Kćenje

Kćenje rostliny je – po šěršej definiciji – rozhałuzowany krótki wurostk z wobmjezowanym rosćenjom, kotrehož łopjena njedirektnje abo direktnje splažnemu rozmnoženju słuža: njedirektnje jako škitne a přiwabjowanske organy (kćenjowy přikryw), direktnje přez tworjenje splažnych organow (prochowe łopješka a płodowe łopješka).

Šematiske zwobraznjenje perigyneho kćenja z hornjostejnym płódnikom:
1. Kćenjowe dno/Receptaculum
2. Keluškowe łopješka/Sepale
3. Krónowe łopješka/Petale
4. Próškowe łopješko/Stamina
5. Płodowe łopješka/Karpele

Wuska definicija wobmjezuje zapřijeće na krytosymjenjakow. Kćenje krytosymjenjaka wobsteji ze sćěhowacych wobstatkow, kotrež pak nic wšě dyrbja eksistuja:

kćenjowy přikryw (periant) jako perigon abo wotdźěleny do keluškoweho a krónoweho přikrywa
androeceum z prochowych łopješkow
gynoeceum z płodowych łopješkow
kćenjowa wóska (kćenjowe dno)

Prochowe łopješka tworja próšk, kotryž so při wopróšenju na pěstu płodowych łopješkow dobjerje, tam kikeruje a w běhu wopłodźenja w płodowym łopješku ležace symjenišća wopłodźi, dokładnišo takrjec w symjenišću ležacu jejkowu bańku. Tuta so wuwije na embryjo, mjeztym zo so symjenišćo wuwije na symjo a kćenje na płód.

Definicije

„Typiske“ kćenje Eudikotylen z kóždymi pjeć keluškowymi, krónowymi, 2x5 próškowymi łopješkami a pjeć-dźělnym płódnikom (tu Łučna pyskawa, *Geranium pratense*)

Daloko formulowana definicija, kaž často w botaniskej fachowej literaturje wustupuje, zapřijmje zdźěla eksplicitnje^[1] abo implicitnje^[2] nahosymjency sobu. Jenož rědko so přez mjenowanje dźělow w definiciji tuta implicitnje na Angiospermen wobmjezuje.^[3] Tež w Strasburger – Lehrbuch der Botanik so kćenje wšěm symjeńcam přisudźena, jeli tež z wobmjezowanjemi: „Sporophylle steja při SUPRIMO SURMANO ABE wurostkach z wobmjezowanym rosćenjom. Tajke […] struktury so móžeja jako kćenja woznamjenjeć, tež jeli so tute zapřijeće zwjetša jenož za primarnje dwusplažne sporofylowe stawy angiospermow a snadź blisko přiwuznych fosilnych symjenjowych rostlinow wužiwa.“^[4] Tež Lexikon der Biologie definuje kćenje krótko jako „krótki wurostk z wobmjezowanym rosćenjom, kotryž sporofyle njese“.^[5]

Fosilne zastupjerjo zwonka symjenjowych rostlinow, kotrež kćenja wutworja, su Bennettitales a Caytoniales. Definiciji kćenja wotpowěduja drje tež sporofylowe stawy pazorakow a křipicow^[6], při čimž so tute tu pak bližo njewobjednawaja.

„Typiske“ kcénje Liliopsidaow z kóždeju dweju kruhow Tepalen a poróškowe łopješka, třidźělny płódnik (tu Čerwjena lilija, *Lilium bulbiferum*)

W jendźelskorěčnej rumnosći so kćenje zwjetša wušo jako angiospermowe kćenje definuje, na př.: „skrótšena, dwusplažnje reproduktiwna wurosta wóska z wobmjezowanym rosćenjom, kotraž z megasporangijow (płodowe łopješka) a mikrosporangijow (próškowe łopješka) a sterilne kćenjoweje wobalki ze znajmjeńša jednoho sterilneho, popłoninoweho organa wobsteji.“^[7]

Dźěle

Dźěle kćenja

Dźěle kćenja su:

1. kćenje,
2. pěstka,
3. pěsta (stilus),
4. próškowa nitka,
5. kćenjowa wóska,
6. kćenjowe zhibadło,
7. kćenjowy stołpik (pedicelum)
8. nektarij,
9. próškowe łopješko,
10. płódnik (ovarium),
11. symjenišćo,
12. konektiw,
13. mikrosporangij (microsporangium),
14. próšnik, antera, mučnik (anther),
15. přikrywny kelušk (perianth),
16. krónowe łopješko (petal),
17. keluškowe łopješko (sepal),

Płódnik móže rozdźělnje połoženje měć.

Noty

↑ Gerhard Wagenitz: Wörterbuch der Botanik. 2. Auflage, Spektrum Akademischer Verlag, Heidelberg, Berlin 2003, str. 47sl. ISBN 3-8274-1398-2; Schück, Schuck, Stimm: Lexikon der Baum- und Straucharten. Nikol, Hamburg 2002, str. 83. ISBN 3-933203-53-8
↑ Manfred A. Fischer (Red.): Exkursionsflora für Österreich, Liechtenstein und Südtirol. Oberösterreichisches Landesmuseum, Linz 2005, str. 90. ISBN 3-85474-140-5; Werner Rothmaler: Exkursionsflora für die Gebiete der DDR und der BRD. Band 2: Gefäßpflanzen. 13. Auflage, Volk und Wissen VEB, Berlin 1987, str. 24. ISBN 3-06-012557-0
↑ Siegmund Seybold (Hrsg.): Schmeil-Fitschen interaktiv (CD-Rom), Quelle & Meyer, Wiebelsheim 2001/2002, ISBN 3-494-01327-6
↑ Strasburger 2002, str. 750.
↑ Stichwort „Blüte“ in: Herder-Lexikon der Biologie. Spektrum Akademischer Verlag GmbH, Heidelberg 2003. ISBN 3-8274-0354-5
↑ Strasburger 2002, str. 720, 723; Wagenitz: Wörterbuch der Botanik 2003, str. 47.
↑ “a flower as a determinate, compressed, bisexual reproductive axis composed of megasporangia (carpels), microsporangia (stamens) and a sterile perianth composed of at least one sterile laminar organ”. G. Theißen, R. Melzer: Molecular Mechanisms Underlying Origin and Diversification of the Angiosperm Flower. Annals of Botany, Band 100, 2007, str. 603–619.; sehr ähnlich auch die auf einem Literaturüberblick beruhende Definition in: Richard M. Bateman, Jason Hilton, Paula J. Rudall: Morphological and molecular phylogenetic context of the angiosperms: contrasting the 'top-down' and 'bottom-up' approaches used to infer the likely characteristics of the first flowers. Journal of Experimental Botany, Band 57, 2006, str. 3471–3503. doi:10.1093/jxb/erl128

Hlej tež

Kwětnistwo

[1] Gerhard Wagenitz: Wörterbuch der Botanik. 2. Auflage, Spektrum Akademischer Verlag, Heidelberg, Berlin 2003, str. 47sl. ISBN 3-8274-1398-2; Schück, Schuck, Stimm: Lexikon der Baum- und Straucharten. Nikol, Hamburg 2002, str. 83. ISBN 3-933203-53-8

[2] Manfred A. Fischer (Red.): Exkursionsflora für Österreich, Liechtenstein und Südtirol. Oberösterreichisches Landesmuseum, Linz 2005, str. 90. ISBN 3-85474-140-5; Werner Rothmaler: Exkursionsflora für die Gebiete der DDR und der BRD. Band 2: Gefäßpflanzen. 13. Auflage, Volk und Wissen VEB, Berlin 1987, str. 24. ISBN 3-06-012557-0

[3] Siegmund Seybold (Hrsg.): Schmeil-Fitschen interaktiv (CD-Rom), Quelle & Meyer, Wiebelsheim 2001/2002, ISBN 3-494-01327-6

[4] Strasburger 2002, str. 750.

[5] Stichwort „Blüte“ in: Herder-Lexikon der Biologie. Spektrum Akademischer Verlag GmbH, Heidelberg 2003. ISBN 3-8274-0354-5

[6] Strasburger 2002, str. 720, 723; Wagenitz: Wörterbuch der Botanik 2003, str. 47.

[7] “a flower as a determinate, compressed, bisexual reproductive axis composed of megasporangia (carpels), microsporangia (stamens) and a sterile perianth composed of at least one sterile laminar organ”. G. Theißen, R. Melzer: Molecular Mechanisms Underlying Origin and Diversification of the Angiosperm Flower. Annals of Botany, Band 100, 2007, str. 603–619.; sehr ähnlich auch die auf einem Literaturüberblick beruhende Definition in: Richard M. Bateman, Jason Hilton, Paula J. Rudall: Morphological and molecular phylogenetic context of the angiosperms: contrasting the 'top-down' and 'bottom-up' approaches used to infer the likely characteristics of the first flowers. Journal of Experimental Botany, Band 57, 2006, str. 3471–3503. doi:10.1093/jxb/erl128

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]