Łuty

**Łuty**
	Łuty na karće Sakskeje
	Łuty na karće Sakskeje
Wopon
	Wopon Łutow
	Wopon Łutow
Zakładne daty
stat	Němska
zwjazkowy kraj	Sakska
wokrjes	Budyski
wysokosć	123 metrow n.m.hł.
přestrjeń	42,13 km²
wobydlerstwo	8.053 (31. dec 2023)
hustosć zasydlenja	191 wob. na km²
póstowe čisło	02991
předwólba	(+49) 035722
awtowa značka	BZ, BIW, HY, KM
Politika a zarjadnistwo
měšćanosta	Frank Lehmann (bjezstronski)
adresa	Karl-Liebknecht-Str. 18; 02991 Lauta
webstrona	lauta.de
Połoženje Łutow w Sakskej
	Karta
	wikidata: Łuty (Q81740)

51.4514.083333333333

Koordinaty: 51° 27′ S, 14° 5′ W

Łuty (němsce Lauta)^[2] su małe łužiske město na samym sewjeru sakskeho wokrjesa Budyšin. Leža južnje Čorneho Halštrowa, na južnej kromje Łužiskeje jězoriny, njedaloko Saksko-braniborskeje hranicy we wysokosći wot 123 metrow nad mórskej hładźinu. Maja něhdźe 8.500 wobydlerjow.

Měšćanske dźěle

Łuty wobsteja ze šěsć měšćanskich dźělow: Łutow samych, Starych Łutow (Lauta-Dorf), Lubuša (Laubusch), Lipoje (Leippe), Tornowa (Torno) a Janoweho Doła (Johannisthal).

Stawizny

Prěnje historiske naspomnjenje jako Luthe^[3] pochadźa z lěta 1374.

Do industrializacije w zwisku z brunicu běchu Łuty serbska holanska wjeska. We 1880tych lětach mějachu po Mukowej statistice cyłkownje 470 wobydlerjow, z kotrychž jeničce dwaj serbsce njerěčeštaj.^[4] Wo poměrach we wsy wón pisa: „Łuta su nahladna a bohata wjes z nowymi massivnymi dworami, dokelž su so w l. 1769 nimo fary a jenoho doma cyłe a w l. 1861 z wulkeho dŹela wotpaliłe. Cyrkej je stara kamjeńtna z katholskich časow z drjewjanej zwónicu pódla, a šula je w l. 1827 z nowa twarjena. Łuta maju w 75 hospodarstwach 450 wobydleri a, dokelž tam žadyn knježi dwór njeje, 34 burskich kubłow, wjele połleństwow a něšto khěžkarjow. We wšěch domach rěči so serbski a to tež z dźěćimi; w šuli pak so z najmjeńša wot l. 1840 ani słowčka serbski wjacy wućiło njeje, tak zo dźěći, jako so je nowy wučer Žylow raz spyta serbski prašeć, so hanibowachu jemu serbski wotmołwić. Jenož dwaj khěžkarjej staj němskaj, rozumitaj a wotmołwjataj pak tež serbski. Prědowało je so serbski hišće wot fararjow Markusa a Kubicy hač do lěta 1876 wšě tak mjenowane połswjate dny, a hewak bu kóždu njedźelu sćenje tež serbski čitane. Před jenym burskim dworom słyšach šulske dźěći serbski so rozmołwjeć, w jenym domje pak so mała holčka hanibowaŚe ze mnu serbski rěčeć. W korčmje rěčachu třo dźěłaćerjo němski.“^[5]

Přez razantny rozrost wjeski do industrijneho městačka a přićah němskorěčnych dźěłaćerjow z druhich kónčin so serbšćina w prěnjej połojcy 20. lětstotka spěšnje pozhubješe, tak zo zwěsći Arnošt Černik w lěće 1956 serbskorěčny podźěl wobydlerstwa wot jenož hišće 0,6 %, cyłkownje 49 wot wjace hač 8000 wobydlerjow.^[6]

Politika

Město słuša k sakskemu wólbnemu wokrjesej 54 (Budyšin 3) a k zwjazkowemu wólbnemu wokrjesej 156 (Budyšin I).

Měšćanosta

Łutowski měšćanosta je wot lěta 2015 bjezstronski Frank Lehmann.

wólby měšćanosty
wólba	měšćanosta	namjet	wuslědk (%)
2022	Frank Lehmann	Lehmann	61,7
2015	Frank Lehmann	Lehmann	59,7
2008	Heilfried Ruhland	SW	96,9
2001	Heilfried Ruhland	SW	49,4
1994	Rainer Ritscher	CDU	59,6

Wosobiny

Korla Awgust Kubica (1842–1914) – serbski farar a Maćicar; 1871–76 z fararjom we Łutach

Žórła

↑ Aktualne ličby wobydlerstwa po gmejnach 2023; Statistiski krajny zarjad Sakskeje
↑ Jan Meschgang: Die Ortsnamen der Oberlausitz. LND, Budyšin 1973.
↑ Łuty w Digitalnym stawizniskim zapisu městnow Sakskeje (němsce)
↑ Ernst Tschernik: Die Entwicklung der sorbischen Bevölkerung. Akademie-Verlag, Berlin 1954. → wšě wjeski
↑ Arnošt Muka: Statistika Łužiskich Serbow. Wobličenje a wopisanje hornjo- a delnjo-łužiskeho Serbowstwa w lětach 1880–1885. Budyšin 1884–86, str. 5
↑ Ludwig Elle: Sprachenpolitik in der Lausitz. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1995. [8362 wobydlerjow, z nich 24 dorosćenych z aktiwnymi znajomosćemi serbšćiny, 22 z pasiwnymi, 3 serbske dźěći a młodostni, 8313 bjez znajomosćow] → wšě wjeski

Wotkazaj

Commons: Łuty – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow

Łutowske ewangelske serbske spěwarske – 1. dźěl. 17. lětstotk (digitalizat)

Města a gmejny w Budyskim wokrjesu

[Metadaty_wobydlerstwo_DE-SN-1] Aktualne ličby wobydlerstwa po gmejnach 2023; Statistiski krajny zarjad Sakskeje

[JMOO1973-2] Jan Meschgang: Die Ortsnamen der Oberlausitz. LND, Budyšin 1973.

[digit-3] Łuty w Digitalnym stawizniskim zapisu městnow Sakskeje (němsce)

[4] Ernst Tschernik: Die Entwicklung der sorbischen Bevölkerung. Akademie-Verlag, Berlin 1954. → wšě wjeski

[5] Arnošt Muka: Statistika Łužiskich Serbow. Wobličenje a wopisanje hornjo- a delnjo-łužiskeho Serbowstwa w lětach 1880–1885. Budyšin 1884–86, str. 5

[6] Ludwig Elle: Sprachenpolitik in der Lausitz. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1995. [8362 wobydlerjow, z nich 24 dorosćenych z aktiwnymi znajomosćemi serbšćiny, 22 z pasiwnymi, 3 serbske dźěći a młodostni, 8313 bjez znajomosćow] → wšě wjeski

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]