Handrij Dučman

Handrij Dučman

Handrij Dučman (němsce Andreas Deutschmann; * 27. februara 1836 w Bozankecach; † 7. apryla 1909 w Drježdźanach) bě farar, serbski spisowaćel a basnik.

Žiwjenje

Handrij Dučman, bratr Pětra Dučmana, narodźi so 1836 jako wosme dźěćo Bozančanskeho bura Jana Dučmana a jeho mandźelskeje Madleńki, rodź. Wjerabec z Chelna. Wón wopytowaše Tachantsku šulu w Budyšinje, zastupi 1849 do gymnazija a 1850 do załoženeho Katolskeho wučerskeho seminara w Budyšinje. Wot 1851 do 1860 běše Dučman chowanc Serbskeho seminara w Praze, hdźež wopytowaše Małostronski gymnazij a běše wot 1858 do 1860 starši tamnišeho towarstwa Serbowka. Wot 1857 studowaše wón teologiju, štož wot 1860 do 1861 na arcybiskopskim seminarje w Kölnje dokónči. Nawróćiwši so jutry 1861 do domizny, bu wón na nachwilneho wučerja katolskich preparandow do Budyšina powołany a dósta 16. awgusta 1861 měšnisku swjećiznu. Wot 21. oktobra 1861 běše wón z kapłanom w Radworju, wot měrca do septembra 1865 z kapłanom a administratorom we Wotrowje a po tym zaso z kapłanom w Radworju. W lěće 1875 bu Dučman naslědnik fararja Jakuba Nowaka. Wot lěta 1884 skutkowaše wón jako farar na wšelakich městnach w sewjernej Čěskej, kaž na přikład w Litoměricach. Po krótkim přebytku w Drježdźanach běše Dučman wot 1886 farar w Lipsku. Po tym, zo so wón chorosće dla 1903 na wuměnk poda, so wón zaso do Drježdźan přesydli.

Skutkowanje

Wot lěta 1856 pisaše Dučman pod mjenom Wólšinski do wšěch serbskich časopisow, mjez druhim do Katolskeho Posoła, do Serbskich Nowin, do Łužičana a do Časopisa Maćicy Serbskeje. Nimo mnoho nabožnych spisow, kotrež zdźěla sam wudawaše, běše Dučman ze spisowaćelom zabawnych a wědomostnych twórbow, kaž tež dźiwadłowych hrow a basnjow. Jeho najwuznamnišu połdramatisku basnju „Wodźan“ z lěta 1896, kotraž bu wot Korle Awgusta Kocora skomponowa, pokaza wliw čěskeho spisowaćela Erbena. Składnostnje stolětnych narodnin Friedricha Schillera přełoži Dučman 1859 jeho „Pěseń wo zwonu“ so serbšćiny. Dołho běše wón redaktor protyki Krajan.

Hłowna twórba Handrija Dučmana bu 1869 wozjewjene wosebite wudaće „Pismowstwo katolskich Serbow“. W tutej zběrce poda wón přehlad spisow, kotrež su wot katolskich Serbow a za nich w serbskej rěči pisane a rozšěri zapisk z biografiskimi dodawkami. Zakład k tomu połoži wón 1867 w Časopisu Towarstwa Maćicy Serbskeje, hdźež hižo „Přehlad pismowstwa katolskich Serbow“ poda. Na zakładźe zapiskow duchowneho Hauptmanna z lěta 1768 a biskopa Loka a z lěta 1816 je Dučman 1867 přehlad serbskeho katolskeho duchownstwa „Repertorium Cleri Lusatici“ zestajił.

Handrij Dučman běše wot lěta 1853 čłon Maćicy Serbskeje.

Wuběr twórbow

• Pěseń wo zwonu wot Bjedricha Schillera. Z nakładom Maćicy Serbskeje. Budyšin 1859.
• Pismowstwo katholskich Serbow. Smoler a Pjech. Budyšin 1869.
• Dwójnikaj. Powjedancžko z wjesnoho žiwjenja. L. A. Donnerhak. Budyšin 1872.
• Othilia, abó Slepa holcžka. Powjedancžko ze starych cžasow. L. A. Donnerhak. Budyšin 1873.

Žórle

• Jurij Kral: Nekrolog LVIII. W: Časopis Maćicy Serbskeje. Lětnik 63 (1910), čo. 1, str. 76–79. (hsb.)
• Rudolf Kilank: Dučman, Handrij. W: Jan Šołta, Pětr Kunze, Franc Šěn (wud.): Nowy biografiski słownik k stawiznam a kulturje Serbow. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1984, str. 122.

Wotkaz

• Zawostajenstwo Handrija Dučmana w Serbskim kulturnym archiwje (pdf-dataja)