Mjezybor

**Mjezybor**
	Mjezybor na karće Saksko-Anhaltskeje
	Mjezybor na karće Saksko-Anhaltskeje
Wopon
	Wopon
	Wopon
Zakładne daty
stat	Němska
zwjazkowy kraj	Saksko-Anhaltska
wokrjes	Solawski
wysokosć	88 metrow n.m.hł.
přestrjeń	54,73 km²
wobydlerstwo	34.721 (31. dec 2023)
hustosć zasydlenja	634 wob. na km²
póstowe čisło	06217
předwólba	(+49) 03461
awtowa značka	SK, MER, MQ, QFT
Politika a zarjadnistwo
měšćanosta	Jens Bühligen (CDU)
adresa	Lauchstädter Str. 1−3; 06217 Merseburg
webstrona	merseburg.de
	wikidata: Mjezybor (Q14945)

51.35472222222211.999166666667

Koordinaty: 51° 21′ S, 12° 0′ W

Mjezybor (němsce Merseburg)^[2] je tachantske a wysokošulske město při Solawje w južnej Saksko-Anhaltskej. Město je zarjadniske sydło Solawskeho wokrjesa a słuša k najstaršim městam srjedźneje Němskeje a běše w srjedźowěku nadregionalnje wuznamne nabožne a kulturne srjedźišćo.

Stawizny

Wokolina Mjezyborja bě hižo w młodokamjentnej dobje wobsydlena. Prěnje naspomnjenje města jako mersiburc civitas pochadźa z lěta 880 respektiwnje 899. Pod Hendrichom I. wutwari so hród wosrjedź wot Serbow wobsydleneje wokoliny ke kejžorskej pfalcy. Po dobyću přećiwo Madźaram w bitwje na Lechowym polu slubi kejžor Ota II. załoženje noweho biskopstwa w Mjezyborju, štož so w lěće 968 stanje. Tute biskopstwo so hižo 981 rozpušći, bu wšak w lěće 1004 přez kejžora Hendricha II. wobnowjene.

Hižo w 12. lětstotku měješe Mjezybor tajki wuznam, zo so w nimale 500 km zdalenym zapadopruskim Chełmnom měšćanske wrota po měsće nad Solawu pomjenowaše (Brama Merseburska). W lěće 1428 přistupi město samo wikowanskemu zwjazkej Hansy, kotremuž znajmjeńša do lěta 1604 přisłušeše.

Do časa reformacije wosta Mjezybor biskopske sydło a wažny nabožny centrum při wuchodnych mjezach Němskeje. Biskopstwo bě drje jedne z najmjeńšich w Němskej, wobjimowaše wšak na přikład wuznamne wikowanske město Lipsk a bě z wuchadźišćom misiona w pohanskich serbskich kónčinach dźensnišeje Sakskeje, Saksko-Anhaltskeje a Braniborskeje.

W běhu reformacije a Burskich wójnow dóńdźe w Mjezyborju k zběžkej. Na to dyrbješe biskop Adolf w lěće 1525 z Mjezyborja do Lipska ćeknyć. 1545 prědowaše Martin Luther w Mjezyborskej katedrali. Po smjerći poslednjeho katolskeho biskopa w lěće 1561 so reformacija přesadźuje. Teritorij Mjezyborskeho wustawa so sekularizowaše a dóńdźe pod knjejstwo sakskich kurwjerchow. Mjez 1656 a 1738 běše město z rezidencu saksko-mjezyborskich wójwodow.

Po Wienskim kongresu sta so Mjezybor z hłownym městom pruskeho knježerstwoweho wobwoda Mjezybor w prowincy Sakska.

Z wotewrjenjom železniskeje čary Hala−Naumburg a Mjezyborskeho dwórnišća bu město na železnisku syć přiwjazane. Spočatk 20. lětstotka etablěrowachu so wjacore industrijne předewzaća, kaž na přikład amoniakowy zawod (předchadnik Leuna-zawodow) a Buna-zawody. Dla jeho wuznama jako industrijne a garnizonske stejnišćo bombarděrowachu Mjezybor w Druhej swětowej wójnje wjacekróć. Při tym wobškodźichu so wuchodne křidło hroda a wulki dźěl nutřkowneho města.

Po wójnje sta so Mjezybor z wokrjesnym městom noweho krajneho wokrjesa Mjezybor. 1954 załožichu technisku wysokošulu Leuna-Mjezybor, předchadnicu dźensnišeje wysokošule Mjezybor.

Wot 1994 do 2007 běše město zarjadniske sydło wokrjesa Mjezybor-Querfurt a wot 2007 sydło noweho Solawskeho wokrjesa.

Wuwiće wobydlerstwa

1834 do 1933

1834: 08.830
1875: 13.664
1880: 15.205
1890: 17.669
1925: 25.630
1933: 31.576

1939 do 1984

1939: 38.058
1946: 33.978
1950: 38.441
1960: 47.199
1981: 50.932
1984: 48.399

1990 do 2007

1990: 43.815
1995: 41.576
2000: 37.127
2005: 34.581
2006: 34.411
2007: 34.039

wot 2008

2008: 34.623
2009: 34.313
2010: 35.419

Wosobiny

Thietmar (975–1018) – biskop a wuznamny chronikar
Johann Christian Kirchner (1691–1732) – rězbar
Karl Friedrich Senf (1739–1814) – ewangelski teologa a kěrlušer
Paul Juckoff (1874–1936) – rězbar
Walter Bauer (1904–1976) – spisowaćel
Jawed Karim (* 1979) – sobuzałožer portala YouTube

W Mjezyborju skutkowachu mjez druhim biologa Ernst Haeckel (1834–1919), teologa Friedrich Schorlemmer (* 1944) a politikarka Johanna Wanka (* 1951).

Partnerske města

Châtillon (Hauts-de-Seine) blisko Parisa, Francoska (wot 1963)
Genzano di Roma, Italska (wot 1971)
Bottrop, Sewjerorynsko-Westfalska (wot 1989)

Wotkaz

Commons: Mjezybor – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow

Žórła

↑ Statistiski krajny zarjad Saksko-Anhaltskeje, ludnosć gmejnow dnja 31. decembra 2023
↑ Jurij Kral: Serbsko-nĕmski słownik hornjołužiskeje rĕče. Po nakładźe Maćicy Serbskej, Donnerhakec ćišćeŕnja, Budyšin 1927.

Města a gmejny w Solawskim wokrjesu

[Metadaty_wobydlerstwo_DE-ST-1] Statistiski krajny zarjad Saksko-Anhaltskeje, ludnosć gmejnow dnja 31. decembra 2023

[2] Jurij Kral: Serbsko-nĕmski słownik hornjołužiskeje rĕče. Po nakładźe Maćicy Serbskej, Donnerhakec ćišćeŕnja, Budyšin 1927.

[1]

[2]