Wjelećin
| němsce | Wilthen | |
| ||
| Wopon | ||
|---|---|---|
| ||
| Zakładne daty | ||
| stat |  Němska
| |
| zwjazkowy kraj |  Sakska
| |
| wokrjes | Budyski | |
| wysokosć | 288 metrow n.m.hł. | |
| přestrjeń | 17,04 km² | |
| wobydlerstwo | 4.881 (31. dec 2019)[1] | |
| hustosć zasydlenja | 286 wob. na km² | |
| póstowe čisła | 02679–02681 | |
| předwólba | (+49) 03592 | |
| awtowa značka | BZ, BIW, HY, KM | |
| Politika a zarjadnistwo | ||
| měšćanosta | Michael Herfort (CDU) | |
| webstrona | wilthen.de | |
| Połoženje Wjelećina w Sakskej | ||
  | ||
wikidata: Wjelećin (Q81756)
| ||
Wjelećin (němsce Wilthen) je městačko w sakskim wokrjesu Budyšin. Leži pod Mnišoncom w hornjołužiskich horach. Wjelećin je po cyłej Němskej sławny za produkowanje palenca. Ma z lěta 1969 měšćanske prawa.
Stawizny[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
Wjeska Welentin abo Welintin naspomni so prěni raz w lěće 1222 a bě hižo w druhej połojcy 13. lětstotka z knježim sydłom.[2]
Hač do kónca 19. lětstotka słušeše Wjelećin hišće k serbskemu rěčnemu rumej. Ze spěšnej industrializaciju wot 1850tych lět sem přeměni so tež wobydlerska struktura. Přez přićah němskich dźěłaćerjow, měšane mandźelstwa a z tym zwisowacu asimilaciju zhubi so serbskorěčna wjetšina w běhu mało lětdźesatkow. We 1880tych lětach mějachu we Wjelečanskej cyrkwi hišće kóždu njedźelu serbske a němske kemše.
Po Mukowej statistice z lětow 1884/85 rěčachu tehdy hišće 651 wot cyłkownje 2025 Wjelećanow serbsce.[3] Poslednjej serbskaj fararjej běštaj Měrćin Renč (we Wjelećinje 1882–1911) a jeho syn Jan (1911–1945). Arnošt Černik zwěsći w lěće 1956 we Wjelećanskej gmejnje snadny serbskorěčny podźěl wobydlerstwa wot jenož hišće 1,4 %.[4]
Dlěje hač w samym Wjelećinje dźeržeše so serbska rěč w do samsneje wosady słušasymaj wjeskomaj Wostašecy a Zdźar.
Měšćanske dźěle[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
K městu słušeja wjeski Tućicy (Tautewalde), Wostašecy (Irgersdorf) a Zdźar (Sora).
Ležownostne mjena[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
Michał Rostok naliči 1887 slědowace serbske ležownostne mjena: Na nowej wowčerni, Pod nowej wowčernju, Mała a wulka chlěbowa škla (Backschüssel), Ćelaca łuka, Po dubach, Při šuli, Haty, Tolic hora, Dołhe wosrědki, Horne prěčnicy, Delne prěčnicy, Wódniki, Wyše kowarnje, Pola Kaplerja, Kozacy rjap (Ziegenrücken), Hela, Swinjaca łučka, Pod wulkim hěblom, Sucha łuka, Pola njebjeskeho młyna, Zezady dwora, Pětkec lada, Škowronča hora, Chmjelowa zahroda, Wyše Jeńki, Chelerec haty, Zady železnicy, Po Klinksec brězow, Šěrbachi, Horne łuki, Na starej wowčerni, Jehnjaca łučka, Racec łuka, Studnjaca łuka (Bornteich), Na kłobuku.[5]
Politika[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
Město słuša k sakskemu wólbnemu wokrjesej 52 (Budyšin 1) a k zwjazkowemu wólbnemu wokrjesej 156 (Budyšin I).
Wosobiny[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
- Jan Pjech (1707–1741) – farar, spisowaćel a nabožinski prócowar; tu narodźeny
- Jan Rynč (1733–1803) – farar, nabožinski prócowar; tu narodźeny
- Korla Awgust Kubica (1842–1914) – farar, Maćicar; 1876–71 we Wjelećinje
- Měrćin Renč (1853–1911) – farar, stawizniski slědźer a kulturny prócowar; wot 1882 we Wjelećinje
- Jan Renč (1884–1945) – posledni serbski farar we Wjelećinje
Žórła[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
- ↑ Aktualne ličby wobydlerstwa po gmejnach 2019; Statistiski krajny zarjad Sakskeje
- ↑ Wjelećin w Digitalnym stawizniskim zapisu městnow Sakskeje (němsce)
- ↑ Ernst Tschernik: Die Entwicklung der sorbischen Bevölkerung. Akademie-Verlag, Berlin 1954. → wšě wjeski
- ↑ Ludwig Elle: Sprachenpolitik in der Lausitz. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1995, str. 246. [5132 wobydlerjow, z nich 39 dorosćenych z aktiwnymi znajomosćemi serbšćiny, 23 z pasiwnymi, 12 serbskich dźěći a młodostnych, 5058 bjez znajomosćow] → wšě wjeski
- ↑ Michał Rostok: Ležownostne mjena. W: ČMS 40 (1887), str. 3–50, tu str. 17 (digitalizat).
Wotkaz[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
Commons: Wjelećin – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow
Biskopicy | Bóšicy | Budestecy | Budyšin | Bukecy | Dobruša-Huska | Frankenthal | Großharthau | Großnaundorf | Halštrow | Halštrowska Hola | Haselbachtal | Hodźij | Hornja Hórka | Chrósćicy | Kamjenc | Kinspork | Kubšicy | Kulow | Kumwałd | Łaz | Łuty | Łužnica | Malešecy | Neukirch | Njebjelčicy | Njedźichow | Njeswačidło | Ohorn | Ottendorf-Okrilla | Pančicy-Kukow | Połčnica | Porchow | Radeberg | Radwor | Rakecy | Ralbicy-Róžant | Ramnow | Sćenjow | Sepicy | Smělna-Póckowy | Sprjewiny Doł | Swětła | Šěrachow-Korzym | Wachow | Warnoćicy | Wjazońca | Wjelećin | Wojerecy | Wołbramecy | Worklecy | Wóslink | Wóspork | Wulka Dubrawa | Wulke Rědorjecy | Załom | Zemicy-Tumicy