Rakecy
| němsce | Königswartha | |
| ||
| Wopon | ||
|---|---|---|
| ||
| Zakładne daty | ||
| stat |  Němska
| |
| zwjazkowy kraj |  Sakska
| |
| wokrjes | Budyski | |
| wysokosć | 141 metrow n.m.hł. | |
| přestrjeń | 47,17 km² | |
| wobydlerstwo | 3.387 (31. dec 2023)[1] | |
| hustosć zasydlenja | 72 wob. na km² | |
| póstowe čisło | 02699 | |
| předwólba | (+49) 035931 | |
| awtowa značka | BZ, BIW, HY, KM | |
| Politika a zarjadnistwo | ||
| wjesnjanosta | Swen Nowotny (CDU) | |
| adresa | Dwórnišćowa 9 02699 Rakecy | |
| webstrona | koenigswartha.net | |
| Połoženje Rakec w Sakskej | ||
 | ||
wikidata: Rakecy (Q93250)
| ||
Rakecy (němsce Königswartha) su wjes a gmejna w Hornjej Łužicy, sewjernje Budyšina. Gmejna słuša do připóznateho sydlenskeho ruma Serbow w Sakskej.
Geografija
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
Wjes nadeńdźe so při zwjazkowej dróze B96 mjez Budyšinom a Wojerecami a leži we łučinje Čornicy na prawym brjoze rěčki. Južnje Rakec wotboča Młynska hrjebja wot hłowneho promjenja Čornicy a ćeče potom nimo něhdyšeho ryćerkubła a ewangelskeje cyrkwje přez wjes. Stary wjesny dźěl nadeńdźe so zapadnje zwjazkoweje dróhi wokoło charakteristiskeho torhošća, za wjesne poměry chětro wulkeho. Wuchodnje Hłowneje dróhi rozpřestrěwaja so sydlišća z 20. lětstotka. Tam nadeńdźetej so tež nowe pohrjebnišćo a katolska cyrkwička. Rybjace haty namakamy wosebje sewjernje wsy do směra na Komorow a Kamjenej.
Susodne wsy su Kamjenej z kaolinownju na sewjeru, Nowa Wjes a Jeńšecy na wuchodźe, Šešow na juhu, Niža Wjes na juhozapadźe kaž tež Kača Korčma, Komorow a Trupin na sewjerozapadźe. Za něhdyšim dwórnišćom při zapadnej kromje Rakec nadeńdźe so přemysłowa přestrjeń na ležownosći něhdyšeho municijoweho zawoda „Muna“.
Stawizny
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Prěnje historiske naspomnjenje jako sydło wěsteho knjeza Svidegerus de Warta pochadźa z lěta 1238. Hižo tehdy mějachu Rakecy drjewjanu cyrkwičku na městnje dźensnišeje wosadneje cyrkwje, kotraž podsteješe wot lěta 1213 Budyskemu tachantstwu. Ležownostne knjejstwo we wsy wukonješe wulke Rakečanske ryćerkubło, kotrež měješe tež wobsydstwo w susodnych wjeskach.[2]
Wot lěta 1890 měješe wjes dwórnišćo při železniskej čarje Budyšin–Rakecy, kotraž wjedźeše wot 1908 hač do Wojerec. W lěće 1999 bu wosobowy wobchad zastajeny a 2001 so čara zawrě.
Po wjacorych lětdźesatkach ma Rakečanska wosada wot 2. septembra 2018 z dr. Robertom Malinkom znowa serbskorěčneho fararja.
Wobydlerstwo a rěč
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]W lěće 1884 měješe wjes po Mukowej statistice 1119 wobydlerjow, z nich 969 Serbow (87 %).[3] W prěnjej połojcy 20. lětstotka so wjes zwjetša přeněmči. Arnošt Černik zwěsći 1956 serbskorěčny podźěl wobydlerstwa wot hišće 30,3 %.[4] Wěriwa ludnosć je z wjetšeho dźěla ewangelska; za katolsku mjeńšinu wobsteji we wsy cyrkej Jězusoweje wutroby, kotraž přisłuša Ralbičanskej wosadźe.
Po ludličenju w lěće 2011 bydlachu w Rakečanskej gmejnje 3742 wobydlerjow w přerěznej starobje wot 45,5 lět (Sakska: 46,4).[5]
Wjesne dźěle
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]W lěće 1936 zagmejnowachu so dotal samostatne susodne gmejny Kamjenej, Jeńšecy, Nowa Wjes a Niža Wjes; po Druhej swětowej wójnje slědowaštej Jitk (1950) a Komorow. Z gmejnskej reformu 1994 přińdźechu Psowje do Rakečanskeje gmejny a při rozpušćenju gmejny Hórnikečanski jězor w lěće 2005 bu tež Stróža do Rakec přerjadowana.
| wjes | wob. | přer. staroba |
♀/♂a | kwocient młodychb |
kwocient starychc |
wosoby/ domjacnosć |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Jeńšecy | 62 | 45,1 | 88 | 19 | 26 | 2,8 |
| Jitk | 88 | 42,0 | 126 | 22 | 14 | 2,4 |
| Kača Korčma | 27 | 57,9 | 125 | 7 | 73 | 1,9 |
| Kamjenej | 97 | 46,0 | 87 | 26 | 31 | 2,4 |
| Komorow | 273 | 44,9 | 104 | 25 | 32 | 2,7 |
| Niža Wjes | 38 | 47,0 | 124 | 21 | 38 | 2,9 |
| Nowa Wjes | 1210 | 43,0 | 99 | 20 | 25 | 1,9 |
| Psowje | 202 | 45,2 | 122 | 15 | 25 | 2,4 |
| Rakecy | 1288 | 48,8 | 88 | 23 | 46 | 2,3 |
| Stróža | 377 | 43,8 | 111 | 20 | 28 | 2,5 |
| Trupin | 80 | 39,9 | 105 | 33 | 24 | 3,0 |
| gmejna Rakecy | 3742 | 45,5 | 98 | 22 | 33 | 2,2 |
| podaća po cencusu 2011; staw: 9.5.2011[6] a: ličba mužow na 100 žonow b: poměr ličby wosobow pod 18 lětami k 100 wosobam mjez 18 a 65 c: poměr ličby wosobow nad 65 lětami k 100 wosobam mjez 18 a 65 | ||||||
Politika
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Gmejna słuša k sakskemu wólbnemu wokrjesej 55 (Budyšin 4) a k zwjazkowemu wólbnemu wokrjesej 156 (Budyšin I).
Wjesnjanosta
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Rakečanski wjesnjanosta je wot lěta 2015 Swen Nowotny; jeho předchadnik bě Jurij Paška (wobaj CDU).
| wólba | wjesnjanosta | namjet | wuslědk (%) |
|---|---|---|---|
| 2022 | Swen Holger Nowotny | CDU | 98,5 |
| 2015 | 57,6 | ||
| 2008 | Jurij Paška | 59,0 | |
| 2001 | 82,0 |
Wobrazy
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]-
Hrodowski hat -
Něhdyše ryćerkubło -
Měznikaj a wojerski pomnik na torhošću -
Zejlerjowy pomnik za ryćerkubłom -
Serbski narowny kamjeń na starym kěrchowje
Wosobiny
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]W Rakecach so narodźili
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- Korla Mička (1853–1932) – ludowy basnik a narodny prócowar
- Jan Gólč (1864–1916) – farar a kulturny prócowar
- Jan Kruža (1880–1918) – ludowy basnik
- Jan Lajnert (1892–1974) – basnik a wučer
Tule skutkowali
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- Bohuměr Leska (1725–1796) – farar a přełožowar; 1757–1776 w Rakecach
- Jan Křesćan Koernig (1791–1858) – farar, składnostny basnik a komponist; 1820–1858 Rakečanski farar
- Julius Herman Gólč (1831–1906) – farar a zakitowar serbstwa; 1862–1902 Rakečanski farar
- Jan Dwórnik (1871–1928) – Rakečanski małoratar; sobuzałožer Domowiny, Łužiskeje ludoweje strony a Łužiskeho burskeho zwjazka
- Korla Božidar Křižan (1886–1924) – farar a spisaćel nabožinskeje literatury; 1917–1924 Rakečanski farar
Za dalšich fararjow hlej zapisk wo Rakečanskej cyrkwi.
Literatura
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- Sigmund Musiat: Rakecy a jich serbske stawizny. W Rozhledźe 42 (1992), čo. 5, str. 167–169.
- Königswartha/Rakecy mit Neudorf/Nowa Wjes und Johnsdorf/Jeńšecy. W: Oberlausitzer Heide- und Teichlandschaft (= Werte der deutschen Heimat. Zwjazk 67). 1. nakład. Böhlau, Köln/Weimar/Wien 2005, ISBN 978-3-412-08903-0, str. 123–125.
Žórła
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- ↑ Aktualne ličby wobydlerstwa po gmejnach 2023; Statistiski krajny zarjad Sakskeje
- ↑ Rakecy w Digitalnym stawizniskim zapisu městnow Sakskeje (němsce)
- ↑ Ernst Tschernik: Die Entwicklung der sorbischen Bevölkerung. Akademie-Verlag, Berlin 1954, str. 55. → wšě wjeski
- ↑ Ludwig Elle: Sprachenpolitik in der Lausitz. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1995, str. 245. [2307 wobydlerjow, z nich 469 dorosćenych z aktiwnymi znajomosćemi serbšćiny, 97 z pasiwnymi, 132 serbskich dźěći a młodostnych, 1609 bjez znajomosćow] → wšě wjeski
- ↑ Wuslědki ludličenja 2011 za Rakecy (pdf)
- ↑ Statistiski krajny zarjad Sakskeje: gmejna Rakecy (němsce)
Wotkaz
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
Commons: Rakecy – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow
Biskopicy |
Bóšicy |
Budestecy |
Budyšin |
Bukecy |
Dobruša-Huska |
Frankenthal |
Großharthau |
Großnaundorf |
Halštrow |
Halštrowska Hola |
Haselbachtal |
Hodźij |
Hornja Hórka |
Chrósćicy |
Kamjenc |
Kinspork |
Kubšicy |
Kulow |
Kumwałd |
Łaz |
Łuty |
Łužnica |
Malešecy |
Neukirch |
Njebjelčicy |
Njedźichow |
Njeswačidło |
Ohorn |
Ottendorf-Okrilla |
Pančicy-Kukow |
Połčnica |
Porchow |
Radeberg |
Radwor |
Rakecy |
Ralbicy-Róžant |
Ramnow |
Sćenjow |
Sepicy |
Smělna-Póckowy |
Sprjewiny Doł |
Swětła |
Šěrachow-Korzym |
Wachow |
Warnoćicy |
Wjazońca |
Wjelećin |
Wojerecy |
Wołbramecy |
Worklecy |
Wóslink |
Wóspork |
Wulka Dubrawa |
Wulke Rědorjecy |
Załom |
Zemicy-Tumicy
Zarjadniske zjednoćenstwa/zwjazki:
Biskopicy |
Budestecy-Hornja Hórka |
Großharthau |
Kinspork |
Njeswačidło |
Połčnica |
Při Klóšterskej wodźe