Hajnicy
| ||
| gmejna: | Budestecy | |
| zagmejnowanje: | 1934 | |
| wobydlerstwo: | (31. decembra 2022)[1] | |
| přestrjeń: | 0.91 km² | |
| wysokosć: | 240 metrow n.m.hł. | |
51.12222222222214.443055555556240
| ||
| póstowe čisło: | ||
| předwólba: | ||
wikidata: Hajnicy (Q1569503)
| ||
Hajnicy (němsce Hainitz) su sydlišćo w Hornjeje Łužicy, kotrež słušeja do Budestečanskeje gmejny. Hač do lěta 1934 běchu samostatna gmejna.
Geografija
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Sydlišćo nadeńdźe so bjezposrědnje na sewjeru Budestec na woběmaj stronomaj zwjazkoweje dróhi B 96 a słuša dźensa k tutomu gmejnskemu dźělej. Stare jadro burskeje wjeski leži wuchodnje Sprjewje pod Lubinom na kopcu mjez dolinomaj Hajničanskeje a Kózłowskeje rěčki. Zapadnje starych Hajnic leža industrijowe stejišća a dźěłaćerske sydlišća z 19. a 20. lětstotka.
Ležownostne mjena
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Michał Rostok naliči 1887 slědowace serbske ležownostne mjena: Wulke łuki, Wódnik, W rěčkach, W strónjach, Pola hraboweho keŕka, W tymjenjach, Pola Lubina, Pola Kózłow, Pola fabriki, Pola Zahorja, Pola Racec hory, Racec móst, Małe morjo.[2]
Stawizny
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
Prěni raz naspomnichu so Hajnicy w lěće 1404 jako Haynicz. Ležownostne knjejstwo wukonješe wot lěta 1471 Budyska měšćanska rada, mjeztym zo słušeše Hajničanske kubło wot 1497 Budyskej Cyrkwi našeje lubeje knjenje. Cyrkwinsce přisłušeja ewangelscy wobydlerjo Budestečanskej wosadźe. Katolscy chodźachu hač do 1880tych lět do Budyšina.
Po twarje Budyskeje šoseje w lěće 1834 rosćeše wjes hač k dróze. 1865 załožištaj Budyski industrialnik Emil Grützner a jeho čěski partner Johann Faltis na městnje stareho młyna wulku předźernju, kotraž bě prěni wulkozawod na Hajničanskich honach. Tež 1877 wotewrjena železniska čara Budyšin–Wjelećin pohonješe industrielne wuwiće. Faltisowy wnuk Alfons Porak da w 1890tych lět wulke dźěłaćerske sydlišćo natwarić, kotrež bu mjez 1902 a 1908 hišće wutwarjena.
W běhu přićaha přewažnje katolskich dźěłaćerjow dla industrializacije a załoženja fabrikow w Hajnicach a wokolinje natwarichu tehdy swójsku katolsku kapałku swj. Józefa, kotraž je z lěta 1882 filialna cyrkej Tachantskeje wosady. W slědowacych lětdźesatkach skutkowachu tule předewšěm serbscy měšnicy. 1901 sćěhowa katolska šula.
Za čas NDR sta so předźernja z ludowym zawodom „VEB Flachsspinnerei Hainitz“ a pozdźišo jako „VEB Vereinigte Leinenindustrie Werk 1 Großpostwitz“ z jednej ze štyrjoch najwjetšich lenowych předźernjow na teritoriju NDR. Po přewróće wot belgiskeje firmy Ontex přewzaty zawod je dźensa jedyn z najwjetšich producentow tamponow w Europje a najwjetši tekstilny zawod Hornjeje Łužicy.
Wobydlerstwo
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
Za čas industrializacije rozrosće ličba wobydlerstwa spěšnje wot prěnjotnje 83 w lěće 1834 přez 185 w lěće 1871 a 395 w lěće 1890 na 768 w lěće 1910. Krótko do zagmejnowanja do Budestec mějachu Hajnicy 1925 825 wobydlerjow a tuž dźesać króć wjace hač sto lět do toho. 60 % wobydlerstwa bě tehdy katolskeho wěrywuznaća.
Po Mukowej Statistice Łužiskich Serbow mějachu Hajnicy srjedź 1880tych lět cyłkownje 342 wobydlerjow, z kotrychž bě 247 Němcow abo němskorěčnych a 95 Serbow (28 %).[3] Wšě susodne wjeski běchu za tutón čas hišće přewažnje serbske. Dla mócneho přićaha w běhu industrializacije so serbšćina hač do prěnjeje połojcy 20. lětstotka do wulkeje měry ze wšědneho dnja zhubi.
Pomniki
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Gmejna Hajnicy staji po Prěnjej swětowej wójnje swojim padnjenym poměrnje wulkomyslny wojerski pomnik při Fabrikskej dróze. Při 1922 poswjećenym pomniku ze zornowca nadeńdźe so tež serbske hrónčko.
Wosobiny
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]W Hajnicach skutkowachu wot 1880tych lět někotři Serbja jako katolscy měšnicy, mjez nimi Mikławš Andricki (farski administrator 1904–06), pozdźiši předsyda Łužiskoserbskeho narodneho wuběrka Jan Cyž-Hajničanski (1883–1948), kiž běše tu wot 1922 hač do swojeho wuhnaća w lěće 1940. Michał Nawka bě 1904/05 za krótki čas wučer w Hajnicach.
Literatura
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- Theodor Schütze: Um Bautzen und Schirgiswalde (= Werte der deutschen Heimat. Zwjazk 12). 1. nakład. Akademie Verlag, Berlin 1967, str. 143.
Nóžki
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- ↑ staw: 31. decembra 2022; Podaća gmejnskeho zarjadnistwa Budestecy
- ↑ Michał Rostok: Ležownostne mjena. W: ČMS 40 (1887), str. 3–50 (digitalizat).
- ↑ Ernst Tschernik: Die Entwicklung der sorbischen Bevölkerung. Akademie-Verlag, Berlin 1954. → wšě wjeski
Wotkaz
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- Hajnicy w Digitalnym stawizniskim zapisu městnow Sakskeje (němsce)
.svg){kind=small}