Dwurěčne znamješka

Dwurěčne znamješka su wobchadne abo druhe znamješka, kotrež maja napisy we wjace hač jednej rěči. Su-li tři abo wjace rěčow napisane, rěči so tež wo wjacerěčnych znamješkach. K tomu słušeja nadróžne taflički z mjenami pućow kaž tež oficielne wobchadne znamješka kaž pućniki a wjesne tafle.

Wužiwanje dwurěčnych znamješkow je w někotrych kónčinach zakonsce předpisane, tak na přikład w serbskim sydlenskim rumje we Łužicy. Dale wužiwaja so dwurěčne znamješka tež we wulkoměstach a turistiskich kónčinach, potom zwjetša z jendźelšćinu a lokalnej rěču.

W Europje jewja so dwurěčne znamješka we wjele wjacerěčnych kónčinach, w Němskej nimo Łužicy tež w dźělach Schleswigsko-Holsteinskeje (němsce-dansce abo němsce-frizisce) a we wjacorych sewjernych zwjazkowych krajach we wysokoněmčinje a delnjoněmčinje. Zwonka Němskeje maja dwurěčne znamješka mjez druhim we Waliziskej, Šotiskej, Irskej, Baskiskej, w Južnym Tirolu, Korutanskej a dźělach Słowjenskeje, Serbiskeje, Finskeje, Šwicarskeje a Pólskeje.

Funkcija

Dwurěčne znamješka maja we wjacerěčnych kónčinach předewšěm symbolisku funkciju. Wone pokazaja, w kotrym teritoriju so nimo hłowneje rěče kraja hišće dalša rěči. Na te wašnje su jedyn z najbóle widźomnych symbolow za prezencu wjacorych rěčow. Přez dwurěčne znamješka so nimo toho geografiske mjena w mjeńšinowej rěči ludnosći wuwědomja, a to přisłušnikam wjetšiny, mjeńšiny kaž tež hosćom regiona.

Dla tuteje symboliskeje hódnoty su dwurěčne znamješka na jednym boku tema rěčneje politiki we wjacerěčnych kónčinach, na tamnym boku we wjele kónčinach tež přeco zaso cil nadpadow, kotrež so pak přećiwo mjeńšinowej rěči, pak přećiwo statnej rěči měrja.

Družiny znamješkow

Wjesne tafle

We wjele horjeka naspomnjenych kónčinach su předewšěm wjesne tafle w dwěmaj rěčomaj wuhotowane. W serbskim sydlenskim rumje su tute wot 1950tych lět zakonsce předpisane. Při tym maja so při nowych wjesnych taflach wobě mjenje w samsnej wulkosći pokazać (w Braniborska wot lěta 2014, w Sakskej wot 2019). Do toho běchu serbske mjena husto mjeńše napisane, štož njewotpowědowaše zasadźe wo runoprawosći serbskeje rěče. W Němskej a wjetšinje druhich krajow steji wjesne mjeno w němskej rěči při oficielnych znamješkach zasadnje na prěnim městnje. Za čas NDR mějachu někotre serbske wjeski tež wjesnu taflu, na kotrejž bě serbske mjeno horjeka napisane.

Wjesna tafla w Nižej Wsy (2020)
Wjesna tafla w Stróžišću z mjeńšim serbskim mjenom
Trojorěčne wjesne tafle w Serbiskej
Italsko-słowjenska wjesna tafla w Italskej
Měšćanska tafla w Elsaskej z přidatnej tafličku w elsaskej narěči

Pućniki

Tež nadróžne pućniki su w dwurěčnych kónčinach husto dwurěčne, tak kaž we Łužicy. Tež při nich maja so wobě mjenje w samsnej wulkosći pokazać, štož płaći w Braniborskej wot 2014, w Sakskej wot 2018. W někotrych krajach poćahuje so dwurěčnosć při znamješkach jeničce na wjesne tafle, nic pak na pućniki. W Němskej njepłaći dwurěčnosć porno druhim krajam (Italska, Słowjenska, Waliziska a dalše) za pućniki na awtodróhach, štož so wot serbskeje strony přeco znowa kritizuje.

Kolesowarske pućniki so w serbskim sydlenskim rumje w Sakskej wot 2019 zasadnje dwurěčnje wuhotuja. Tež za pućowanske šćežki płaći w Budyskim wokrjesu wotpowědny předpis, kotryž so pak husto njedodźerži.

Dwurěčny žołty pućnik w Minakale
Serbsko-němski (běły) pućnik w Pančicach-Kukowje
Pućowanske pućniki w Serbskich Pazlicach
Francosko-bretonske pućniki w Quimperje
Pólsko-běłoruski pućnik we wuchodnej Pólskej
Rusko-wepsiski pućnik w Karelskej

Nadróžne taflički

Nadróžne taflički, potajkim tafle z mjenami pućow a dróhow, su w Němskej a tak tež w serbskim sydlenskim rumje naležnosć komuny. Kóžda komuna sama wo jich wuhotowanju rozsudźi. Zasadnje dwurěčne su tute taflički we Łužicy na přikład w Budyšinje a Choćebuzu, w gmejnach Při Klóšterskej wodźe, we Wojerecach a dalšich gmejnach. Druhe gmejny, předewšěm na kromje serbskorěčneho ruma, tajke taflički husto nimaja.

Tež tule steja němske mjena zwjetša horjeka a su zdźěla tež wjetše pisane, na přikład w Budyšinje. Jeničce w Chrósćicach, Ralbicach-Róžeńće a Njebjelčicach maja nadróžne taflički ze serbskim mjenom na prěnim městnje.

Serbsko-němska taflička w Ralbicach
Nadróžna taflička w Budyskim starym měsće
Nadróžna taflička w Brüsselu
Nadróžna taflička w Irskej
Nadróžna taflička w jendźelšćinje a cherokeešćinje w Sewjernej Carolinje

Wobchadne znamješka

Nimo horjeka naspomnjenych nimamy w Němskej dalše oficielne wobchadne znamješka z dwurěčnym napisom, kaž su na přikład we Waliziskej abo Južnym Tirolu z wašnjom.

Znamješko we Waliziskej (horjeka walizisce, deleka jendźelsce)
Wobchadne znamješko w Słowjenskej
Dwurěčne wobchadne znamješko w Ottawje, Kanada
Wobchadne znamješko w Bozenje (Južny Tirol)

Zjawny wobchad

W serbskim sydlenskim rumje maja wšě železniske zastanišća a dwórnišća dwurěčne tafle, na kotrychž je mjeno zastanišća w němčinje a serbšćinje widźeć. Busowe zastanišća su tuchwilu (2020) jeničce w zarjadniskim zwjazku „Při Klóšterskej wodźe“ a na jednotliwych druhich městnach dwurěčnje wuhotowane. Po planach wobchadneju zwjazkow VVO a ZVON maja so pak po cyłym serbskim sydlenskim rumje w přichodnych lětach dwurěčne taflički při zastanišćach nastajić.

Za čas NDR běchu taflički při busowych zastanišćach w Budyšinje dwurěčnje wuhotowane.