K wobsahej skočić

Wenedyk

Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije
Wenedyk
awtor Jan van Steenbergen
lěto 2002
znamjenja a klasifikacija
klasifikacija Indoeuropske rěče
romaniske rěče
konstruowane romaniske rěče
Wenedyk
družina pisma łaćonski alfabet
Wobdźěłać
p  d  w

Wenedyk je planowa słowjansko-romaniska rěč.

Wenedyk wužiwa samsne pismiki kaž pólšćina:

A Ą B C Ć D E Ę F G H I J K L Ł M N Ń O Ó P R S Ś T U W Y Z Ź Ż

Nimo toho pisaja so sydom zwukow z dwěmaj pismikomaj:

Ch Cz Dz Dź Dż Rz Sz

Wenedyk so runje tak kaž pólšćina wurjekuje. Přizwukowanje zwjetša je na druhu poslednju złóžku. Prepozicija a pronomen bu jako jedne słowo wobjednawałej, tak jeli pronomen ma jenož jednu złóžku, prepozicija so přizwukuje.

Wenedyk nima ródniki, słowa jako němske "ein" a "der", "die", "das". To je wažny rozdźěl k druhim romaniskim rěčam a tež k planowym rěčam kaž na př. Esperanto a Ido. Přičina je zo pólšćina a wjetšina tamnych słowjanskich rěčow tajke słowa nimaja, a runje we wulgarnej łaćonšćinje wone hišće njeběchu.

Słowa we Wenedyku móžeja wjacore formy měć. Jendźelske słowa maja jenož mało formow (cat, cat's, cats; work, working, works, worked), ale we Wenedyku eksistuje wjele formow, hdźež by jendźelšćina druhe słowa wužiwała, kaž prepozicije abo modalne werby. W padźe nomenow, pronomenow a adjektiwow mjenuja so tute formy "pady". Wenedyk ma tři pady:

  • direktny pad: wužiwany za subjekt ale tež direktny objekt sady. W sadźe: Miej poterz leże libier "Mój nan čita knihu", Miej poterz "mój nan" a libier "knihu" stej w direktnym padźe.
  • genitiw: wužiwany, hdźež jendźelšćina wužiwa 's abo of, na př.: siedź potrze "stólc nana", rzejna Anglie "kralowna Jendźelskeje".
  • datiw: wužiwany, hdźež jendźelšćina wužiwa (abo móže wužiwać) to, na př.: Da mi ił libier "Daj mi knihu", Da mi łu "Daj mi jo".

Wenedyk tež ma wokatiw (wužiwany zo něchtó wołał). Často ma samsnu formu jako direktny pad, ale nic přeco: O potrze! "nano!"

Eksistuja tři genusy a štyri deklinacije (z rozdźělnym wašnjom tworjenja formow). Wone su jara podobne jako deklinacije we łaćonšćinje:

  • prěnja deklinacija wobsahuje wšě słowa na -a, najmjeńše tych su feminine;
  • druha deklinacija wobsahuje zwjetša maskuline a srjedźne słowa kotrež na konsonanće kónča. To je měšenina druheje a štwórteje deklinacije we łaćonšćinje;
  • třeća deklinacije wobsahuje zwjetša feminine słowa kotrež na mjechkim konsonanće kónča;
  • štwórta deklinacija wobsahuje słowa na -ej, štož pjatej deklinaciji łaćonšćiny wotpowěduje.

Tu slěduje tabela pronomenow (słowa jako ja, ty, my, wone, atd.) we Wenedyku:

Pronomeny
singular (jedyn) plural (wjace hač jedyn)
prěnja druha třeća prěnja druha třeća
muž žona wěc muž žona wěc
jendźelsce I
me
mine
to me
thou (old), you (modern)
thee, you
thine, yours
to thee, to you
he
him
his
to him
she
her
hers
to her
it
it
its
to it
we
us
ours
to us
you
you
yours
to you
they
them
theirs
to them
Wenedyk jo
mie
miej
mi
ty
cie
ciej
ci

łu
łu
li
ła
łą
lej
lej
łu
łu
łu
li
nu
nosz
nosz
nów
wu
wosz
wosz
wów
li
łosz
łór
lew
le
łasz
łar
lew
le
le
łór
lew
Serbsce ja
mnje, mje
mnje, mje
mni, mi
ty
tebje, će
tebje, će
tebi, ći
wón
njón, jón
njeho, jeho
njemu, jemu
wona
nju, ju
njeje, jeje
njej, jej
wono
njo, jo
njeho, jeho
njemu, jemu
my
nas
nas
nam
wy
was
was
wam
woni
nich, jich
nich, jich
nim, jim
wone
nje, je
nich, jich
nim, jim

Werby tež maja wjele formow. Kóždy pronomen ma swójsku formu:

jemu – (ja) lubuju
jemasz – (ty) lubuješ
jema – (wón/wona) lubuje
jemamy – (my) lubujemy
jemacie – (wy) lubujeće
jemą – (wone/woni) lubuja

Najmjeńše tempusy maja specialne formy:

jemar – lubować
jemu – (ja) lubuju
jemawa – (ja) lubowach
jemie – (ja) sy lubował(a)
joru jemar – (ja) budu lubować
jemaru – (ja) budu lubować
jemarsi – (ja) bych lubował(a)
jem – lubuj!
jemęć – lubowacy
jematy – lubowany

Słowowa lisćina Wenedyka, publikowana w interneće, ma wjace hač 4000 słowow. Tuta tabela 30 słowow pokaza kak Wenedyk wupada přirunajo z druhimi Romaniskimi rěčemi:

Dźesać romaniskich rěčow k přirunanju
serbsce łaćonsce portugalsce španisce francosce italsce retoromanisce rumunsce Brithenig Wenedyk
ruka brachium braço brazo bras braccio bratsch braţ breich brocz
čorny nĭger negro negro noir nero nair negru nîr niegry
město cīvĭtas cidade ciudad cité città citad oraş ciwdad czytać
smjerć mŏrs morte muerte mort morte mort moarte morth mroć
pos canis cão perro chien cane chaun câine can kań
wucho auris orelha oreja oreille orecchio ureglia ureche origl urzykła
jejko ovum ovo huevo œuf uovo ov ou ew ów
woko ŏcŭlus olho ojo œil occhio egl ochi ogl okieł
nan pater pai padre père padre bab tată padr poterz
wohoń ignis, fŏcus fogo fuego feu fuoco fieu foc ffog fok
ryba pĭscis peixe pez, pescado poisson pesce pesch peşte pisc pieszcz
noha pĕs pie pied piede pe picior pedd piedź
přećel amīcus amigo amigo ami amico ami prieten, amic efig omik
zeleny vĭrĭdis verde verde vert verde verd verde gwirdd wierdzi
kóń ĕquus, cabăllus cavalo caballo cheval cavallo chaval cal cafall kawał
ja ĕgo eu yo je io jau eu eo jo
kupa īnsŭla ilha isla île isola insla insulă ysl izła
rěč, jazyk lĭngua língua lengua langue lingua linguatg, lieunga limbă llinghedig, llingw lęgwa
žiwjenje vīta vida vida vie vita vita viaţă gwid wita
mloko lac leite leche lait latte latg lapte llaeth łoc
mjeno nōmen nome nombre nom nome num nume nôn numię
nóc nŏx noite noche nuit notte notg noapte noeth noc
stary vĕtus velho viejo vieux vecchio vegl vechi gwegl wiekły
šula schŏla escola escuela école scuola scola şcoală yscol szkoła
njebo caelum céu cielo ciel cielo tschiel cer cel czał
hwězda stēlla estrela estrella étoile stella staila stea ystuil ścioła
zub dĕns dente diente dent dente dent dinte dent dzięć
hłós vōx voz voz voix voce vusch voce gwg wucz
woda aqua água agua eau acqua aua apă ag jekwa
wětr vĕntus vento viento vent vento vent vînt gwent więt

Přikład (Wótče naš)

[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Potrze nostry, kwały jesz en czałór, sąciewkaty si twej numię.
Owień twej rzeń.
Foca si twa włątać, komód en czału szyk i sur cierze.
Da nów odzej nostry pań kocidzany.
I dziemieć nów nostrze dziewta, komód i nu dziemiećmy swór dziewtorzór.
I nie endycz nosz en ciętaceń, uta liwra nosz dzie mału.
Nąk twie są rzeń i pociestać i głurza, o siąprz. Amen.

Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije