Wulka Dubrawa

Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije
Wulka Dubrawa
němsce Großdubrau
Wulka Dubrawa na karće Sakskeje
Wulka Dubrawa na karće Sakskeje
DEC
Wulka Dubrawa
Wulka Dubrawa
Wopon
Wopon Wulkeje Dubrawy
Wopon Wulkeje Dubrawy
Zakładne daty
stat Němska Němska
zwjazkowy kraj SakskaSakska Sakska
wokrjes Budyski
wysokosć 156 metrow n.m.hł.
přestrjeń 54,22 km²
wobydlerstwo 4.168 (31. dec 2022)[1]
hustosć zasydlenja 77 wob. na km²
póstowe čisło 02694
předwólba (+49) 035934
awtowa značka BZ, BIW, HY, KM
Politika a zarjadnistwo
wjesnjanosta Hardy Glausch (bjezstronski)
adresa E. Thälmannowa 9
02694 Wulka Dubrawa
webstrona grossdubrau.de
Połoženje Wulkeje Dubrawy w Sakskej
KartaČěskaDrježdźanyWokrjes ZhorjelcWokrjes MišnoWokrjes Sakska Šwica-Wuchodne Rudne horyWarnoćicyBudyšinNjedźichowBiskopicyPorchowChrósćicyKumwałdZemicy-TumicyDobruša-HuskaHalštrowska HolaHalštrowFrankenthalHodźijWulka DubrawaGroßharthauGroßnaundorfBudestecyWulke RědorjecyMalešecyHaselbachtalBukecyWojerecyKamjencKinsporkRakecyKubšicyŁužnicaŁutySwětłaŁazMalešecyNjebjelčicyNjeswačidłoNeukirch pola KinsporkaWjazońcaHornja HórkaOhornWóslinkOttendorf-OkrillaPančicy-KukowPołčnicaBóšicyRadebergRadworWorklecyRalbicy-RóžantRamnowŠěrachow-KorzymSmělna-PóckowyKamjencSepicyZałomSprjewiny DołSćenjowWołbramecyWachowWósporkWjelećinKulowBraniborskaPólska
Karta
51.2514.466666666667


Wulka Dubrawa (němsce Großdubrau) je wjes a gmejna w sakskej Hornjej Łužicy, sewjernje Budyšina. Gmejna słuša do připóznateho sydlenskeho ruma Serbow w Sakskej.

Geografija[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Hatowa krajina blisko Kupoje

Gmejnski teritorij rozpřestrěwa so wot Budyskeho spjateho jězora hač do krajinje hornjołužiskeje hole a hatow. Sydlišćo same namaka so něhdźe dwanaće kilometrow sewjernje wokrjesneho města na wokoło 200 metrow wysokim wuhorbjenju zapadnje Sprjewineje nižiny. Tutón kopc wobsteji z šćerkoweje terasy, kiž je powostank stareho běha Łobja w pleistocenje. Wšitke susodne wsy leža 20 do 40 metrow niže. Bjezposrědna wokolina je žłobičkata a zwjetša zalěsnjena. Najwažnišej rěce stej Sprjewja, kotraž běži přez Klukš, a Mała Sprjewja, běžaca přez Lichań, Kobjelń, Komorow, Kupoj a Jatřob.

Wulka Dubrawa mjezuje na Hamor (wokrjes Zhorjelc) na sewjeru, Malešecy na wuchodźe, město Budyšin na juhu a Radwor na zapadźe.

Gmejnske dźěle[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Ke gmejnje słušeja slědowace wsy:

wjes wob. přer.
staroba
♀/♂a kwocient
młodych
b
kwocient
starych
c
wosoby/
domjacnosć
Brěmjo 127 42,2 123 25 25 2,6
Čelchow 72 46,4 90 23 27 2,1
Dalicy 91 44,9 102 13 32 2,5
Chróst 502 44,9 116 29 34 2,4
Chwaćicy 257 46,4 102 21 37 2,4
Jatřob 91 48,7 117 26 56 2,8
Ješicy 55 50,4 90 17 40 2,5
Klukš 277 44,1 97 34 38 2,7
Kobjelń 63 40,0 103 43 37 2,4
Komorow 183 44,0 108 22 24 2,4
Křiwa Boršć 83 44,9 118 37 44 2,6
Kupoj 95 39,8 94 31 25 3,0
Lichań 140 48,3 97 15 36 2,6
Mała Dubrawa 139 48,7 117 17 38 2,4
Margarěćina hěta 20 60,6 122 0 67 1,7
Nowe Zdźarki 27 38,4 108 32 11 2,7
Wulka Dubrawa 1710 47,9 97 23 48 2,2
Załhow 71 41,4 97 30 21 2,6
Zdźar 75 42,4 108 34 26 2,6
Zdźěr 284 45,5 104 28 39 2,5
gmejna 4362 46,2 102 25 39 2,4
podaća po cencusu 2011; staw: 9.5.2011[2]
a: ličba mužow na 100 žonow
b: poměr ličby wosobow pod 18 lětami k 100 wosobam mjez 18 a 65
c: poměr ličby wosobow nad 65 lětami k 100 wosobam mjez 18 a 65

Stawizny[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Wulkodubrawska wodarnja

Wjeska naspomni so w lěće 1396 k prěnjemu razej jako sydło wěsteho knjeza Lehemann de Dobraw. Hač do lěta 1628 měješe Budyskej tachantstwo ležownostne knjejstwo, po tym załoži so Wulkodubrawske ryćerkubło.[3]

Hač do druheje połojcy 19. lětstotka bě Wulka Dubrawa snadna serbska holanska wjeska z něhdźe 200 wobydlerjemi, kotraž so pak po wotewrjenju hlinowych a brunicowych jamow kaž tež wulkich zawodow spěšnje do industrijneho sydlišća z wjace hač 1.500 wobydlerjemi přetworješe. W běhu tuteje industrializacije zhubi so wulki dźěl serbskeje substancy we wsy.

Wot lěta 1906 měješe Wulka Dubrawa dwórnišćo při železniskej čarje Lubij–Radwor, kotraž bě w Radworju z čaru Budyšin–Wojerecy zwjazana. W nazymje 1972 bu wosobowy wobchad zastajeny a 1973 so čara mjez Lubijom a Bartom zawrě. Wotrězk Bart–Radwor wužiwaše so hišće hač do 1994 za nakładowy wobchad, wosebje z Wulkodubrawskeje Margarěćineje hěty a Bartskeje bazaltownje.

Wobydlerstwo[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Klukšanska cyrkej

Po Arnošta Mukowej statistice měješe Wulka Dubrawa we 1880tych lětach – potajkim před industrializaciju wsy – 227 wobydlerjow, mjez nimi 185 Serbow (81 %) a 42 Němcow.[4] Mjez druhim přez přićehnjenje němskorěčnych industrijnych dźěłaćerjow a wuhnatych z wuchoda po Druhej swětowej wójnje so serbskorěčny podźěl chětře zniži. Arnošt Černik zwěsći w lěće 1956 serbski podźěl gmejnskeho wobydlerstwa wot jenož hišće 30 %.[5] W někotrych wjeskach so pak hač do dźensnišeho serbsce rěči.

Nabožina[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

W lěće 1925 bě we wsy samej mjez 1201 wobydlerjemi 1088 ewangelskich (90,6 %), 71 katolskich (5,9 %) a 41 přiwisnikow druhich konfesijow. Po ludličenju lěta 2011 bě 31,7 % wobydlerjow gmejny ewangelskeje a 7,7 % katolskeje konfesije. Wulka wjetšina wot 60,6 % njepřisłušeše žanomu nabožinskemu zhromadźenstwu.[6] Wulka Dubrawa sama žanu cyrkej nima. Ewangelscy wěriwi chodźa wot lěta 1899 do Chwaćic (prjedy do Malešec) a katolscy do Radworja.

Ewangelskej cyrkwi namakatej so w Klukšu a Chwaćicach a k Radworskej wosadźe słušacy katolski Boži dom wot lěta 1968 w Zdźěri.

Politika[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Gmejna słuša k sakskemu wólbnemu wokrjesej 56 (Budyšin 5) a k zwjazkowemu wólbnemu wokrjesej 156 (Budyšin I).

Wulkodubrawska gmejnska rada ma tuchwilu 16 čłonow, mjez nimi štyri žony. Poslednje wólby do rady wotměwachu so w meji 2019. Komunalne wólby zašłych lět mějachu slědowace wuslědki:

Strony a zjednoćenstwa 2019 2014 2009
 % sydła  % sydła  % sydła
Njewotwisne wolerske zjednoćenstwo (UWV) 78,9 13 72,8 12 68,3 11
Křesćansko-demokratiska unija Němskeje (CDU) 21,1 3 27,2 4 31,7 5
cyłkownje 100,0 16 100,0 16 100,0 16
wobdźělenje 68,1 % 58,8 % 54,8 %

Hłownohamtski wjesnjanosta Wulkeje Dubrawy je Siegfried Schuster (UWV). Wón bu dnja 8. junija 2008 z 62,6 % hłosow w zastojnstwje wobkrućeny. Kandidat CDU Tobias Hilbert dósta jako najsylniši přećiwny kandidat 24 %. Wolerske wobdźělenje wučini 62 %.[7]

W zwisku ze sakskej wokrjesnej reformu chcyše so gmejnske zarjadnistwo w lěće 2008 ze susodnym Radworjom zjednoćić. Při ze strony wobydlerskeje iniciatiwy zahajenym wobydlerskim rozsudźe hłosowaše we Wulkej Dubrawje wulka wjetšina přećiwo tomu planej, w Radworju pak snadna wjetšina za fuziju.

Kubłanje[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

We Wulkej Dubrawje maja zakładnu šulu kaž tež swobodnu wyšu šulu Johann Heinrich Pestalozzi. Statna srjedźna šula je so w lěće 2006 zawrěła.

Wosobiny[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Literatura[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

  • Großdubrau/Wulka Dubrawa mit Kleindubrau/Mała Dubrawa. W: Oberlausitzer Heide- und Teichlandschaft (= Werte der deutschen Heimat. Zwjazk 67). 1. nakład. Böhlau, Köln/Weimar/Wien 2005, ISBN 978-3-412-08903-0, str. 229–234.


Powětrowy wobraz Wulkeje Dubrawy

Žórła[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

  1. Aktualne ličby wobydlerstwa po gmejnach 2022; Statistiski krajny zarjad Sakskeje
  2. Statistiski krajny zarjad Sakskeje: gmejna Wulka Dubrawa (němsce)
  3. Wulka Dubrawa w Digitalnym stawizniskim zapisu městnow Sakskeje (němsce)
  4. Ernst Tschernik: Die Entwicklung der sorbischen Bevölkerung. Akademie-Verlag, Berlin 1954, str. 53. → wšě wjeski
  5. Ludwig Elle: Sprachenpolitik in der Lausitz. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1995, str. 244. [2058 wobydlerjow, z nich 300 dorosćenych z aktiwnymi znajomosćemi serbšćiny, 175 z pasiwnymi, 142 serbskich dźěći a młodostnych, 1441 bjez znajomosćow] → wšě wjeski
  6. Wuslědki censusa 2011 za Wulkodubrawsku gmejnu: Nabožina
  7. Wuslědki Wulkodubrawskich komunalnych wólbow dnja 8. junija 2008 na statistik.sachsen.de

Wotkaz[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

 Commons: Wulka Dubrawa – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow
Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije