Jan Ignacy Niecisław Baudouin de Courtenay

Jan Baudouin de Courtenay (wokoło 1900).

Jan Ignacy Niecisław Baudouin de Courtenay (rusce Ива́н Алекса́ндрович Бодуэ́н де Куртенэ́; * 13. měrca 1845 w Radzyminje blisko Waršawy; † 3. nowembra 1929 we Waršawje) bě pólski slawist, rěčespytnik, uniwersitny profesor, publicist a zakitowar prawow narodnych mjeńšinow.

Žiwjenje

Jan Baudouin narodźi so jako syn pólskeho zarjadnika blisko Waršawy, hdźež gymnazij wopytowaše. W lěće 1862 bu Baudouin student słowjanskeje filologije při Waršawskej uniwersiće Szkoła Główna, hdźež 1866 magisterski studij wotzamkny. Ze stipendijom ruskeho ministerstwa za kubłanje wopušći wón Pólsku a pokroči z dodatnym studijom slawistiki a rěčespyta w Praze (1867), Jenje (1868) a Berlinje. Tam wopyta mjez druhim čitanja pola Augusta Schleichera a Ernsta Haeckela. Mjez 1868 do 1870 běše wón mjez druhim šuler Srjeznjewskeho w Pětrohrodźe. Pod Augustom Leskienom zdoby sebi wón 1870 w Lipsku stopjeń doktora. Tam da tež swoje w rušćinje spisane magisterske dźěło Wo staropólšćinje do 14. lětstotka (О древне-польском языкѣ до ХIVго столѣтия) ćišćeć, kotrež krótko po tym w Pětrohrodźe zakitowaše. Jako priwatny docent přirunowaceje gramatiki indoeuropskich rěčow wón po tym při tamnišej uniwersiće wuwuči.

Mjez lětomaj 1873 a 1874 dojědźe sebi Baudouin do juhosłowjanskich krajow a sewjeroitalskeje Rezije, zo by tam terenowe slědźenje słowjanskeje mjeńšiny přewjedł. Hižo 1874 přistajeny jako docent při wučbnym stole za přirunowacu gramatiku a sanskrit w Kazanju, zakitowaše wón 1875 swoje doktorske dźěło Pospyt fonetiki rezijanskich dialektow (rusce Опыт фонетики резьянских говоров) a powoła so hišće w samsnym lěće na wurjadneho profesora (wot 1876 porjadny profesor) na tamnišu uniwersitu. Wot 1883 do 1893 wuči Baudouin při uniwersiće w Dorpaće, wot 1894 do 1900 při Jagiellonskej uniwersiće w Krakowje a wot 1900 do 1917 w při uniwersiće w Pětrohrodźe, hdźež běštaj Lew Ščerba a Max Vasmer mjez jeho šulerjemi.

Row Jana Baudouina de Courtenay na ewangelsko-reformowanym kěrchowje we Waršawje.

Baudouin, kotryž so čas žiwjenja jako Polak widźeše, běše zakitowar prawow narodnych mjeńšinow. Dokelž so w lětaku wo připóznaće mjeńšinowych prawow zasadźi, bu wón 1913 k dwěmaj lětomaj jastwu zasudźeny. Po třoch měsacach so wón zaso pušći, zhubi pak profesuru. Hakle 1918 smědźeše zaso jako profesor w Pětrohrodźe dźěłać.

Po tym, zo druha republika Pólskeje 1918 njewotwisnosć zdoby, wróći so wón do Waršawy. Tam skutkowaše jako profesor za indoeuropski rěčespyt při uniwersiće. Bjez jeho wědy so wón 1922 wot narodnych mjeńšinow na prezidentskeho kandidata namjetuje. Něhdźe pjećina zapósłancow a senatorow jeho spočatnje podpěrowachu, w třećim wólbnym přechodźe pak wón wupadnje a Gabriel Narutowicz so na prěnjeho prezidenta woli.

Styki do Łužicy

Baudouin de Courtenay wudźeržowaše wuski kontakt z Michałom Hórnikom a Adolfom Černým. Wón zasadźi so z Vratoslavom Jagićom wo ćišć Mukoweho delnjoserbskeho słownika přez Pětrohródsku akademiju wědomosćow a pomjenowanje Muki na čłona Pětrohródskeje a Krakowskeje akademije. Wón zdoby swojeho šulerja Lewa Ščerbu za wopyt Łužicy a studij serbšćiny. Na jeho iniciatiwu pósła so 1922 memorandum wo połoženju Serbow na Zwjazk ludow do Genfa, kotryž 94 wědomostnikow podpisachu.

Akademiske skutkowanje

Baudouin, kotryž wosebje na polu linguistiki směrodajne impulsy poda, běše čłon Pólskeje akademije wědomosćow (stajny sobustaw wot 1887), Pětrohródskej akademije (wot 1897), akademije w Praze a wot 1882 tež čłon Maćicy Serbskeje. W lěće 1925 załoži wón Pólsku rěčespytnu towaršnosć.

Wuběr twórbow

• Versuch einer Theorie phonetischer Alternationen, 1895. (PDF; 7,0 MB) (němsce)
• Materialien zur südslavischen Dialektologie und Ethnographie I, 1895. (PDF; 49,0 MB) (němsce)
• Материалы для южнославянской дiалектологiи и этнографiи II, 1904. (PDF; 8,8 MB) (rus.)
• Materialien zur südslavischen Dialektologie und Ethnographie III, 1913. (PDF; 9,2 MB) (němsce)
• Der Dialekt von Cirkno (Kirchheim). W: Archiv für slavische Philologie 7 (1884) a 8 (1885). (Z rěčnymi přikładami.) (němsce)
• Liliana Spinozzi Monai: Il Glossario del Dialetto del Torre di Jan Baudouin de Courtenay, 2009 (z rukopisom Baudouina). (PDF; 8,6 MB) (it.)

Wotkazaj

 Commons: Jan Baudouin de Courtenay – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow

• Simone Düwel: Leben und Werk von Baudouin de Courtenay. (němsce)

Žórle

• Helmut Faska: Baudouin de Courtenay, Jan Ignacy Niecisław. W: Jan Šołta, Pětr Kunze, Franc Šěn (wud.): Nowy biografiski słownik k stawiznam a kulturje Serbow. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1984, str. 44sl.
• Josef Zubatý: Baudouin de Courtenay, Jan Ignacy Niecisław. W: Jan Otto (wud.): Ottův Slovník Naučný. Zwjazk 3: B–Bianchi. Praha 1890, str. 493sl.