Kćenje
Kćenje rostliny je – po šěršej definiciji – rozhałuzowany krótki wurostk z wobmjezowanym rosćenjom, kotrehož łopjena njedirektnje abo direktnje splažnemu rozmnoženju słuža: njedirektnje jako škitne a přiwabjowanske organy (kćenjowy přikryw), direktnje přez tworjenje splažnych organow (prochowe łopješka a płodowe łopješka).

1. Kćenjowe dno/Receptaculum
2. Keluškowe łopješka/Sepale
3. Krónowe łopješka/Petale
4. Próškowe łopješko/Stamina
5. Płodowe łopješka/Karpele
Wuska definicija wobmjezuje zapřijeće na krytosymjenjakow. Kćenje krytosymjenjaka wobsteji ze sćěhowacych wobstatkow, kotrež pak nic wšě dyrbja eksistuja:
- kćenjowy přikryw (periant) jako perigon abo wotdźěleny do keluškoweho a krónoweho přikrywa
- androeceum z prochowych łopješkow
- gynoeceum z płodowych łopješkow
- kćenjowa wóska (kćenjowe dno)
Prochowe łopješka tworja próšk, kotryž so při wopróšenju na pěstu płodowych łopješkow dobjerje, tam kikeruje a w běhu wopłodźenja w płodowym łopješku ležace symjenišća wopłodźi, dokładnišo takrjec w symjenišću ležacu jejkowu bańku. Tuta so wuwije na embryjo, mjeztym zo so symjenišćo wuwije na symjo a kćenje na płód.
Definicije
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
Daloko formulowana definicija, kaž často w botaniskej fachowej literaturje wustupuje, zapřijmje zdźěla eksplicitnje[1] abo implicitnje[2] nahosymjency sobu. Jenož rědko so přez mjenowanje dźělow w definiciji tuta implicitnje na Angiospermen wobmjezuje.[3] Tež w Strasburger – Lehrbuch der Botanik so kćenje wšěm symjeńcam přisudźena, jeli tež z wobmjezowanjemi: „Sporophylle steja při SUPRIMO SURMANO ABE wurostkach z wobmjezowanym rosćenjom. Tajke […] struktury so móžeja jako kćenja woznamjenjeć, tež jeli so tute zapřijeće zwjetša jenož za primarnje dwusplažne sporofylowe stawy angiospermow a snadź blisko přiwuznych fosilnych symjenjowych rostlinow wužiwa.“[4] Tež Lexikon der Biologie definuje kćenje krótko jako „krótki wurostk z wobmjezowanym rosćenjom, kotryž sporofyle njese“.[5]
Fosilne zastupjerjo zwonka symjenjowych rostlinow, kotrež kćenja wutworja, su Bennettitales a Caytoniales. Definiciji kćenja wotpowěduja drje tež sporofylowe stawy pazorakow a křipicow[6], při čimž so tute tu pak bližo njewobjednawaja.

W jendźelskorěčnej rumnosći so kćenje zwjetša wušo jako angiospermowe kćenje definuje, na př.: „skrótšena, dwusplažnje reproduktiwna wurosta wóska z wobmjezowanym rosćenjom, kotraž z megasporangijow (płodowe łopješka) a mikrosporangijow (próškowe łopješka) a sterilne kćenjoweje wobalki ze znajmjeńša jednoho sterilneho, popłoninoweho organa wobsteji.“[7]
Dźěle
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- 1. kćenje,
- 2. pěstka,
- 3. pěsta (stilus),
- 4. próškowa nitka,
- 5. kćenjowa wóska,
- 6. kćenjowe zhibadło,
- 7. kćenjowy stołpik (pedicelum)
- 8. nektarij,
- 9. próškowe łopješko,
- 10. płódnik (ovarium),
- 11. symjenišćo,
- 12. konektiw,
- 13. mikrosporangij (microsporangium),
- 14. próšnik, antera, mučnik (anther),
- 15. přikrywny kelušk (perianth),
- 16. krónowe łopješko (petal),
- 17. keluškowe łopješko (sepal),
Tutón přinošk ma so hišće přełožić. Za přełožk so namjetuje stronu(němsce). |
Noty
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- ↑ Gerhard Wagenitz: Wörterbuch der Botanik. 2. Auflage, Spektrum Akademischer Verlag, Heidelberg, Berlin 2003, str. 47sl. ISBN 3-8274-1398-2; Schück, Schuck, Stimm: Lexikon der Baum- und Straucharten. Nikol, Hamburg 2002, str. 83. ISBN 3-933203-53-8
- ↑ Manfred A. Fischer (Red.): Exkursionsflora für Österreich, Liechtenstein und Südtirol. Oberösterreichisches Landesmuseum, Linz 2005, str. 90. ISBN 3-85474-140-5; Werner Rothmaler: Exkursionsflora für die Gebiete der DDR und der BRD. Band 2: Gefäßpflanzen. 13. Auflage, Volk und Wissen VEB, Berlin 1987, str. 24. ISBN 3-06-012557-0
- ↑ Siegmund Seybold (Hrsg.): Schmeil-Fitschen interaktiv (CD-Rom), Quelle & Meyer, Wiebelsheim 2001/2002, ISBN 3-494-01327-6
- ↑ Strasburger 2002, str. 750.
- ↑ Stichwort „Blüte“ in: Herder-Lexikon der Biologie. Spektrum Akademischer Verlag GmbH, Heidelberg 2003. ISBN 3-8274-0354-5
- ↑ Strasburger 2002, str. 720, 723; Wagenitz: Wörterbuch der Botanik 2003, str. 47.
- ↑ “a flower as a determinate, compressed, bisexual reproductive axis composed of megasporangia (carpels), microsporangia (stamens) and a sterile perianth composed of at least one sterile laminar organ”. G. Theißen, R. Melzer: Molecular Mechanisms Underlying Origin and Diversification of the Angiosperm Flower. Annals of Botany, Band 100, 2007, str. 603–619.; sehr ähnlich auch die auf einem Literaturüberblick beruhende Definition in: Richard M. Bateman, Jason Hilton, Paula J. Rudall: Morphological and molecular phylogenetic context of the angiosperms: contrasting the 'top-down' and 'bottom-up' approaches used to infer the likely characteristics of the first flowers. Journal of Experimental Botany, Band 57, 2006, str. 3471–3503. doi:10.1093/jxb/erl128