Njebjelčicy

Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije
Njebjelčicy
němsce Nebelschütz
Njebjelčicy na karće Sakskeje
Njebjelčicy na karće Sakskeje
DEC
Njebjelčicy
Njebjelčicy
Wopon
Wopon Njebjelčic
Wopon Njebjelčic
Zakładne daty
stat Němska Němska
zwjazkowy kraj SakskaSakska Sakska
wokrjes Budyski
wysokosć 194 metrow n.m.hł.
přestrjeń 22,93 km²
wobydlerstwo 1.202 (31. dec 2022)[1]
hustosć zasydlenja 52 wob. na km²
póstowe čisło 01920
předwólba (+49) 03578
awtowa značka BZ, BIW, HY, KM
Politika a zarjadnistwo
wjesnjanosta André Bulank (bjezstronski)
adresa Hłowna 11a
01920 Njebjelčicy
webstrona nebelschuetz.de
Hłowna dróha z „Bjesadu“ a cyrkwju swj. Měrćina
51.26388914.158611


Njebjelčicy (němsce Nebelschütz) su wjes a přisłušaca gmejna w serbskej Hornjej Łužicy. Wone přisłušeja zarjadniskemu zwjazkej „Při Klóšterskej wodźe“ w Budyskim wokrjesu a maja něhdźe 1.200 wobydlerjow.

Gmejna leži w katolskim jadrje serbskeho sydlenskeho ruma.

Geografija[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Miłočanska žaba

Njebjelčanska gmejna z wjesnymi dźělemi Miłoćicy, Njebjelčicy, Pěskecy, Serbske Pazlicy a Wěteńca namaka so při wuchodnych měšćanskich mjezach Kamjenca podłu rěčki Jawora, praweho přitoka Čorneho Halštrowa. Hłowna wjes sama leži něhdźe štyri kilometry juhowuchodnje Kamjenskeho centruma a 21 kilometrow sewjerozapadnje Budyšina w serbskich Horjanach. Za zapadny wjesny dźěl na lěwym boku Jawory su wulke tři- a štyristronske burske statoki typiske, mjeztym zo přewažuja na tamnym boku mjeńše dwory něhdyšich chěžkarjow a jednoswójbne domy.

Njebjelčicy słušeja po wobydlerstwje a přestrjeni k mjeńšim gmejnam Budyskeho wokrjesa. Gmejna saha wot Němskopazličanskeho wulkeho hata a Bušenki na sewjeru hač do Miłočanskeje skały na juhu. Južna połojca gmejnskeho teritorija słuša hišće k Horjanam, mjeztym zo je zbytna połojca přewažnje płona a w samym sewjeru wokoło Pěskec tež husće z jehlinowym lěsom porosćena. Gmejna mjezuje na Wóslink w samym sewjeru, Ralbicy-Róžant na sewjerowuchodźe, Worklecy na wuchodźe, Pančicy-Kukow a Halštrow na juhu a Kamjenc na zapadźe.

Najwjetša wodźizna gmejny je Stary hat mjez Pěskecami a Smjerdźacej. Pěskečanska jama, kiž wužiwa so dźensa jako kupanišćo, leži hižo na Worklečanskich honach. Jenička přispomnjenja hódna rěčka je Jawora, kotraž běži přez Miłoćicy a Njebjelčicy. Najwyši dypk je Kamjentna hórka (206,6 m) mjez Serbskimi Pazlicami a Wěteńcu a najniši při Špitałskich łukach w Pěskečanskim lěsu njedaloko Bušenki (143 m). Ke geografiskim zajimawostkam słuša tak mjenowana „Miłočanska žaba“, hoberski błudźenk wupadacy kaž žabka, kiž steji njedaloko Miłoćic při Jaworje.

Wjesne dźěle[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Do Njebjelčanskeje gmejny słušeja slědowace wsy:

wob. přer.
staroba
♀/♂a kwocient
młodych
b
kwocient
starych
c
wosoby/
domjacnosć
Miłoćicy 231 39,1 114 26 17 3,0
Njebjelčicy 426 42,8 103 28 29 2,7
Pěskecy 204 41,1 110 23 22 2,8
Serbske Pazlicy 281 41,3 108 35 30 3,2
Wěteńca 54 47,5 93 26 48 3,2
gmejna 1196 41,6 107 28 26 2,9
podaća po cencusu 2011; staw: 9.5.2011[2]
a: ličba mužow na 100 žonow
b: poměr ličby wosobow pod 18 lětami k 100 wosobam mjez 18 a 65
c: poměr ličby wosobow nad 65 lětami k 100 wosobam mjez 18 a 65


Stawizny[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Powětrowy wobraz Njebjelčic

Prěnje historiske naspomnjenje jako sydło knjeza Peter de Nebelsicz sta so w lěće 1289. Wjesne mjeno pochadźa prawdźepodobnje wot staroserbskeho muskeho mjena Nebělš abo Nebělk, zestajeneho z „nje-“ a „běły“.

Znajmjeńša wot 15. lětstotka wobsteji Njebjelčanska wosada, ke kotrejž słušeja ze starodawna susodne Serbske Pazlicy. Drjewjana cyrkwička z kěrchowom steješe pak hižo w lěće 1346 wosrjedź wsy. Kapałka w Pěskecach płaći jako filialna cyrkej. Ležownostne knjejstwo měješe hač do 19. lětstotka klóšter Marijina hwězda, čehoždla wosta wjes tež po reformaciji katolska.[3]

W běhu třicećilětneje wójny 1631 a hišće raz 1739 bě wjes wot wulkeju wohnjow potrjechena. Dźensniša cyrkej swj. Měrćina bu po druhim wohnju wot 1740 do 1743 natwarjena. Wot lěta 1765 słušeja tež Pěskecy k najmjeńšej serbsko-katolskej wosadźe. Nimo toho chodźachu katolscy wobydlerjow z hewak ewangelskich Němskich Pazlic a Čornowa do Njebjelčic kemši.

W 19. lětstotku wobsteješe hišće wosadna šula we wsy, kotruž wopytachu katolscy hólcy z wosady kaž tež z ke Chróšćanskej wosadźe słušaceje Wěteńcy. Njebjelčanske holcy chodźachu do klóšterskeje šule Marijineje hwězdy. Arnošt Muka w swojej Statistice 14 burskich kubłow naliči: Marec, Roblec, Koklic, Kralec, Hostakec, Libšec, Ródlec, Hajnišec, Grósec, Strancec, Bjenšec, Nowakec, Knjezec a Šibšec. Dale běchu we wsy štyri žiwnosće, a to Rajskec, Bryckec, Ławrjenčkec a Ledźborec.[4] Njebjelčanska šula bu po politiskim přewróće 1992 zawrjena.

W lěće 1974 so susodne Miłoćicy a Serbske Pazlicy zagmejnowaštej a 1994 so Pěskecy z Róžeńčanskeje do Njebjelčanskeje gmejny přerjadowachu.

Towarstwa[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

W Njebjelčicach skutkowachu slědowace serbske towarstwa:

Wobydlerstwo[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Křižerjo w Njebjelčicach

Po Arnošta Mukowej statistice mějachu Njebjelčicy we 1880tych lětach 271 wobydlerjow, mjez nimi 256 Serbow (94 %) a 15 Němcow.[6] Arnošt Černik zwěsći w lěće 1956 po přićehnjenju mnohich wuhnatych z němskich wuchodnych kónčin serbskorěčny podźěl wobydlerstwa Njebjelčanskeje gmejny wot jenož hišće 55,6 %.[7] Hižo lětstotki dołho leža Njebjelčicy při zapadnej kromje serbskeho rěčneho ruma.

W lěće 1925 bě we wsy samej mjez tehdy 353 wobydlerjemi 303 katolskich (85,8 %) a 49 ewangelskich. Po ludličenju lěta 2011 bě 84,4 % wobydlerjow Njebjelčanskeje gmejny katolskeje a 4,2 % ewangelskeje konfesije. 11,4 % njepřisłušachu žanomu nabožinskemu zhromadźenstwu.[8] Ewangelscy wěriwi chodźa do Kamjenca.

Spočatk 2000tych lět rěčeštej dwě třećinje wobydlerstwa serbsce.[9]

Politika[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Gmejna słuša k sakskemu wólbnemu wokrjesej 53 (Budyšin 2) a k zwjazkowemu wólbnemu wokrjesej 156 (Budyšin I).

Gmejnska rada[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Njebjelčanska gmejnska rada ma tuchwilu dwanaće čłonow. Komunalne wólby lěta 2014 mějachu slědowace wuslědki:

Strony a zjednoćenstwa 2019 2014 2009
 % sydła  % sydła  % sydła
Křesćansko-demokratiska unija Němskeje (CDU) 61,8 8 52,6 7 54,5 7
Swobodne wolerske zjednoćenstwo 18,3 2 19,3 2 33,1 4
Přećeljo sporta 11,5 1 16,4 2 12,3 1
Lěwica 8,4 1 - - - -
Socialnodemokratiska strona Němskeje (SPD) - - 11,6 1 - -
cyłkownje 100,0 12 100,0 12 100,0 12
wobdźělenje 79,4 % 65,0 % 64,8 %

Gmejnskej radźe přisłušeja wot 2019 slědowace radźićeljo a radźićelki:

  • CDU: Tomaš Šwejda, Frank Kral, Tomaš Klar, Silvio Reinecke, Christina Łušćanscyna, Kristin Domšowa, Daniel Möller, Maćij Cyž
  • Swobodni wolerjo: Claudia Liznarjowa, Oliver Loch
  • Přećeljo sporta: Frank Domš
  • Lěwica: Lukaš Deleńk[10]

Wjesnjanosta[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Čestnohamtski wjesnjanosta Njebjelčic je wot 1. awgusta 2022 André Bulank (bjezstronski). Wón bu dnja 12. junija 2022 ze 86,2 % hłosow za naslědnika dołholětneho wjesnjanosty Tomaša Čornaka (CDU) woleny.[11]

wólby wjesnjanosty
wólba wjesnjanosta namjet wuslědk (%)
2022 André Bulank Bulank 86,2
2015 Tomaš Čornak CDU 58,2
2008 63,2
2001 92,0

Wosobiny[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

W Njebjelčicach so narodźili[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

  • Franc Jurij Lok (1751–1831), biskop a spisowaćel
  • Jan Mahr (1765–1848), farar a dobroćel katolskich Serbow
  • Jan Kokla (1798–1886), wulkobur, gmejnski předstejer a wjednik burskeho hibanja
  • Jan Jakub Pjetaš (1815–1885), wučer a kulturny prócowar
  • Jurij Nowak (1853–1887), kapłan, redaktor a narodny prócowar
  • Jakub Žur (1876–1969), farar, redaktor a kulturny prócowar
  • Mikławš Dórnik (1877–1946), farar a spěchowar serbskeho dźiwadła
  • Jan Skala (1889–1945), spisowaćel a publicist
  • Jurij Wuješ (1905–1968), wučer, basnik, redaktor a dźiwadźelnik
  • Jan Hejduška (1915–1944), basnik a aktiwny čłon Praskeje Serbowki
  • Jan Buk (1922–2019), moler
  • Jan Cyž (1923–1944), hudźbnik
  • Hubert Žur (1923–2013), žurnalist, přełožowar, wudawaćel a nakładnik
  • Jan Hanski (1925–2004), moler a grafikar
  • Jurij Łušćanski (* 1951), basnik, hudźbny redaktor a referent Domowiny

W Njebjelčicach skutkowali[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

  • Donat Józef Ćěsla (1614–90), Njebjelčanski farar 1676–79, awtor chroniki Njebjelčanskeje wosady
  • Mikławš Jacsławk (1827–62), kapłan w Njebjelčicach 1855–62
  • Jurij Gustav Kubaš (1845–1924), Njebjelčanski farar 1891–1918
  • Michał Mič (1879–1946), farar a domiznowědnik; w Njebjelčicach 1918–46
  • Filip Jakubaš (1895–1966), Njebjelčanski wučer 1919–33
  • Jurij Handrik (1897–1963), farar, kulturny prócowar, městopředsyda Domowiny; w Njebjelčicach 1946–63

Hlej tež[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Žórła[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

  • Cornelius Gurlitt: Nebelschitz. W: Beschreibende Darstellung der älteren Bau- und Kunstdenkmäler des Königreichs Sachsen. 35. Zwjazk: Amtshauptmannschaft Kamenz (Land). C. C. Meinhold, Dresden 1912, str. 226.
  • Jurij Łuščanski: Njebjelčicy – abo „Wjesele dźensa...“. W Rozhledźe 11/1992, str. 399–403
  1. Aktualne ličby wobydlerstwa po gmejnach 2022; Statistiski krajny zarjad Sakskeje
  2. Statistiski krajny zarjad Sakskeje: gmejna Njebjelčicy (němsce)
  3. Njebjelčicy w Digitalnym stawizniskim zapisu městnow Sakskeje (němsce)
  4. Arnošt Muka: Statistika łužiskich Serbow. Z nakładom spisaćela, Budyšin 1884–86, str. 431 sl.
  5. Siegmund Musiat: Sorbische/wendische Vereine 1716–1937. Ein Handbuch. [=Spisy serbskeho instituta, zwjazk 26] Domowina-Verlag, Bautzen 2001, str. 97sl., 248, 325, 341slsl., 429sl., 434sl., 463.
  6. Ernst Tschernik: Die Entwicklung der sorbischen Bevölkerung. Akademie-Verlag, Berlin 1954, str. 99. → wšě wjeski
  7. Ludwig Elle: Sprachenpolitik in der Lausitz. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1995, str. 251. [450 wobydlerjow, z nich 188 dorosćenych z aktiwnymi znajomosćemi serbšćiny, 0 z pasiwnymi, 62 serbskich dźěći a młodostnych, 200 bjez znajomosćow] → wšě wjeski
  8. Wuslědki censusa 2011 za Njebjelčansku gmejnu: Nabožina
  9. Walde, Martin: Demographisch-statistische Betrachtungen im Gemeindeverband "Am Klosterwasser". W: Lětopis 51 (2004), zwjazk 1
  10. Tole su woleni gmejnscy a měšćanscy radźićeljo. W Serbskich Nowinach dnja 29. meje 2019.
  11. Podaća na wahlen.sachsen.de

Wotkaz[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

 Commons: Njebjelčicy – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow
Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije