Jaseńca (Bóšicy)

**Jaseńca**
Jeßnitz
	Połoženje Jaseńcy na karće Hornjeje Łužicy
	Połoženje Jaseńcy na karće Hornjeje Łužicy
gmejna:	Bóšicy
zagmejnowanje:	1. apryla 1936
wobydlerstwo:	149 (31. decembra 2022)
wysokosć:	177 metrow n.m.hł.
	51.25055555555614.274722222222177 Koordinaty: 51° 15′ 2″ S, 14° 16′ 29″ W
póstowe čisło:	02699
předwólba:	035933
starše mjena:	Jesnicz (1365), Gessenicz (1427), Jessenicz (1456), Jesnitz (1529)
	wobydler/ka:; Jas(eń)čan/-ka
	adjektiw:; Jas(eń)čanski
	skłonowanje:; Jaseńcy, Jaseńcy, Jaseńcu, Jaseńcu, w Jaseńcy
	Wjesny hat srjedź Jaseńcy Wjesny hat srjedź Jaseńcy
	wikidata: Jaseńca (Q160977)

Jaseńca (prjedy tež Jasońca;^[3] němsce Jeßnitz) je wjeska ze 149 wobydlerjemi^[4] w srjedźišću wokrjesa Budyšin w Hornjej Łužicy. Słuša z lěta 1936 ke gmejnje Bóšicy a leži w serbskim sydlenskim rumje. Do toho běše samostatna gmejna z wjesnym dźělom Nowa Jaseńca.

Geografija

Wjes leži w Hornjołužiskich honach njedaloko Chrósćic, něhdźe 17nbsp;km sewjerozapadnje wot Budyšina. Susodne wjeski su Dobrošicy w sewjeru, Bóšicy we wuchodźe, Hora w juhowuchodźe, Łusč w juhu, Chrósćicy w juhozapadźe a Hórki w sewjerozapadźe. Juhozapadnje – mjez Jaseńcu a Chrósćicami – zběha so Šibjeńca (216 m). Wosrjedź wjeski namaka so poměrnje wulki wjesny hat.

Stawizny

Naspomni so prěni króć pisomnje w lěće 1365 jako Jesnicz^[2]. Hač do toho bě wjeska z dźělom wulkeje Hodźijskeje wosady, a wot toho Njeswačanskeje. Wjesne mjeno pochadźa ze staroserbskeho Jesenica abo Jasenica a woznamjenja „sydlišćo při jasenjowym lěsu“ abo tež „rěčka přez jasenjowy lěs“. Dźensniša serbska forma jewi so pisomnje prěni raz w lěće 1684 w Radworskich cyrkwinskich knihach jako z Yaßencze.^[5] Wot lěta 1458 je ryćerske kubło na zapadnej kromje wjeski zapisane. Jako docpě reformacija mjez 1545 a 1555 Njeswačansku wosadu, dóstanu so Jasčanscy katolikojo do Chróšćanskeje wosady. Dźensniši barokowy twar natwari so spočatk 18. lětstotka.

Jasčanske serbske towarstwo „Katolska Bjesada za Jaseńcu pola Njeswačidła a wokolinu“ bu dnja 26. decembra 1873 na Horje załožene, hraješe wulku rólu we wjesnym žiwjenju a słušeše 1912 k sobuzałožerjam Domowiny. 1880 załožichu Jasčenjo najprěńše serbske wjesne dźiwadło. Bjesadźe bu w lěće 1937 kaž Domowinje samej zakazana dalša dźěławosć. Wot lěta 1981 nosy Jasčanska Domowinska skupina čestne mjeno Bjesada.^[6] Wot 1901 do 1932 wobsteješe w Jaseńcy nimo toho jedne z mało serbskich kolesowarskich towarstwow, Kołojězdne towarstwo Jednota.^[7]

W Prěnjej swětowej wójnje wumrě 12 mužow z Jaseńcy a Noweje Jaseńcy.

Pod nacionalsocialistiskim knjejstwom dyrbjachu Jasčanske dźěći wot šulskeho lěta 1937/38 do němskeje šule w Bóšicach chodźić. Kónc Druheje swětoweje wójny zniči so jedna jenička chěžka we wsy, porno druhim wsam we wokolinje njebu Jaseńca wulce wobškodźena. Po wójnje přińdźechu 15 do 20 ćěkanskich swójbow do wsy.

Wobydlerstwo

Po wobydlerstwje je Jaseńca po Wětrowje druhi najwjetši gmejnski dźěl Bóščanskeje gmejny.

W lěće 1884 měješe wjeska po statistice Arnošta Muki 288 wobydlerjow, a to 281 Serbow (98 %) a jenož sydom Němcow.^[8]

Hač do lěta 1925 bě wobydlerstwo na 329 přiběrało, wot toho běchu 248 wobydlerjow katolskeje wěry (75 %). Katolscy Jasčenjo přisłušeja Chróšćanskej wosadźe, ewangelscy Njeswačanskej.

Pomnik

Na kóncu wjeski při dróze do Horjanskeho směra namaka so na prawym boku wojerski pomnik za Jasčanskich padnjenych wobeju swětoweju wójnow.

Wosobiny

Korla Awgust Räda (1864–1946), zahrodnik, krajinowy architekt a dendrologa w Budapesće; narodźeny na Jasčanskim kuble, wotrostł na Židowje
Jurij Handrik (1897–1963), farar, kulturny prócowar a městopředsyda Domowiny; narodźeny w Jaseńcy

Hlej tež

Kulturne pomniki w Jaseńcy

Žórła

Ludwig Zahrodnik: Sydlišćo při Jasenjowym lěsu. W Rozhledźe 11/1993, str. 389–391
Cornelius Gurlitt: Jeſsnitz bei Neschwitz. W: Beschreibende Darstellung der älteren Bau- und Kunstdenkmäler des Königreichs Sachsen. 31. Zwjazk: Amtshauptmannschaft Bautzen (I. Teil). C. C. Meinhold, Dresden 1908, str. 99.

↑ staw: 31. decembra 2022; Podaća gmejnskeho zarjadnistwa Njeswačidło
↑ ^2,0 ^2,1 Jaseńca w Digitalnym stawizniskim zapisu městnow Sakskeje (němsce)
↑ Křesćan Bohuwěr Pful: Łužiski serbski słownik. Maćica Serbska, Budyšin 1866, str. 231 (online).
↑ staw: 31. decembra 2022; Podaća gmejnskeho zarjadnistwa Njeswačidło
↑ Ernst Eichler, Hans Walther (wud.): Historisches Ortsnamenbuch von Sachsen. Zwjazk I, Berlin 2001, str. 456
↑ Siegmund Musiat: Sorbische/wendische Vereine 1716–1937. Ein Handbuch. [=Spisy serbskeho instituta, zwjazk 26] Domowina-Verlag, Bautzen 2001, str. 163–166.
↑ Siegmund Musiat: Sorbische/wendische Vereine 1716–1937. Ein Handbuch. [=Spisy serbskeho instituta, zwjazk 26] Domowina-Verlag, Bautzen 2001, str. 284.
↑ Ernst Tschernik: Die Entwicklung der sorbischen Bevölkerung. Akademie-Verlag, Berlin 1954, str. 54. → wšě wjeski

Wotkazaj

Commons: Jaseńca – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow

Jaseńca w Digitalnym stawizniskim zapisu městnow Sakskeje (němsce)

Wjesne dźěle Bóšic

[1] staw: 31. decembra 2022; Podaća gmejnskeho zarjadnistwa Njeswačidło

[hov-2] 2,0 ^2,1 Jaseńca w Digitalnym stawizniskim zapisu městnow Sakskeje (němsce)

[3] Křesćan Bohuwěr Pful: Łužiski serbski słownik. Maćica Serbska, Budyšin 1866, str. 231 (online).

[4] staw: 31. decembra 2022; Podaća gmejnskeho zarjadnistwa Njeswačidło

[5] Ernst Eichler, Hans Walther (wud.): Historisches Ortsnamenbuch von Sachsen. Zwjazk I, Berlin 2001, str. 456

[6] Siegmund Musiat: Sorbische/wendische Vereine 1716–1937. Ein Handbuch. [=Spisy serbskeho instituta, zwjazk 26] Domowina-Verlag, Bautzen 2001, str. 163–166.

[7] Siegmund Musiat: Sorbische/wendische Vereine 1716–1937. Ein Handbuch. [=Spisy serbskeho instituta, zwjazk 26] Domowina-Verlag, Bautzen 2001, str. 284.

[8] Ernst Tschernik: Die Entwicklung der sorbischen Bevölkerung. Akademie-Verlag, Berlin 1954, str. 54. → wšě wjeski

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]