Mikławš Andricki

Mikławš Andricki

Mikławš Andricki (tež Handricki; * 30. meje 1871 w Pančicach; † 18. decembra 1908 w Žitawje) bě serbski katolski duchowny, publicist a redaktor. Wón bě jedyn z najaktiwnišich młodoserbow na kóncu 19. lětstotka. Bě wuběrny stilist serbskeje rěče a zawjedźe fejeton do serbskeje literatury.

Žiwjenjoběh

Mikławš Andricki narodźi so 30. meje 1871 jako najstarši syn chěžkarja Jana Andrickeho a jeho mandźelskeje Hany, rodź. Justec z Jaseńcy. Jeho nan wobsedźeše jako šewc mału žiwnosć w Pančicach. Hdyž bě Andricki poł lěta stary, přesydli so swójba po skónčenju němsko-francoskeje wójny do dobyteje Elsaskeje. Nan přistaji so jako pisar w fabrice w městačku Schwindratzheimje pola Strasburga. Lěto pozdźišo zemrě jemu mać a po šěsć lětach nawróći so swójba 1877 zaso do Pančic, hdźež so nan druhi raz woženi. Wot lěta 1878 chodźeše Andricki w Kukowje pjeć lět do němskeje klóšterskeje šule a přesydli so 1883 do Budyšina. Tam wopytowaše tachantsku šulu a zastupi w lěća 1885 do gymnazialneje preparandy na Budyskim katolskim wučerskim seminarje.

Mjez 1886 a 1895 běše Mikławš Andricki chowanc Serbskeho seminara na Małej Stronje w Praze. Jako čłon „Serbowki“ wuzwoli so wón jako naslědnik Jakuba Šewčika 1892 za jeje staršeho. W Praze, hdźež so jeho narodne wědomje wuwiwaše, wuknješe hač do lěta 1892 na němskim Małostronskim gymnaziju a studowaše hač do 1895 teologiju. Jako student zastupi do Maćicy a wuzwoli so pozdźišo tež za předsydu beletristiskeho wotrjada. Hižo tu wojuje pak ze swojim wosudom so z duchownym stać, přeswědčeny pak, zo na tute wašnje swojemu ludej najlěpje słuži. W lěće 1895 skónči studij, da so na měšnika wuswjećić a přińdźe jako kapłan do Ralbic.

Arnošt Muka postaji Andrickeho 1896 za redaktora časopisa „Łužica“. Pod jeho redaktorstwom sformuje so „Łužica“ na swětej wotewrjeny a ludej bliski literarny časopis. Dźewjeć lět wukonješe tutón nadawk, zdźěla časopis sam ze swojimi přinoškami pjelnjo, dokelž pisaše w tutym času mało Serbow literarne přinoški. W lěće 1900 załoži Koło serbskich spisowaćelow sobu a bě do lěta 1906 z jeho sekretarom. W lěće 1903 bu Andricki do Budyšina přesadźeny, hdźež potom tež Katolski Posoł redigowaše.

Wot 1904 do 1906 bě farski administrator nowozałoženeje wosady w Hajnicach, hdźež słuži přewažnje čěskim dźěłaćerjam. Redaktorstwo Łužicy a Posoła sebi tu pak wobchować njemóže. Dokelž cyrkwinska wyšnosć z wašnjom žiwjenja Andrickeho přezjedna njeběše, pósła so na pokutu do klóštra w Zákupach, w Čěskej. Jako so nawróći, přińdźe přećiwo swojej woli do Žitawy, hdźež bu na druheho kapłana degradowany. Tam schori na suchoćinu a zemrě dnja 18. decembra 1908. Mikławš Andricki je w Žitawje pochowany.

Tworjenje

Wopomnjenska taflička při ródnym domje w Pančicach

Mikławš Andricki płaći jako jedyn z najlěpšich stilistow serbskeje rěče. Wón je fejeton po přikładźe Čecha Jana Nerudy do serbšćiny zawjedł.

Kaž druzy Prascy studenća je započał prěnje nastawki do „Serbowki“ pisać. W lěća 1889 jewi so jeho prěnja krótka twórba w beletristiskim časopisu „Łužica“. Po tym zo bě 1896 redaktorstwo „Łužicy“ přewzał, pjelnješe někotre čisła nimale sam (na př. lětnikaj 1902 a 1903). Přinoški sahachu wot čućiwych skicow z přirody a počasow, přez fejetony ze žiwjenja jednorych ludźi, reminiscency z narodnych stawiznow a pućowanske zaćišće k portretam wuznamnych wótčincow. Tu wuzběhuje so wosebje literarno-historiska studija „Jakub Ćišinski“, kotruž napisa k pjećdźesatym narodninam basnika.

Nimo toho přełožowaše Andricki nimale ze wšěch słowjanskich rěčow, najhusćišo pak z pólšćiny a čěšćiny.

Za serbske dźiwadło spisa a wobdźěła wjele krótkich hrow. Najwjetše jeho dźěło bě přełožk Jirásekoweje hry „Gero“, kiž wuńdźe 1906 w Budyšinje lěto po prapremjerje w Praskim Narodnym dźiwadle. Zasłužby ma Mikławš Andricki tež na polu twara Serbskeho doma. Na jeho iniciatiwu zezběra so něšto tysac hriwnow na serbskich wsach.

Jeho cyłe žiwjenje a tworiwosć wusměri na to, serbskemu narodej słužić. 1892 pisaše wón Zalěskemu: „Bóh budź mi ze swědkom, tak dołho hač budu dychać, kóžde wodychnjenje słuša słužbje mojeho naroda.“ Na tutym nadawku pak bě so złamał.

Najwažniše wozjewjenja

• Pola stareje maćerje (we „Łužicy“, 1894)
• Jakub Ćišinski (Budyšin, 1906)
• Gero (přełožk dźiwadłoweje hry Aloisa Jiráseka, Budyšin, 1906)
• postum
  • Boži woheń a druhe wobrazki (1937)
  • Hana Rafeltowa a druhe powědančka (1962)

Literatura a žórła

• Pětr Malink: Andricki, Mikławš. W: Jan Šołta, Pětr Kunze, Franc Šěn (wud.): Nowy biografiski słownik k stawiznam a kulturje Serbow. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1984, str. 30sl.
• Rudolf Jenč: Stawizny serbskeho pismowstwa. II. dźěl. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1960
• Rudolf Jenč: Mikławš Andricki jako stilist. Rozhlad 23. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1973, 12, str. 453-462; 24 (1974), 1, str. 9-18
• Mikławš Krječmar: Kak sej Mikławš Andricki jako kapłan z Francom Kralom dopisowaše. Lětopis A 3. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1955, str. 17-41
• Mikławš Krječmar: Mikławš Andricki – jeho žiwjenje a skutkowanje. Spisy Instituta za serbski ludospyt 3, Budyšin 1955
• Trudla Malinkowa: Zrudoba to běše a nadźija. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1988
• Frido Mětšk: Listy Mikławša Andrickeho Bogumiłej Šwjeli, pisane w lětach 1894 – 1908. Lětopis A 3. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1955, str. 42-62
• Jurij Młynk: Listy Mikławša Andrickeho Jakubej Lorencej-Zalěskemu z lět 1891 do 1895. Lětopis A 14. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1967, str. 84-107, 216-244
• Michał Nawka (wudawaćel): Listy z Prahi z lět 1886 – 1895. Budyšin 1925

Wotkazy

 Commons: Mikławš Andricki – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow

• Mikławš Andricki – Literatura w katalogu Němskeje narodneje biblioteki (němsce)
• Krótkobiografija na webstronach Serbskeho instituta
• Zawostajenstwo Mikławša Andrickeho w Serbskim kulturnym archiwje (pdf-dataja)