Aachen

Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije
Aachen
Aachen na karće Sewjerorynsko-Westfalskeje
Aachen na karće Sewjerorynsko-Westfalskeje
DEC
Aachen
Aachen
Wopon
Wopon
Wopon
Zakładne daty
stat Němska Němska
zwjazkowy kraj Sewjerorynsko-WestfalskaSewjerorynsko-Westfalska Sewjerorynsko-Westfalska
wokrjes Aachen
wysokosć 173 metrow n.m.hł.
přestrjeń 160,85 km²
wobydlerstwo 249.070 (31. dec 2021)[1]
hustosć zasydlenja 1548 wob. na km²
póstowe čisła 52056–52080
předwólby (+49) 0241, 02403, 02405, 02407, 02408
awtowa značka AC, MON
Politika a zarjadnistwo
webstrona aachen.de
Połoženje w Sewjerorynsko-Westfalskej
KarteNižozemskaBelgiskaDelnja SakskaPorynsko-PfalcaHessenskaEssenWuppertalSolingenRemscheidHagenEnnepe-Ruhr-KreisBochumDortmundHerneGelsenkirchenBottropOberhausenMülheim an der RuhrDuisburgWokrjes MettmannDüsseldorfRhein-Kreis NeussWokrjes HeinsbergMönchengladbachKrefeldWokrjes ViersenWokrjes WeselWokrjes KleveRhein-Erft-KreisWokrjes DürenRheinisch-Bergischer KreisOberbergischer KreisWokrjes RecklinghausenWokrjes BorkenWokrjes UnnaMärkischer KreisWokrjes OlpeHammWokrjes SoestWokrjes CoesfeldWokrjes SteinfurtWokrjes WarendorfLeverkusenKölnStädteregion AachenBonnRhein-Sieg-KreisStädteregion AachenWokrjes EuskirchenMünsterWokrjes Siegen-WittgensteinHochsauerlandkreisWokrjes PaderbornWokrjes GüterslohWokrjes HöxterWokrjes LippeWokrjes HerfordWokrjes Minden-LübbeckeBielefeld
Karte
wikidata: Aachen (Q1017)
50.776666.08361
Aachenska katedrala

Aachen je wulkoměsto z něhdźe 250.000 wobydlerjemi na samym zapadźe Němskeje w Sewjerorynsko-Westfalskej. Leži na juhozapadźe zwjazkoweho kraja bjezposrědnje při hranicy Nižozemskeje a Belgiskeje a je najzapadniše wulkoměsto zwjazkoweje republiki.

Město je znate za swoje dołhe stawizny a z tym zwjazane bohate kulturne herbstwo. Aachenska katedrala je so w lěće 1978 do lisćiny swětoweho kulturneho herbstwa UNESCO zapisała. Aachen je biskopske sydło a stejišćo jedneje z najwjetšich techniskich uniwersitow Europy.

Stawizny[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Aachen wokoło 1647

Stawizny města hakle ze załoženjom kraloweje pfalcy, rezidency Korle Wulkeho, we wosmym lětstotku njezapočnu. Hižo do toho běchu Romjenjo wužiwali ćopłe žórła we wokolinje, wot kotrychž bu tež mjeno sydlišća wotwodźene (łaćonsce aqua = „woda“). Korla Wulki wutwari pod swojim nanom Pippinom jako Aquis villa załoženu Aachensku kralowu rezidencu ke kejžorskej pfalcy a leži tak zakład za wuznam Aachena jako srjedźišćo Frankowskeho mócnarstwa.

Wot frankowskeho kejžora Lothara I. přez Oty I. (936) je so hač do lěta 1531 cyłkownje 30 němskich kralow w Aachenskej katedrali krónowało. Kejžor Barbarossa spožči městu w lěće 1166 – lěto po swjatoprajenju Korle Wulkeho – titul caput et sedes regni Theutonici („hłowa a sydło němskeho kralestwa“) a z tym status swobodneho mócnarstwoweho města.

W Druhej swětowej wójnje bu město ćežko wobškodźene a dnja 21. oktobra 1944 jako prěnje město w Němskej wot zwjazkarjow wobsadźene.

Mjeno města[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Dla swojeho wulkeho wuznama ma město mjena we wšelakich rěčach.

rěč mjeno wurjekowanje
němčina Aachen [ˈʔaːχən]
francošćina Aix-la-Chapelle [ˌɛkslaʃaˈpɛl]
łaćonšćina Aquae Granni, Aquisgranum
španišćina Aquisgrán [akizˈɣɾan]
limburgšćina Aoke [ˈɒːkə]
luxemburgšćina Oochen [ˈɔːxən]
nižozemšćina Aken [ˈaːkən]
čěšćina Cáchy [t͡saːxɪ]
pólšćina Akwizgran [aˈkfʲizɡrãn]
italšćina Aquisgrana akwizˈɡraːna

Wotkazaj[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

 Commons: Aachen – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow
  1. Krajny zawod informacija a technika Sewjerorynsko-Westfalska (IT.NRW)
Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije