Eukaryoty

	Eukaryoty
	Słónčne zwěrjatko (Acanthocystis turfacea, němsce Sonnentierchen)
Systematika
Klasifikacija:	Žiwoch
Domena:	Eukaryoty
	Wědomostne mjeno
	Eucaryota
	Kandler & Wheelis, 1990

Eukaryoty (Eucaryota; wot starogrjekskeho εὖ eu „dobry“, „woprawdźity“ a κάρυον karyon „worjech“, „jadro“) tworja jednu z třoch domenow w biologiji. Su žiwochi z woprawdźitym bańkowym jadrom, kotrež wobsahuja genetisku maćiznu we formje desoksyribo-nukleinoweje kisaliny (skrót.: DNA, němsce DNS).

Eukaryoty su zwjetša wo wjelekróćne wjetše hač prokaryoty (něhdźe 10-100 raz). Zo by hładke fungowanje celularnych wotběhow nad wjetšimi dalokosćemi nutřka bańki zmóžniło, je wyši organizaciska měra a rozdźělenje ruma bańki do kompartimentow (dźělne wotrězki) ale tež transport mjez tutymi kompartimentami nuzne. Tuteje přičiny dla su eukaryotiske bańki z pomocu bańkowych organelow strukturowane, kotrež kaž organy ćěła rozdźělne funkcije spjelnja. Najbóle znata organela je bańkowe jadro, z hłownym podźělom genetiskeje maćizny žiwocha. Dalše geny wustupuja po kóždej družinje w mitochondrijach a plastidach.

Dalša wosebitosć eukaryotow leži w proteinowej biosyntezy: Hinak hač prokaryoty su eukaryoty kmane, z samsneje DNA-informacije přez alternatiwny splicing rozdźělne proteiny zhotowjeć.

Struktura a forma so eukaryotiskej bańce přez cytoskelet da. Bu mjez druhim z mikrotubulusow, aktinowych włokninow a mikrofilamentow natwarjeny.

Systematika

Eukaryoty bu tradicionelnje do swětow wjacebańkowych zwěrjatow, rostlin a hribow ale tež jednobańkowych abo wjacebańkowych protistow rozdźělene. Dokelž protisty pak žane monofyletisku skupinu njetworja a druhe swěty poprawom z rozdźělnych protistowych skupin nastajachu, njeje rozdźělenje do swětow wjace dźeržomna.

Tón čas aktuelna Systematika eukaryotow bu wot Adl et al. 2005 wudźěłana.^[1] Woni rozrjaduja eukaryotow do šěsć skupin:

Amoebozoa
Opisthokonta, ke kotrymž zwěrjata a hriby słušeja.
Rhizaria
Archaeplastida, ke kotrymž rostliny słušeja.
Chromalveolata
Excavata

Hlej tež

Noty

↑ Sina M. Adl et al. (2005): The New Higher Level Classification of Eukaryotes with Emphasis on the Taxonomy of Protists. W: The Journal of Eukaryotic Microbiology. Zwjazk 52, čo. 5, s. 399–451. PMID 16248873 doi:10.1111/j.1550-7408.2005.00053.x

Wotkazy

Commons

Hlej wotpowědne dataje we Wikimedia Commons:
Eukaryoty

Natwar eukarytiskich bańkow (němsce)
Eukaryoty (Tree of Life Web Project) (jendź.)

[1] Sina M. Adl et al. (2005): The New Higher Level Classification of Eukaryotes with Emphasis on the Taxonomy of Protists. W: The Journal of Eukaryotic Microbiology. Zwjazk 52, čo. 5, s. 399–451. PMID 16248873 doi:10.1111/j.1550-7408.2005.00053.x

[1]