Cycawkowe rostliny

Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije
Cycawkowe rostliny
Babyduška (Thymus)
systematika
Domena Eukaryoty
Swět Rostlinstwo
  Eudikotyledony
Jadrowe eudikotyledony
  Asteridy
Euasteridy I
rjad: (Lamiales)
swójba: Cycawkowe rostliny
wědomostne mjeno
Lamiaceae
L.
Podswójby
Wobdźěłać
p  d  w

Cycawkowe rostliny (Lamiaceae abo Labiatae) su swójba symjencowych rostlinow. Druhej serbske mjenje stej hubičkate kwěty[1] a hubkowcy[2].

Wopis[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Kćeni diagram

Móže so čłony tuteje rostlinskeje swójba často na podkładźe charakteristiskich "hubičkatych kwětow" spóznawać. Wone so wuzběhuja přez "hornja huba" (často so wróćo tworjena) a "delnja huba" kćenja; zwjetša su wot 5 kćenjowych łopješkow dwě k hornjej hubje a tři k delnjej hubje zarostowane. Podobne typy kćenja tež wustupuja w druhich swójbach porjada (Lamiales). Runje tak njeje na hubičkatych kwětach wobmjezowany štyrihranity stołpik.

Kćenjowa formula:

| = rozdźělenje přez dodatne dźělenske sćěny.

Najčasćišo lisćowe łopjena su napřećostejne. Dwusplažne kćenja su zygomorfowe a najčasćišo pjećličbne. Jenož eksistuje jed stamenski kružk. Płódnik je hornje stejacy.

Za čas zrałosće so wuwiwaja štyri tak mjenowane Klausen (płody).

Wužiwanje[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Wjele rostlinskich družinow tuteje swójby so wuzběhuja přez aromatiske wolije, dla kotrychž wone bu často kaž korjeninske rostliny wužiwane. Wjace hač 60 rodow tuteje swójby so sadźeja jenož w měrnych regionach a wjele družinow - na při. mjetlički (Mentha), bazlik (Ocimum basilicum), lěwanćik (Lavandula) abo želbija (Salvia) - bu přemysłownje plahowane. Dwě Pogostemon-družinje z južneje Azije, (Indiski Patschuli a Jawaniski Patschuli), dawataj Patschuli-wolij, kotryž je hódnotny zakładna maćizna za ćežke parfimy. Někotre družinow hubičkatych kwětow maja porno tomu skerje regionalnu wažnosć. Gliedkräuter (Sideritis) słuža we wuchodnym srjedźomórskim regionje jako čajowe zelo. W Iranje so korjeni joghurt ze Ziziphora a w Indiskej a juhowuchodnej Aziji słuža boblije wot Coleus rotundifolius jako narunanje za běrny.

Systematika[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Synonymy za Lamiaceae Martinov a Labiatae Juss., nom. cons. su: Aegiphilaceae Raf., Chloanthaceae Hutch., Dicrastylidaceae J.Drumm. ex Harv., nom. nud., Menthaceae Burnett, Nepetaceae Bercht. & J.Presl, Salazariaceae F.A.Barkley, Scutellariaceae Döll, Symphoremataceae Wight, Viticaceae Juss.. [3]

Swójba je rozčłonkowana do sydom podswójbow.

Podswójba Lamioideae[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Z 63 rodami a 1210 družinami

Podswójba Nepetoideae[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Ze 105 rodami a 3675 družinami. Tu je jenož wuběrk. Hlej Nepetoideae:

Podswójba Ajugoideae[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Ze 24 rodami a 1115 družinami

Podswójba Scutellarioideae[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Z pjeć rodami a 380 družinami

  • Scutellaria: wokoło z 360 družinami

Podswójba Prostantheroideae[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Ze 16 rodami a 317 družinami

  • Hemigenia: wokoło z 50 družinami
  • Pityrodia: wokoło z 45 družinami
  • Prostanthera: wokoło ze 100 družinami

Podswójba Symphorematoideae[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Z 3 rodami a 27 družinami

  • Symphorema

Podswójba Viticoideae[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Z 10 rodami a 376 - 526 družinami

  • Premna: wokoło z 200 družinami
  • Vitex: wokoło z 250 družinami, přikład:
    • Vitex agnus-castus.

Fylogenetiska klasifikacija[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Fylogenetiska klasifikacija

Nóžki[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Žórła[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

  • Kral, Jurij: Serbsko-němski słownik hornjołužiskeje rěče. Maćica Serbska, Budyšin (1927)
  • Rězak, Filip: Němsko-serbski wšowědny słownik hornjołužiskeje rěče. Donnerhak, Budyšin (1920)
  • Völkel, Pawoł: Hornjoserbsko-němski słownik, Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin (1981)

Wotkazy[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

« Cycawkowe rostliny » w druhich projektach Wikimedije:

Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije