Mały Wjelkow
| |||||
| město: | Budyšin | ||||
| zagmejnowanje: | 1999 | ||||
| wobydlerstwo: | 728 (31. decembra 2023)[1] | ||||
| wysokosć: | 190–220 metrow n.m.hł. | ||||
51.21083333333314.394166666667190–220
| |||||
| póstowe čisło: | 02625 | ||||
| předwólba: | 03591 | ||||
| wotwodźene słowa: |
| ||||
.png) Połoženje Małeho Wjelkowa w Budyšinje | |||||
wikidata: Mały Wjelkow (Q159916)
| |||||
Mały Wjelkow (němsce Kleinwelka) je hornjołužiska wjes ze 728 wobydlerjemi, kotraž je wot lěta 1999 z měšćanskim dźělom Budyšina.
Geografija
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
Mały Wjelkow leži w sewjernym dźělu wulkeho wokrjesneho města, na sewjerowuchodnje Słoneje Boršće a sewjerozapadnje Ćichońcy. Na sewjeru leži Chelno, na wuchodźe Lubochow a na zapadźe Wulki Wjelkow. Zapadny dźěl wsy wobsteji z něhdyšeje Ochranowskeje kolonije z 18. lětstotka. Na juhu je Mały Wjelkow zwjazany ze Zajdowom.
Přez wjes wjedźe zwjazkowa dróha 96 z Budyšina do Wojerec, wot kotrejež wotbočujetej statna dróha S106 do Minakała a wokrjesna dróha K7274 na směr Słonu Boršć. Něhdyše dwórnišćo leži wuchodnje Małeho Wjelkowa.
Ležownostne mjena
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Michał Rostok naliči 1887 slědowace serbske ležownostne mjena: Garbaŕski hat, Garbaŕska łuka, Pola Honec zahrodki, Po wětrnika, Na Šołćic, Pola skałow, Na horach, Pola plantaže, Grulec skała, Winčec wotpočink, Pola Ćichonic, Pola Zajdowa, Pola Kobanje, Na małej łučcy, Šćěpankec łuka, Pola keŕkow, Pola Libuchowa, Pola keŕchowa, Srački = Šimanec hórka (přir. Na Šimanach, Słona Boršć), Kušeńca.[2]
Stawizny
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
Prěnje historiske naspomnjenje Małeho Wjelkowa jako Welkaw opetz bě w lěće 1419.[3] Wot 1750tych lět natwarichu přiwisnicy Ochranowskeje bratrowskeje wosady, mjez nimi wjele Serbow, na ležownosćach Małowjelkowskeho kublerja Mateja Dołheho nowu koloniju, kotraž słužeše potom jako regionalny centrum pietizma a skutkowaše wosebje tež mjez Serbami we wokolinje. Mały Wjelkow sta so z kubłanišćom serbskeje wjesneje młodźiny a z wažnym centrumom serbskeho pismowstwa.[4] Twarjenja Ochranowskeje kolonije su so zwjetša hač do dźensnišeho zachowali.
Wot lěta 1890 měješe wjes zastanišćo při železniskej čarje Budyšin–Rakecy, kotraž wjedźeše wot 1908 hač do Wojerec. W lěće 1999 bu wosobowy wobchad zastajeny a 2001 so čara zawrě.
Hač do lěta 1999 bě Mały Wjelkow samostatna gmejna z wjesnymi dźělemi Wulki Wjelkow, Lubochow, Zajdow, Ćemjercy (wot 1936), Chelno a Miłkecy (wot 1973).
Hlej tež: Kulturne pomniki w Małym Wjelkowje
Wobydlerstwo
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Po Mukowej statistice z lětow 1884/85 rěčachu tehdy 96 wot cyłkownje 105 Małowjelkowčanow w starej wsy serbsce (91 %). W Ochranowskej koloniji běchu to jenož sto wot 500 wobydlerjow (20 %).[5] Arnošt Černik zwěsći w lěće 1956 w Małowjelkowskej gmejnje serbskorěčny podźěl wobydlerstwa wot hišće 31,1 %.[6]
Literatura
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- Kleinwelka/Mały Wjelkow, Großwelka/Wulki Wjelkow und Kleinseidau/Zajdow. W: Oberlausitzer Heide- und Teichlandschaft (= Werte der deutschen Heimat. Zwjazk 67). 1. nakład. Böhlau, Köln/Weimar/Wien 2005, ISBN 978-3-412-08903-0, str. 254–259.
- M. Kral: Stawizniske powěsće z našich serbskich wsow [=Serbska ludowa knihownja, čo. 44]. Budyšin, 1937, str. 3–41.
Žórła
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- ↑ staw: 31. decembra 2023; Statistiska rozprawa města Budyšina za IV. kwartal 2023, awgust 2024
- ↑ Michał Rostok: Ležownostne mjena. W: ČMS 40 (1887), str. 3–50, tu str. 12 (digitalizat).
- ↑ Mały Wjelkow w Digitalnym stawizniskim zapisu městnow Sakskeje (němsce)
- ↑ Lubina Malinkowa: Mały Wjelkow – centrum serbskeho pismowstwa we 18. lětstotku. W Rozhledźe 1 (2019), str. 14–19.
- ↑ Ernst Tschernik: Die Entwicklung der sorbischen Bevölkerung. Akademie-Verlag, Berlin 1954. → wšě wjeski
- ↑ Ludwig Elle: Sprachenpolitik in der Lausitz. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1995, str. 245. [1851 wobydlerjow, z nich 443 dorosćenych z aktiwnymi znajomosćemi serbšćiny, 30 z pasiwnymi, 102 serbskej dźěsći abo młodostnaj, 1276 bjez znajomosćow] → wšě wjeski
Wotkaz
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
Commons: Mały Wjelkow – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow
Błohašecy | Bobolcy | Bolborcy | Bórk | Bozankecy | Ćichońca | Ćemjercy | Debrikecy | Delni Wunjow | Delnja Kina | Horni Wunjow | Hornja Kina | Južne předměsto | Lešawa | Lubochow | Mały Wjelkow | Nadźanecy | Nowe Małsecy | Nutřkowne město | Sćijecy | Sewjerowuchodny wobkruh | Słona Boršć | Smochćicy | Strowotna studnja | Wownjow | Wuchodne předměsto | Wulki Wjelkow | Wuricy | Zajdow | Zapadne předměsto (ze Židowom)