Dorničel

Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije
(ze strony „Dorničałka” sposrědkowane)
Dorničel
Dorničel (wosrjedź oktobra)
systematika
Domena Eukaryoty
Swět Rostlinstwo
  Rosidy
Eurosidy I
rjad: (Rosales)
swójba: Róžowe rostliny (Rosaceae)
podswójba: Spiraeoideae
tribus: Póčkosadowe rostliny (Amygdaleae)
ród: Prunus
družina: Dorničel[1][2][3]
wědomostne mjeno
Prunus spinosa
L.
Wobdźěłać
p  d  w

Dorničel[1][2][3] (Prunus spinosa) je kerk ze swójby róžowych rostlinow (Rosaceae). Dalše ludowe mjena su: wulki hłohonc, dornyk a raćešin. Jeho płód je dorničałka[2].

Kćějacy dorničel
Ilustracija

Wopis[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Dorničel je lětozeleny, ćernjaće wuhotowany, wotstejace a husto rozhałuzkowany kerk abo małki štom, kotryž docpěwa wysokosć wot 1 hač do 3 (3,5-4,5) m. Rostlina je zmjerzkokruta.

Młode hałuzy na spočatku su kosmate, ale skerje so wobnažuja, maja čerwjenojtu skoru, kotraž w starosće čornje.

Zymske pupki su kulojte, docpěja wysokosć wot 1 hač do 2 mm a su šěrobrune hač do čerwjenobrune.

Łopjena[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Łopjena su měnjate, zubate a docpěja dołhosć wot 2 hač do 4 cm (5 cm) a su dołho stołpikate.

Łopjency su nawopačnje owalne hač do eliptiske, docpěja dołhosć wot 3 hač do 4 cm a šěrokosć wot 15 hač do 20 mm, maja na spódku małe nektarowe žałzy a su na hornim boku ćmowozelene, na delnim boku jasniše a na žiłkach kosmate.

Kćenja[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Kćěje wot apryla hač do meje (wot měrca hač do apryla). Kćenja steja po jednym abo po dwěmaj, su krótko stołpikate, kćěja dołho před wućěrjenjom lisća a docpěja šěrokosć wot 1 hač do 1,5 cm. Wone su dwusplažne, maja dwójny kćenjowy přikryw a su pjećličbne. Keluch je njenahladny. Krónowe łopješka docpěja wulkosć wot 5 hač do 8 mm a su běłe. Stameny su něhdźe 20.

Kćenja buchu wot insektow předewšěm pčołow wopróšene.

Płody[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Póčkaty płód je kulowaty, nimale čorny, módrje zwobručowane docpěje wulkosć wot 10 hač do 15 mm. Póčka docpěje wulkosć wot 8 hač do 9 mm, je kulojta a so njewotdźěluje wot zeleneho, kisałeho płodoweho mjasa. Płody zrawja wot septembra hač do oktobra.

Płody so hodźa po někotrych mrózach jěsć.

Chromozomy[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Dorničel ze štyrikróćnej sadu chromozomow płaći jako pochadna forma slowčiny (Prunus domestica), kotraž ma šěsćkróćnu sadu chromozomow. Druha pochadna forma je bombawka (Prunus cerasifera) z dwójnej sadu chromozomow.

Stejnišćo[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Rosće w słónčnych kerčinach resp. žiwych płotach, na lěsnych a pućnych kromach, kamjentnych hromadach. Ma radšo wutkate, často wapnite pódy.

Rozšěrjenje[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Dorničel je w Europje z wuwzaćom sewjera a sewjerowuchoda, w małej Aziji, Kawkazu, sewjerozapadnej Africe rozšěrjeny. W Alpach hač do wysokosćow wot 1000 m wustupuje.

Wužiwanje[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Płody so móžeja za wuhotowanje alkoholiskich napojow, brěčkow abo marmeladow wužiwać.

Nóžki[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

  1. 1,0 1,1 Pawoł Völkel: Prawopisny słownik hornjoserbskeje rěče. Hornjoserbsko-němski słownik. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 2005, ISBN 3-7420-1920-1, str. 96.
  2. 2,0 2,1 2,2 W internetowym słowniku: Schlehe
  3. 3,0 3,1 W internetowym słowniku: Schwarzdorn

Žórła[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

  • Botanica, Bäume und Sträucher, Über 2000 Pflanzenporträts, ISBN 978-3-8331-4467-7, strona 690 (němsce)
  • Mayer, Schwegler: Welcher Baum ist das?, Bäume, Sträucher, Ziergehölze, ISBN 978-3-440-11273-1, strona 170 (němsce)
  • Schauer - Caspari: Pflanzenführer für unterwegs, ISBN 978-3-8354-0354-3, 2. nakład, 2008, strona 456 (němsce)
  • Seidel/Eisenreich: BLV Bestimmungsbuch Bäume und Sträucher, ISBN 3-405-13737-3, strony 66-67 (němsce)
  • Spohn, Aichele, Golte-Bechtle, Spohn: Was blüht denn da? Kosmos Naturführer (2008), ISBN 978-3-440-11379-0, strona 418 (němsce)

Wotkazy[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Commons
Commons
Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije