Cyrkej swjateje Marije, kralowny róžowca

Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije
(ze strony „Radworska wosada” sposrědkowane)
Cyrkej swj. Marije, kralowny róžowca. Napohlad ze sewjerozapada

Cyrkej swjateje Marije, kralowny róžowca je wot lěta 1896 Radworska wosadna cyrkej. Přetož stej w Radworju hišće dalšej cyrkwi (Stara wosadna cyrkej a Křižna cyrkej) bu wona tež jako nowa wosadna cyrkej woznamjenjena.

Cyrkej steji w južnym dźělu wsy při dróze do Chelna na ležownosći, wosadźe wot tehdyšeho hrabja von Einsiedela darjenej a bu w lětomaj 1895/96 pod nawodom Drježdźanskeho twarskeho radźićela Ernsta Giesa po planach Josepha Camiani natwarjena. Pódla cyrkwje bu w lěće 1926 nowa Radworska šula natwarjena.

K wosadźe słušeše w lěće 2018 1.612 zwjetša serbskorěčnych katolikow w cyłkownje 60 wsach (2007: 1.743),[1] z kotrychž maja pak jenož Radwor sam, Kamjenej, Bronjo a Boranecy katolsku wjetšinu. Serbske bože słužby so wšědnje swjeća, njedźelu tež w němskej rěči.[2] K wosadźe słuša nimo toho wot lěta 2005 filialna cyrkej w Zdźěri, hdźež swjeća dwójce wob tydźeń serbske kemše.

Kermuša swjeći so w Radworju srjedź nowembra.

Stawizny[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Nowa wosadna cyrkej wokoło 1900
Hłowna łódź z wołtarjom
Reprezentatiwna zapadna fasada z postawu swj. Marije a wobrazom zbóžneho Alojsa Andrickeho

Po tym, zo běchu eksperća w posudku zwěsćili hubjenu twarsku situaciju stareje wosadneje cyrkwje při nawsy, rozsudźi so komisija Radworskeje wosady a gmejny dnja 18. julija 1888 za twar noweho Božeho domu, dokelž bychu kóšty za restawraciju stareje cyrkwje wyše byli hač płaćizna za nowotwar. Nowotwar namjetował a za njeho wabił bě administrator Mikławš Žur. Dnja 1. oktobra 1888 dósta wosada přizwolenje biskopskeje administratury. Dźakowano podpěrje ewangelskeho Radworskeho hrabja Clemensa von Einsiedela, kotryž 1890/91 ležownosć při Chelnjanskim puću na tehdomnišej wjesnej kromje k dispoziciji staji, namakachu hodźace so twarnišćo, kotrež so přez nakup mjeńšich susodnych ležownosćow hišće powjetši. Tute zmóžnjenje nowotwara katolskeje cyrkwje přez podpěru ewangelskeho knjeza je runje w Radworju přispomnjenja hódne, dokelž běchu předchadnicy hrabja von Einsiedela přeco zaso spytali, katolsku wěru we wsy zesłabjeć abo samo wotstronjeć.

Dnja 2. awgusta 1895 so swjatočnje zakładny kamjeń za nowu cyrkwju połoži. Twarske dźěła běchu so hižo w lěću 1894 započeli. 15. nowembra 1896 biskop Ludwig Wahl nowu wosadnu cyrkwju wuswjeći.

Dnja 6. awgusta 1939 swjeći Alojs Andricki w Radworskej wosadnej cyrkwi swoju primicu.

Twar[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Cyrkej swj. Marije kralowny róžowca je wulka noworomaniska pseudobazilika z třomi cyrkwinskimi łódźemi, kotrež su do wuchoda wusměrjene. Cyrkej wobsteji z njewobmjetowaneho łamaneho kamjenja a ma sedłowu třěchu z wysokim wotewrjenym třěšnym stołom nad 18 metrow wysokej srjedźnej łódźu. Na reprezentatiwnym zapadnym boku při dróze dr. Marje Grólmusec steji kwadratna 52 metrow wysoka zwonica. Spočatnje běštej dwě wěži planowanej, z kotrejuž so pak jenož jedna zrealizowa.

Cyrkej je so 1988–90 originalej přiměrjenje wotnutřka restawrowała. Nutřka namakaja so wjacore postawy ze stareje wosadneje cyrkwje, kiž buchu hač do lěta 1939 z cyrkwinskeho muzeja w starej cyrkwi do noweje přenjesene, mjez druhim Hana samotřeća z 15. lětstotka a tři gotiske postawy japoštołow z pěskowca. Wot dźesać japoštołow (Tomaš a Matej buštej 1972 pokradnjenej) wobdata „Njeswačanska mać boža“ pochadźa z gotiki (něhdźe 1410–40) a bu po zaćehnjenju reformacije w Njeswačidle 1547 do Radworja přenjesena. Při hłownym wołtarje su swjata Marija z dźěćatkom na ruce w srjedźišću a swjataj Katyrna a Dominik na bokomaj.

W lěće 1938 dósta Boži dom nowe pišćele Budyskeje firmy Eule. Do toho běchu hišće pišćele ze stareje cyrkwje wužiwali, kiž běchu so 1896 do nowotwara přeměstnili.

Spočatnje měješe cyrkej pjeć mosazowych zwonow, wot kotrychž dyrbjachu tři w Prěnjej swětowej wójnje k produkciji brónjow wotedać. 1933 buštej dwaj nowej zwonaj poswjećenej, w decembrje 1941 dyrbjachu so pak zaso wšitke dla wójnskeho hospodarstwa wotedać, hač na najmjeńši, kiž do Baćonja přińdźe. Hakle w lěće 1956 dósta wosada nowe železne zwony a 1958 elektriske zwonjenje. Šesty a najmjeńši zwón bu k česći Alojsa Andrickeho darjeny a dnja 4. februara 1990 poswjećeny.

Zwony
des', 2837 kg – „Chrysće kralo krasnosće, dowjedź nas do swojeho kralestwa“
es', 2045 kg – „Swjata Marija, maćer a patronka, njezabudź na swoju wosadu“
f', 1287 kg – „Swj. Michale, wojowarjo za bože prawo a božu česć, budź nam přikład a pomocnik“
as', 753 kg – „Swj. Bosćano, bojowniko boži, wuč nas a pomhaj nam w našich nuzach“
b', 525 kg – „Swj. Józefje, stój nam stronu w žiwjenju a wumrěću“
c", 395 kg – k česći zbóžneho Alojsa Andrickeho

Galerija[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Fararjo[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

do 1896[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

doba mjeno ródna wjes žiwjenske daty
1683–1707 Jurij Hawštyn Swětlik Kulow 1650–1729
1761–1776 Michał Jan Wałda Čornecy 1721–1794
1820–1858 Mikławš Čórlich Dubrjenk 1784–1858
1858–1875 Jakub Nowak Wotrow 1821–1875
1875–1884 Handrij Dučman Bozankecy 1836–1909
1886–1895 Mikławš Žur (admin.) Worklecy 1859–1932

wot 1896[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

doba mjeno ródna wjes žiwjenske daty
1895–1896 Michał Wjesela (administrator) Kulow 1863–1927
1896–1903 Mikławš Žur Worklecy 1859–1932
1903–1931 Jakub Nowak Hora 1864–1938
1931–1940 Józef Nowak Wotrow 1895–1978
1940–1945 Leo Labus ze Šleskeje ?
1945–1967 Józef Nowak Wotrow 1895–1978
1967–1976 Jurij Herrmann Nowa Wjeska 1915–?
1976–1979 Beno Šołta Zdźěr * 1937
1982–1997 Clemens Hrjehor * 1953
1997–2015 Šćěpan Delan Worklecy * 1956
wot 2015 Beno Jakubaš

Žórła[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

  • Georg Dehio: Handbuch der Deutschen Kunstdenkmäler. Sachsen I: Regierungsbezirk Dresden. Deutscher Kunstverlag, 1996, str. 740–41
  • Michał Lajder: Radworska wosada. W: Měrćin Salowski (wud.): Wosady našeje domizny. Krajan 3. Nakładnistwo swj. Bena, Lipsk 1984, str. 31–46
  • Oberlausitzer Heide- und Teichlandschaft (= Werte der deutschen Heimat. Zwjazk 67). 1. nakład. Böhlau, Köln/Weimar/Wien 2005, ISBN 978-3-412-08903-0, str. 226sl..
  1. Statistika wosadow w atlasu Drježdźansko-Mišnjanskeho biskopstwa (němsce)
  2. Webstrona Radworskeje wosady

Wotkazy[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

 Commons: Swj. Marija, kralowna róžowca – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow
51.24277777777814.396666666667
Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije