Baćoń

**Baćoń**
Storcha
	Połoženje Baćonja na karće Hornjeje Łužicy
	Połoženje Baćonja na karće Hornjeje Łužicy
gmejna:	Hodźij
zagmejnowanje:	1962 (do Prěčec)
wobydlerstwo:	88 (31. decembra 2022)
wysokosć:	202 metraj n.m.hł.
	51.22277777777814.300555555556202 Koordinaty: 51° 13′ 22″ S, 14° 18′ 2″ W
póstowe čisło:	02633
předwólba:	035937
	wobydler/ka:; Baćonjan/-ka
	adjektiw:; Baćoński
	skłonowanje:; Baćonja, Baćonjej, Baćoń, Baćonjom, w Baćonju
	Pohlad Baćonja ze směra Sulšec Pohlad Baćonja ze směra Sulšec
	wikidata: Baćoń (Q160130)

Baćoń (němsce Storcha) je hornjołužiska wjeska w srjedźišću sakskeho wokrjesa Budyšin. Leži 202 metraj nad mórskej hładźinu wyše doliny Čornicy a słuša z lěta 1994 ke gmejnje Hodźij. Baćoń je najmłódša katolska wosadna wjes w Serbach a stejišćo cyrkwje Jězusoweje wutroby.

Geografija

Wjeska namaka so w hornjołužiskej pahórčinje při wuchodnej kromje něhdźe 210 metrow wysokeho kopca nad dolinu Čornicy. Hłowna dróha wot Haslowa do Chrósćic wjesku wot wuchoda do zapada přeprěkuje. Wokoło Baćonja namakaja so najwunošniše pódy stareho Budyskeho wokrjesa.

Susodne wjeski su Nowy Łusč (gmejna Bóšicy) w sewjeru, Wutołčicy (gmejna Njeswačidło) w sewjerowuchodźe, Haslow we wuchodźe a Čornecy w juhozapadźe.

Stawizny

Na Baćońskich honach nadeńdźechu mjez druhim sudobjo bjez wuška z bronzoweje doby a we wjesce samej słowjansku sydlensku jamu z keramiku a sekeru z 12. lětstotka. W lěće 1799 namakany hornc wobsahowa Dźěwinske, Mišnjanske a hornjołužiske pjenjezy z doby mjez 1191 a 1200, štož na to pokaza, zo eksistowaše na městnje Baćonja hižo w tym času sydlišćo při wažnej wikowanskej dróze Via regia.

Prěnje historiske naspomnjenje jako Batin je z lěta 1380. Do němčiny přełožena forma městnostneho mjena jewi so hakle 1658 k prěnjemu razej. Mjeno pochadźa pak wot zwěrjaceho pomjenowanja a so na geografiske połoženje wysoke nad Čornicu poćahuje – z wuhladom kaž z baćonjaceho hnězda –, pak přińdźe wot staroserbskeho předmjena Bata (Batin jako „sydlišćo Baty“).^[2]

W 15. lětstotku běchu Baćonjenjo jako wićežni burja wotwisni wot Budyskeho hrodu. W lěće 1777 nimo krajneho bohotstwa tež Budyske tachantstwo a mjeztym załožene Baćońske ryćerkubło podźěle wsy wobsedźeštej.

W lětach 1882–87 natwarichu na iniciatiwu towarstwa Cyrila a Metoda z pomocu darjenskich pjenjez ze serbskeje ludnosće nowogotisku Baćońsku cyrkej „Jězusoweje wutroby“. W lěće 1889 wotewri so prěnja Baćońska šula. Do toho běchu šulerjo ze wsy do Čornec chodźili. Wot lěta 1892 je Baćoń wuchadźišćo křižerskeje procesiony do Radworja.

Dnja 20. februara 1923 załoži so Baćońska jednota Serbskeho Sokoła ze starostu Jurjom Lešawu.^[3]

Hač do lěta 1962 bě Baćoń samostatna gmejna z wjesnymi dźělemi Haslowom, Pozdecami, Libonjom a Čornecami. 1980 zawrěchu šulu, tak zo chodźa Baćońscy šulerjo wot toho časa pak do Chróšćanskeje, pak do Hodźijskeje šule.

Wobydlerstwo

Podaća po cencusu 2011; staw: 9.5.2011^[4]	Baćoń	gmejna
ličba wobydlerjow	87	3203
ličba domjacnosćow	30	1336
wosoby na domjacnosć	2,9	2,4
swójby	24	1024
bydlenske twarjenja	23	1030
bydlenska přestrjeń na wosobu (m²)	35,1	42,3
přerězna staroba w lětach	41,0	45,8
kwocient młodostnych^a	21 %	23 %
kwocient starych^b	19 %	36 %
podźěl prózdne stejacych bydlenjow	3,3 %	6,7 %
a: poměr ličby wosobow pod 18 lětami k 100 wosobam mjez 18 a 65 b: poměr ličby wosobow nad 65 lětami k 100 wosobam mjez 18 a 65

Po Arnošta Mukowej statistice měješe Baćoń we 1880tych lětach 89 wobydlerjow, mjez nimi 88 Serbow a jenož jedyn Němc.^[5] Arnošt Černik zwěsći 1956 serbskorěčny podźěl wobydlerstwa Baćońskeje gmejny wot hišće 70,9 %.^[6]

Nabožina

W lěće 1925 bě mjez 92 wobydlerjemi 79 katolskich a 13 ewangelskich. Katolscy wěriwi přisłušachu wot něhdźe 1600 hač do lěta 1911 Chróšćanskej wosadźe. Nowonatwarjena Baćońska cyrkej bě wot 1887 z filialu Chróšćanskeje wosady a płaći wot lěta 1911 hač do dźensnišeho jako wosadna cyrkej. Katolska kapałka w Smochćicach je Baćońska filiala. Ewangelscy wobydlerjo słušeja do Njeswačanskeje wosady.

Zajimawostki

Cyrkej Jězusoweje wutroby

Nadrobniše informacije namakaja so w nastawku Cyrkej Jězusoweje wutroby.

Baćońska wosadna cyrkej Jězusoweje wutroby je najmłódša w Serbach. Wona natwari so w lětach 1882–87 po tym, zo bě so Towarstwo Cyrila a Metoda w lěće 1869 za nowotwar serbskeje cyrkwje rozsudźiło. Tuchwilny farar Baćońskeje wosady je Gerat Wornar (wot 1978).

Wosobiny

W Baćonju so narodźili

Měrćin Bałcar (1711–1785) – farar, awtobiograf
Jakub Šewčik (1867–1935) – farar, kulturny stawiznar, basnik
Jurij Šewčik (1862–1932) – wučer, towarstwowy prócowar
Michał Šewčik (1870–1903) – farar, stawiznar, publicist
Beno Symank (1890–1980) – sudnik, narodny prócowar
Jurij Knebel (1934–2020) – prastawiznar a archeologa

We wsy skutkowali

Jurij Libš (1857–1927) – farar, rěčespytnik a spisowaćel; 1893–1902 kapłan a 1902–10 farar w Baćonju
Jan Symank (1860–1941) – wučer a kulturny stawiznar; 1889–1924 šulski nawoda a kantor w Baćonju
Jurij Delan (1878–1952) – farar, fejetonist, kulturny stawiznar a Domowinjan; 1910–40 farar w Baćonju
Michał Kětan (1892–1965) – farar, kulturny stawiznar a redaktor; 1945–61 farar w Baćonju
Gerat Wornar (* 1942) – farar a awtor; wot 1978 w Baćonju
Tomaš Žur (* 1954) – organist při Berlinskej katedrali Swj. Jadwigi; wotrosćeny w Baćonju

Žórła

Storcha. W: Westliche Oberlausitz zwischen Kamenz und Königswartha (= Werte unserer Heimat. Zwjazk 51). 1. nakład. Akademie Verlag, Berlin 1990, ISBN 3-05-000708-7, str. 186sl.

Baćoń w Digitalnym stawizniskim zapisu městnow Sakskeje (němsce)
Jan Krawc: Baćoń – wjes na wyšinje. W Rozhledźe 4/1993 [lětnik 43], str. 122–124

↑ staw: 31. decembra 2022; Podaća gmejnskeho zarjada Hodźij
↑ Ernst Eichler, Hans Walther: Historisches Ortsnamenbuch von Sachsen. Zwjazk II, Akademie Verlag, Berlin 2001, str. 468
↑ Přehlad něhdyšich jednotow Sokoła, wotwołane dnja 25. januara 2020
↑ Statistiski krajny zarjad Sakskeje: gmejna Hodźij (němsce)
↑ Ernst Tschernik: Die Entwicklung der sorbischen Bevölkerung. Akademie-Verlag, Berlin 1954, str. 60. → wšě wjeski
↑ Ludwig Elle: Sprachenpolitik in der Lausitz. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1995, str. 246. [337 wobydlerjow, z nich 162 dorosćenych z aktiwnymi znajomosćemi serbšćiny, 7 z pasiwnymi, 70 serbskich dźěći a młodostnych, 98 bjez znajomosćow] → wšě wjeski

Wotkaz

Commons: Baćoń – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow

Wjesne dźěle Hodźija

Hodźij:	Bóšericy \| Brěza \| Darin \| Debiškow \| Janecy \| Zemichow
Koblicy:	Běčicy \| Čěškecy \| Dobranecy \| Mała Praha \| Njezdašecy
Mała Boršć:	Dźiwoćicy \| Hornja Boršć \| Nowe Błohašecy \| Praskow \| Tři Hwězdy
Prěčecy:	Baćoń \| Čornecy \| Haslow \| Liboń \| Myšecy \| Pozdecy \| Sulšecy
Spytecy:	Lutyjecy \| Nowe Spytecy
Žičeń:	Žičenk

[1] staw: 31. decembra 2022; Podaća gmejnskeho zarjada Hodźij

[2] Ernst Eichler, Hans Walther: Historisches Ortsnamenbuch von Sachsen. Zwjazk II, Akademie Verlag, Berlin 2001, str. 468

[3] Přehlad něhdyšich jednotow Sokoła, wotwołane dnja 25. januara 2020

[4] Statistiski krajny zarjad Sakskeje: gmejna Hodźij (němsce)

[5] Ernst Tschernik: Die Entwicklung der sorbischen Bevölkerung. Akademie-Verlag, Berlin 1954, str. 60. → wšě wjeski

[6] Ludwig Elle: Sprachenpolitik in der Lausitz. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1995, str. 246. [337 wobydlerjow, z nich 162 dorosćenych z aktiwnymi znajomosćemi serbšćiny, 7 z pasiwnymi, 70 serbskich dźěći a młodostnych, 98 bjez znajomosćow] → wšě wjeski

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]