Saksko-Anhaltska

Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije
51.9711.47
Saksko-Anhaltska
Wopon Chorhoj
Zakładne daty
stolica Dźěwin
přestrjeń 20.446,31 km²
wobydlerstwo 2.169.253 (31. dec 2021)
hustosć wobydlerstwa 106 wob. na km²
oficialne websydło sachsen-anhalt.de
Politika
ministerski prezident Reiner Haseloff (CDU)
knježace strony CDU, SPD a FDP
strony w parlamenće CDU 40
AfD 23
Lěwica 12
SPD 9
FDP 7
Zwjazk 90/Zeleni 6
poslednje wólby 6. junija 2021
přichodne wólby 2026
Zastupjerjo w
Zwjazkowej radźe
4
karta
KartaBerlinBremenBremenHamburgDelnja SakskaBayerskaPosaarskaSchleswigsko-HolsteinskaBraniborskaSakskaDurinskaSaksko-AnhaltskaMecklenburgsko-PředpomorskaBadensko-WürttembergskaHessenskaSewjerorynsko-WestfalskaPorynsko-PfalcaŠwicarskaBodamski jězorAwstriskaLuxemburgskaFrancoskaBelgiskaČěskaPólskaNižozemskaDanskaBornholm (k Danskej)Sćećinski zaliwHelgoland (k Schleswigsko-Holsteinskej)Sewjerne morjoBaltiske morjo
Karta
Wobdźěłać
p  d  w

Saksko-Anhaltska (němsce Sachsen-Anhalt, delnjoněmsce Sassen-Anhalt) je parlamentariska republika a jako kraj dźělnje suwereny sobustawski stat Zwjazkoweje republiki Němskeje. Płoninowy kraj ma něhdźe 2,17 milionow wobydlerjow. Najwjetšej měsće kraja stej krajnej stolicy Dźěwin a Halle (Solawa), dalši wyši centrum je Dessau-Roßlau.

Kraj nasta dnja 21. julija 1947 přez zjednoćenje Swobodneho stata Anhaltska z pruskimaj prowincomaj Magdeburg a Halle-Mjezyborg, kotrejž bě Swobodny stat Pruska k 1. julijej 1944 přez dźělenje swojeje prowincy Sakskeje stworił. Kraj Saksko-Anhaltska nasta z reformu NDR we wobwodach a wobsteji w dźensnišej formje wot němskeho znowazjednoćenja dnja 3. oktobra 1990. Rozrjaduje so do jědnaće wokrjesow a třoch bjezwokrjesnych městow. Namjezowace kraje su Delnja Sakska, Braniborska, Sakska a Durinska, wot 1990 do 1992 tež Mecklenburgsko-Předpomorska.

Saksko-Anhaltska leži centralnje w Němskej a srjedźnej Europje. Přeprěči so wot jednoho z najwažnišich zapado-wuchodnych zwiskow Europy (A 2) a jednoho z najwuznamnišich sewjero-južnych zwiskow kontinenta (A 9, něhdy Via Imperii). Južny dźěl Saksko-Anhaltskeje słuša k metropolowemu regionej srjedźneje Němskeje. Kraj mjezuje z metropolowymi regionami Hamburg, Berlin-Braniborska kaž tež Hannover a dla jeho wulkeho sewjero-južneho rozpřestrěća (něhdźe 210 kilometrow) leži najjužniši dźěl jenož něhdźe 60 kilometrow (powětrowa linija) wot hranicy k Bayerskej zdaleny.

Saksko-Anhaltska wobsedźi pjeć swětowych městnow UNESCO – Bauhaus, Dessau-Wörlitzski zahrodowy raj, Lutherowej wopomnišći w Eislebenje a Wittenbergu, stare město Quedlinburga a Naumburgsku tachantsku cyrkej. W kraju dawaja mnohostronske hrodowe, hrodowe a cyrkwinske krajiny kaž tež dalše drohotne kulturne pomniki. Z wjacorymi wysokimi šulemi a slědźenišćemi stej Halle a Magdeburg wědomostnej srjedźišći.

Geografija[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Saksko-Anhaltska mjezuje z Braniborskej na wuchodźe, ze Sakskej a Durinskej na juhu a z Delnjej Sakskej na sewjerozapadźe. Přez kraj běži Łobjo.

Regiony[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Rěki[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Města[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Najwjetše města Saksko-Anhaltskeje su:

město wobydlerstwo (2021)[1]
Hala nad Solawu 238.061
Dźěwin 236.188
Dessau-Roßlau 78.731
Wittenberg 44.984
Halberstadt 38.682
Weißenfels 39.745
Stendal 38.359
Bitterfeld-Wolfen 37.047
Mjezybor 33.641
Bernburg 32.000

Krajne wokrjesy[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Krajne wokrjesy w Sakskej-Anhaltskej
Krajny wokrjes Wobydlerstwo Přestrjeń
Anhaltsko-Bitterfeld (ABI) 155.900 1.452,71
Hrodowski wokrjes (BLK) 176.333 1.413,36
Berda (BK) 170.106 2.366,19
Smoliny (HZ) 209.117 2.104,00
Jerichowski kraj (JL) 89.118 1.576,66
Mansfeld-Južne Smoliny (MSH) 132.317 1.448,60
Solawski wokrjes (SK) 182.814 1.433,22
Selowy wokrjes (SLK) 185.495 1.425,86
Altmarkkreis Salzwedel (SAW) 81.986 2.292,52
Stendal (SDL) 109.746 2.422,96
Wittenberg (WB) 123.341 1.929,89
Bjezwokrjesne města:
1. Dźěwin (MD) 236.188 200,95
2. Dessau-Roßlau (DE) 78.731 244,62
3. Hala nad Solawu (HAL) 238.061 135,02

Nabožina[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Něhdźe 25,5% wobydlerjow (617.000) su religiozne.

  • ewangelski: 391.000 (15,7%)
  • katolski: 101.000 (4,1%) - wosebje w Mansfeldskim kraju
  • druhe cyrkwje: 80.000 (3,3%)
  • druhe nabožiny: 45.000 (2,4%)

Krajny sejm[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

W tuchwilnym Dźěwinskim sejmje je pjeć stronow zastupjenych:

Wone hromadźe 87 sydłow wobsadźa.

Wot apryla 2016 knježi koalicija z CDU, SPD a Zelenych. Ministerski prezident je Reiner Haseloff.

Literatura[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

  • Friedrich Ludwig Müller, Angela Pfotenhauer, Elmar Lixenfeld: Romanik in Sachsen-Anhalt; Monumente-Edition. Monumente-Publikation der Deutschen Stiftung Denkmalschutz, Bonn 2001; ISBN 3-935208-05-7 oder ISBN 3-935208-09-X
  • Gisela Stockmann: Schritte aus dem Schatten. Frauen in Sachsen-Anhalt; Querfurt: Dingsda-Verlag, 1993; ISBN 3-928498-12-6 (mit Lebensbildern von Katharina von Bora, Caroline Neuber, Dorothea Erxleben, Anna Louisa Karsch, Caroline Bardua, Louise von Francois, Hedwig Courths-Mahler und Christa Wolf)

Wotkaz[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

 Commons: Saksko-Anhaltska – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow
  1. Statistiski krajny zarjad Saksko-Anhaltskeje, ludnosć gmejnow dnja 31. decembra 2021 (PDF)
Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije