Nowa Wjes/Sprjewja
| ||
| gmejna: | Malešecy | |
| zagmejnowanje: | 1994 (do Hućiny) | |
| wobydlerstwo: | 150 (31. decembra 2022)[1] | |
| wysokosć: | 140 metrow n.m.hł. | |
51.31305555555614.545277777778140
| ||
| póstowe čisło: | 02694 | |
| předwólba: | 035932 | |
 Hłowna dróha w Nowej Wsy | ||
wikidata: Nowa Wjes/Sprjewja (Q18672398)
| ||
Nowa Wjes/Sprjewja (němsce Neudorf/Spree) je hornjołužiska holanska wjes ze 150 wobydlerjemi[2] w samym wuchodźe Budyskeho wokrjesa, kotraž słuša wot lěta 2013 k Malešanskej gmejnje.
Na južnym spočatku Noweje Wsy steji papjercowa fabrika, tak mjenowany „Sprjewiny młyn“.
Geografija
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Nowa Wjes leži 17 kilometrow sewjerowuchodnje Budyšina wosrjedź hornjołužiskeje hole na prawym boku Sprjewje, kotraž ma we wokolinje wsy wjele starych promjenjow. Wjesne hona, na kotrychž leži tež wjesny dźěl Wotpočink, maja přestrjeń wot 6,89 km².
Susodnej wsy stej Połpica w juhu a Lěskej w sewjerozapadźe.
Stawizny
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
Wjes naspomni so k prěnjemu razej hakle w lěće 1545 jako Klein Neundorff a słuša tuž k młódšim sydlišćam Budyskeho wokrjesa, na čož pokazuje tež wjesne mjeno. Hakle regulowanje Sprjewje zmóžni wobsydlenje tuteje prjedy chětro bahnojteje kónčiny. Spočatk 18. lětstotka bě Nowa Wjes we wobsydstwje Lichańskeho ryćerkubła.
Šula bu w lěće 1832 natwarjena. Wot lěta 1872 předźěła Nowowjesnjanski Sprjewiny młyn syćiznu za produkciju papjery.
Po Wienskim kongresu lěta 1815 přińdźe cyły sewjer Hornjeje Łužicy k Pruskej, Nowa Wjes a Wotpočink wostaštej pak sakskej. Hranica běžeše hač do lěta 1945 podłu Sprjewje sewjerozapadnje wsy.
W Nowowjesnjanskej šuli rěčeše so hač do 1930tych lět serbsce. Posledni serbski wučer woteńdźe w lěće 1935 a přistajeny bu Němc. Starši protestowachu z listami pola kultusoweho ministerstwa a žadachu sej serbskeho wučerja, njedóstachu pak ani wotmołwu.[3]
Wobydlerstwo
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]| Podaća po cencusu 2011; staw: 9.5.2011[4] | Nowa Wjes | gmejna |
|---|---|---|
| ličba wobydlerjow | 163 | 5033 |
| ličba domjacnosćow | 66 | 2066 |
| wosoby na domjacnosć | 2,5 | 2,4 |
| swójby | 54 | 1588 |
| bydlenske twarjenja | 56 | 1638 |
| bydlenska přestrjeń na wosobu (m²) | 39,1 | 41,2 |
| přerězna staroba w lětach | 47,7 | 45,1 |
| kwocient młodostnycha | 30 | 25 |
| kwocient starychb | 47 | 33 |
| podźěl prózdne stejacych bydlenjow | 1,5 % | 5,7 % |
| a: poměr ličby wosobow pod 18 lětami k 100 wosobam mjez 18 a 65 b: poměr ličby wosobow nad 65 lětami k 100 wosobam mjez 18 a 65 | ||
Po Arnošta Mukowej statistice měješe Nowa Wjes we 1880tych lětach 182 wobydlerjow, mjez nimi 172 Serbow (95 %) a 10 Němcow.[5] Arnošt Černik zwěsći 1956 serbskorěčny podźěl wobydlerstwa wot jenož hišće 37,3 %.[6]
W lěće 1925 bě mjez nětko hižo 285 wobydlerjemi 273 ewangelskich a 10 katolskich. Ewangelscy wěriwi přisłušeja znajmjeńša ze 17. lětstotka Klukšanskej wosadźe.
Wosobiny
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- Jan Dwórnik (1871–1928), sobuzałožer Domowiny, Łužiskeje ludoweje strony a Łužiskeho burskeho zwjazka; rodźeny w Nowej Wsy
- Jan Awgust Pohonč (1841–1909), wučer, přistajeny, spisaćel; rodźeny w Nowej Wsy
Žórła
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- Neudorf an der Spree/Nowa Wjes při Sprjewi. W: Oberlausitzer Heide- und Teichlandschaft (= Werte der deutschen Heimat. Zwjazk 67). 1. nakład. Böhlau, Köln/Weimar/Wien 2005, ISBN 978-3-412-08903-0, str. 183.
- Cornelius Gurlitt: Neudorf an der Spree. W: Beschreibende Darstellung der älteren Bau- und Kunstdenkmäler des Königreichs Sachsen. 32. Zwjazk: Amtshauptmannschaft Bautzen (II. Teil). C. C. Meinhold, Dresden 1908, str. 15.
- ↑ staw: 31. decembra 2022; podaća gmejnskeho zarjadnistwa Malešecy
- ↑ staw: 31. decembra 2022; podaća gmejnskeho zarjadnistwa Malešecy
- ↑ Edmund Pjech: Wuskutki nacionalsocializma na serbske šulstwo w Sakskej. W Rozhledźe 2/53 [2003], str. 57
- ↑ Statistiski krajny zarjad Sakskeje: gmejna Malešecy (němsce)
- ↑ Ernst Tschernik: Die Entwicklung der sorbischen Bevölkerung. Akademie-Verlag, Berlin 1954, str. 57. → wšě wjeski
- ↑ Ludwig Elle: Sprachenpolitik in der Lausitz. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1995, str. 245. [330 wobydlerjow, z nich 83 dorosćenych z aktiwnymi znajomosćemi serbšćiny, 20 z pasiwnymi, 20 serbskich dźěći a młodostnych, 207 bjez znajomosćow] → wšě wjeski
Wotkazaj
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
Commons: Nowa Wjes/Sprjewja – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow- Nowa Wjes/Sprjewja w Digitalnym stawizniskim zapisu městnow Sakskeje (němsce)
.svg){kind=small}