28 km sewjernje Budyšina při wuchodnej kromje Łužiskeje jězoriny.

Hamorska gmejna je najwjetša w Sakskej nimo wulkoměstow Drježdźan, Lipska a Kamjenicy a města Grima. Wulki podźěl gmejnskeho teritorija njeje pak wobsydlene, dokelž wobsteji pak z aktiwneje abo něhdyšeje brunicoweje jamy (Wochožanskeje a Rychwałdskeje), pak z wodźiznow. Najwjetši jězor w Hamorskej gmejnje je Bjerwałdski, něhdyša brunicowa jama. Južny dźěl gmejny – wokoło Klětnoho — leži hižo w Hornjołužiskej holanskej a hatowej krajinje.

Susodne gmejny su Běła Woda a Wuskidź na sewjeru, Rěčicy a Chrjebja-Nowa Wjes na wuchodźe, Wysoka Dubrawa, Malešecy a Wulka Dubrawa na juhu, Radwor na juhozapadźe kaž tež Łaz a Sprjewiny Doł na zapadźe.

Stawizny[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Prěnje historiske naspomnjenje jako Boksberg pochadźa z lěta 1366. Přez lětstotki podsteješe wjes, wobstejaca z dweju kulowcow, Mužakowskemu stawowemu knjejstwu. We 18. lětstotku wukonješe tež Rychwałdske ryćerkubło ležownostne knjejstwo nad dźělom Hamora.[3]

Přez wobzamknjenja Wienskeho kongresa přidźěli so dotal k Sakskej słušacy sewjerny dźěl Hornjeje Łužicy z Hamorom w lěće 1815 Pruskej.

Wobydlerstwo[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Po Mukowej statistice z lětow 1884/85 rěčachu tehdy 237 wot cyłkownje 337 Hamorčanow serbsce.[4] Arnošt Černik zwěsći w lěće 1956 jenož hišće snadny serbskorěčny podźěl wobydlerstwa wot 7,8 %.[5]

Gmejnske dźěle[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Hamorska gmejna wobsteji ze slědowacych wsow:

wob. přer.
staroba
♀/♂a kwocient
młodych
b
kwocient
starych
c
wosoby/
domjacnosć
Bjerwałd 159 45,6 99 20 26 2,6
Cympl 103 39,9 94 32 17 2,9
Delni Wujězd 750 50,2 97 16 43 2,1
Dyrbach 80 52,8 111 8 55 2,4
Hamor 1220 49,8 98 19 45 1,9
Jamno 250 44,2 100 32 36 2,5
Klětno 490 48,6 101 17 32 2,4
Košla 124 45,5 126 31 42 2,2
Krynhelecy 376 47,7 103 13 29 2,4
Manjow 102 49,4 82 21 46 2,1
Radšowk 31 53,5 107 11 53 2,1
Rudej 82 53,1 122 10 54 2,2
Rychwałd 543 45,8 108 23 32 2,4
Sprjowje 66 46,2 94 16 31 2,4
Tranje 94 48,0 129 12 28 2,3
Turjo 71 43,7 122 30 35 2,5
Wochozy 259 50,4 107 17 38 2,4
Wolešnica 156 46,6 90 27 42 2,5
gmejna 4956 48,3 102 19 38 2,2
podaća po cencusu 2011; staw: 9.5.2011[6]
a: ličba mužow na 100 žonow
b: poměr ličby wosobow pod 18 lětami k 100 wosobam mjez 18 a 65
c: poměr ličby wosobow nad 65 lětami k 100 wosobam mjez 18 a 65


Politika[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Gmejna słuša k sakskemu wólbnemu wokrjesej 57 (Zhorjelc 1) a k zwjazkowemu wólbnemu wokrjesej 157 (Zhorjelc).

Infrastruktura[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Přez Hamorsku gmejnu wjedu zwjazkowa dróha 156 (BudyšinMužakow) a statnej dróze S 131 (z Hamora do Rěčic a Niskeje) a S 108 (z Wujězda přez Łaz do Wojerec). Nimo toho ma gmejna dwě zastanišći při železniskej čarje Wojerecy–Zhorjelc, a to w Delnim Wujězdźe a Klětnom.

Dźensa maja w Hamorskej gmejnje jenož hišće jeničku zakładnu šulu we hłownej wsy. Šula w Delnim Wujězdźe bu hižo do zagmejnowanja zawrjena, Klětnjanska po 2003.

Wotbagrowane wsy w gmejnje[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Ćopłotna milinarnja Hamor

Hlej tež: Lisćinu wotbagrowanych wsow

Hlej tež[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]


Žórła[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

  1. Aktualne ličby wobydlerstwa po gmejnach 2022; Statistiski krajny zarjad Sakskeje
  2. Křesćan Bohuwěr Pful: Łužiski serbski słownik. Maćica Serbska, Budyšin 1866, str. 196 (online).
  3. Hamor w Digitalnym stawizniskim zapisu městnow Sakskeje (němsce)
  4. Ernst Tschernik: Die Entwicklung der sorbischen Bevölkerung. Akademie-Verlag, Berlin 1954. → wšě wjeski
  5. Ludwig Elle: Sprachenpolitik in der Lausitz. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1995, str. 255. [360 wobydlerjow, z nich 26 dorosćenych z aktiwnymi znajomosćemi serbšćiny, 1 z pasiwnymi, 1 serbske dźěćo abo młodostny, 332 bjez znajomosćow] → wšě wjeski
  6. Statistiski krajny zarjad Sakskeje: gmejna Hamor (němsce)

Wotkaz[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

 Commons: Hamor – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow
Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije