Republika

Wuwołanje němskeje republiki přez Philippa Scheidemanna dnja 9. nowembra 1918

Jako republika (z łaćonskeho res publica, „zjawna wěc“) woznamjenja so dźensa forma knježerstwa, w kotrejž je statny lud najwyši suweren a žórło politiskeje legitimnosće. W tym nastupanju je republika napřećiwny model monarchije. We wuskim zmysle je republika stat z hłowu, kotraž so w prawidłownych wotstawkach wuzwoli. Při tym słowo njedefinuje, hač je stat demokratiski abo nic. Tak eksistuja tak mjenowane republiki, w kotrychž knježi faktisce jenož wěsta swójba abo socialna skupina, mjeztym zo je – wosebje w Europje – wjele konstitucionelnych monarchijow, kiž pak po demokratiskich zasadach funguja.

Nimo demokratiskich republikow w modernym zmysle wobsteja dalše modele pod tutym mjenom, kaž na přikład ludowe republiki (wjele wuchodoeuropskich statow mjez 1945 a 1990), radowe republiki, zemjanske republiki (Pólsko-Litawska, Republika Bjenatki, Romska republika) a dalše. W Němskej wužiwaše so wosebje wot 18. lětstotka zapřijeće swobodny stat jako wotpowědnik słowa „republiki“. Bayerska, Durinska a Sakska tute přimjeno hač do dźensnišeho noša, zo bychu pominali na swoje republikanske tradicije z doby rewolucije 1918/19.

Najmjeńša republika na swěće je Nauru, najwjetša Ruska. Najstarša hišće wobstejaca republika je San Marino.