Płód

Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije
Wšelake płody z dešćikoweho lěsa Panamy

Płód (łaćonsce fructus) rostliny je kćenje w stawje symjenjoweje zrałoty. Po druhej definiciji je rostlinski organ, kotryž z kćenja wuchadźa a symjenja hač do zrałoty chowa.

Nimo płódnika tež druhe dźěle kćenja a kwětnistwa so móžeja při wutwarje płoda wobdźělować, kaž na př. kćenjowa wóska, keluch. Płód słuži rozpřestrěwanju.

Natwar[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Natwar płoda: Rozrězana brěška
Natwar płoda: Rozrězana brěška
Banana, truskalcy a rozdźělne citrusowe płody

Płód wobsteji z jednoho abo wjacorych symjenjow, kotrež su wot płodoweje sćěny (perikarp) wobdate. Při perikarpje pak so rozeznawaja tři woršty:

  • Eksokarp – zwonkowna woršta
  • Mezokarp – srjedźna woršta
  • Endokarp – znutřkowna woršta

Při brěšce na prawym wobrazu na př. twori endokarp twjerdu póčku, kotraž symjo wobsahuje. Mezokarp je mjasny, a eksokarp twori somotowu brěškowu kožu.

Perikarp so za čas procesu zrawjenja płoda z płódnika kćenja twori. Za rozrjadowanje płodow je wažne so dopominać, zo wobsteji płódnik z jednoho abo wjacorych ze sobu zrosćenych płodowych łopješkow (karpele).

Typy[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Płody so hodźa do třoch skupinow rozrjadować.

  • jednotliwe płody
  • kompleksne płody
  • płódnistwa (płodowe wjazby)

Jednotliwe płody[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Z jedneje kćenja wuchadźa jenož jednotliwy płód.

Sypace płody[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Tutón płód je wjelesymjenjowy a so při zrałoće wotewěra a potom symjenja rozsypuje.

Zawěrace płody (njepukace so płody)[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Płody wostanu hač do zrałoty symjenjow zawěrane a wotpadnu w tutej formje.

Rozpadowe płody[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Kompleksne płody[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Wobsteja z wjacorych płódnikow, při čimž tež kćenjowa wóska je wobdźělena.

Płódnistwa resp. płodowe wjazby[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Přez wosebite procesy zrosćenja jednotliwe płody su k zwjazkej zjednoćene, tak zo to jako jednotliwy płód wupada.

Rozpřestrěwanje[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Płody so na wšelake wašnje rozpřestrěwaja.

  • Přez zwěrjatow (zoochorija))
    • Jeli płody so žeru a zaso wupušćuja, potom to je endozoochorija.
    • Jeli płody so na powjerchu zwěrjata přilěpjujo wostanu, potom to je epizoochorija.
  • Přez čłowjeka (antropochorija)
  • Přez wětr (anemochorija)
  • Přez wodu (hydrochorija)

Rědko eksistuje aktiwna samrozpřestrěwanje (autochorija) přez katapultowe abo pryskanske wuhotowanje. Druhdy stołpiki z płodami do skalnych škałobow rostu abo so do pódy zanurjuja (geokarpija), kaž na př. zemski worješk (Arachis hypogaea).

Nóžki[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

  1. Po staršich žórłach je póčkaty płód, ale po nowšich žórłach, kaž na př. Mayer (hlej při wotrězku Žórła), je worjech.

Žórła[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

  • Strasburger, E. et al.: Lehrbuch der Botanik für Hochschulen. 15. Auflage, Jena Verlag von Gustav Fischer 1921, strony 516-518 (němsce)
  • Mayer, Schwegler: Welcher Baum ist das?, Bäume, Sträucher, Ziergehölze, ISBN 978-3-440-11273-1, strony 280-295 (němsce)
  • Meyers Taschenlexikon Biologie, In 3 Bänden, 1. zwjazk, stronje 239 a 240 (němsce)
  • Schauer - Caspari: Pflanzenführer für unterwegs, ISBN 978-3-8354-0354-3, 2. nakład, 2008, strona 16 (němsce)
  • Spohn: Welcher Baum ist das? Die neuen Kosmos-Naturführer, ISBN 978-3-440-10794-2, stronje 12 a 13 (němsce)
  • Spohn, Aichele, Golte-Bechtle, Spohn: Was blüht denn da? Kosmos Naturführer (2008), ISBN 978-3-440-11379-0, stronje 463-464
  • Ullstein Lexikon der Pflanzenwelt, 1973, ISBN 3-550-16019-4, strony 147-149 (němsce)
  • Ulrich Hecker: Bäume und Sträucher, ISBN 978-3-8254-0021-4, stronje 14 a 15 (němsce)

Hlej tež[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije