Saksko-Anhaltska

Saksko-Anhaltska
Wopon	Chorhoj
Zakładne daty
stolica	Dźěwin
přestrjeń	20.446,31 km²
wobydlerstwo	2.169.253 (31. dec 2021)
hustosć wobydlerstwa	106 wob. na km²
oficialne websydło	sachsen-anhalt.de
Politika
ministerski prezident	Reiner Haseloff (CDU)
knježace strony	CDU, SPD a FDP
strony w parlamenće	CDU 40; AfD 23; Lěwica 12; SPD 9; FDP 7; Zwjazk 90/Zeleni 6
poslednje wólby	6. junija 2021
přichodne wólby	2026
Zastupjerjo w; Zwjazkowej radźe	4
	karta
	Karta

51.9711.47

Koordinaty: 51° 58′ S, 11° 28′ W

Saksko-Anhaltska (němsce Sachsen-Anhalt, delnjoněmsce Sassen-Anhalt) je parlamentariska republika a jako kraj dźělnje suwereny sobustawski stat Zwjazkoweje republiki Němskeje. Płoninowy kraj ma něhdźe 2,17 milionow wobydlerjow. Najwjetšej měsće kraja stej krajnej stolicy Dźěwin a Halle (Solawa), dalši wyši centrum je Dessau-Roßlau.

Kraj nasta dnja 21. julija 1947 přez zjednoćenje Swobodneho stata Anhaltska z pruskimaj prowincomaj Magdeburg a Halle-Mjezyborg, kotrejž bě Swobodny stat Pruska dnja 1. julija 1944 přez dźělenje swojeje prowincy Sakskeje stworił. Kraj Saksko-Anhaltska nasta z reformu NDR we wobwodach a wobsteji w dźensnišej formje wot němskeho znowazjednoćenja dnja 3. oktobra 1990. Rozrjaduje so do jědnaće wokrjesow a třoch bjezwokrjesnych městow. Namjezowace kraje su Delnja Sakska, Braniborska, Sakska a Durinska, wot 1990 do 1992 tež Mecklenburgsko-Předpomorska.

Saksko-Anhaltska leži centralnje w Němskej a srjedźnej Europje. Přeprěči so wot jednoho z najwažnišich zapado-wuchodnych zwiskow Europy (A 2) a jednoho z najwuznamnišich sewjero-južnych zwiskow kontinenta (A 9, něhdy Via Imperii). Južny dźěl Saksko-Anhaltskeje słuša k metropolowemu regionej srjedźneje Němskeje. Kraj mjezuje z metropolowymi regionami Hamburg, Berlin-Braniborska kaž tež Hannover a dla jeho wulkeho sewjero-južneho rozpřestrěća (něhdźe 210 kilometrow) leži najjužniši dźěl jenož něhdźe 60 kilometrow (powětrowa linija) wot hranicy z Bayerskej zdaleny.

Saksko-Anhaltska wobsedźi pjeć swětowych městnow UNESCO – Bauhaus, Dessau-Wörlitzski zahrodowy raj, Lutherowej wopomnišći w Eislebenje a Wittenbergu, stare město Quedlinburga a Naumburgsku tachantsku cyrkej. W kraju dawaja mnohostronske hrodowe, hrodowe a cyrkwinske krajiny kaž tež dalše drohotne kulturne pomniki. Z wjacorymi wysokimi šulemi a slědźenišćemi stej Halle a Magdeburg wědomostnej srjedźišći.

Geografija

Saksko-Anhaltska mjezuje z Braniborskej na wuchodźe, ze Sakskej a Durinskej na juhu a z Delnjej Sakskej na sewjerozapadźe. Přez kraj běži Łobjo.

Regiony

Rěki

Łobjo (1.166 km)
Solawa (413 km)
Habola (325 km)
Modłej (124 km, ze Šwikawskej Modłej 290 km)
Aller (263 km)
Běły Halštrow (257 km)
Unstrut (192 km)
Čorny Halštrow (188 km)
Bode (140 km, z Rappbode 169 km)

Ohre (110 km)
Milde/Biese/Aland (97 km)
Wipper (Harz) (85 km)
Jeetze (73 km, w Delnjeje Sakskej Jeetzel )
Helme (65 km)
Fuhne (59 km)
Großer Graben/Schiffgraben (46 km)
Ilse (40km)
Tanger (33 km)

Města

Najwjetše města Saksko-Anhaltskeje su:

město	wobydlerstwo (2021)^[1]
Hala nad Solawu	238.061
Dźěwin	236.188
Dessau-Roßlau	78.731
Wittenberg	44.984
Halberstadt	38.682
Weißenfels	39.745
Stendal	38.359
Bitterfeld-Wolfen	37.047
Mjezybor	33.641
Bernburg	32.000

Krajne wokrjesy

Krajny wokrjes	Wobydlerstwo	Přestrjeń
Anhaltsko-Bitterfeld (ABI)	155.900	1.452,71
Hrodowski wokrjes (BLK)	176.333	1.413,36
Berda (BK)	170.106	2.366,19
Smoliny (HZ)	209.117	2.104,00
Jerichowski kraj (JL)	89.118	1.576,66
Mansfeld-Južne Smoliny (MSH)	132.317	1.448,60
Solawski wokrjes (SK)	182.814	1.433,22
Selowy wokrjes (SLK)	185.495	1.425,86
Altmarkkreis Salzwedel (SAW)	81.986	2.292,52
Stendal (SDL)	109.746	2.422,96
Wittenberg (WB)	123.341	1.929,89
Bjezwokrjesne města:
1. Dźěwin (MD)	236.188	200,95
2. Dessau-Roßlau (DE)	78.731	244,62
3. Hala nad Solawu (HAL)	238.061	135,02

Nabožina

Něhdźe 25,5% wobydlerjow (617.000) su religiozne.

ewangelski: 391.000 (15,7%)
katolski: 101.000 (4,1%) - wosebje w Mansfeldskim kraju
druhe cyrkwje: 80.000 (3,3%)
druhe nabožiny: 45.000 (2,4%)

Krajny sejm

W tuchwilnym Dźěwinskim sejmje je pjeć stronow zastupjenych:

CDU (30)
AfD (25)
Lěwica (16)
SPD (11)
Zwjazk 90/Zeleni (5)

Wone hromadźe 87 sydłow wobsadźa.

Wot apryla 2016 knježi koalicija z CDU, SPD a Zelenych. Ministerski prezident je Reiner Haseloff.

Literatura

Friedrich Ludwig Müller, Angela Pfotenhauer, Elmar Lixenfeld: Romanik in Sachsen-Anhalt; Monumente-Edition. Monumente-Publikation der Deutschen Stiftung Denkmalschutz, Bonn 2001; ISBN 3-935208-05-7 oder ISBN 3-935208-09-X
Gisela Stockmann: Schritte aus dem Schatten. Frauen in Sachsen-Anhalt; Querfurt: Dingsda-Verlag, 1993; ISBN 3-928498-12-6 (mit Lebensbildern von Katharina von Bora, Caroline Neuber, Dorothea Erxleben, Anna Louisa Karsch, Caroline Bardua, Louise von Francois, Hedwig Courths-Mahler und Christa Wolf)

Wotkaz

Commons: Saksko-Anhaltska – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow

Saksko-Anhaltska

Wokrjesy a bjezwokrjesne města w Saksko-Anhaltskej
Altmarkkreis Salzwedel (Salzwedel) \| Anhaltsko-Bitterfeld (Köthen) \| Berda (Haldensleben) \| Město Dessau-Roßlau \| Město Dźěwin \| Město Hala \| Hrodowski wokrjes (Naumburg) \| Jerichowski kraj (Burg) \| Mansfeld-Južne Smoliny (Sangerhausen) \| Selowy wokrjes (Bernburg) \| Smoliny (Halberstadt) \| Solawski wokrjes (Mjezybor) \| Stendal (Stendal) \| Wittenberg (Wittenberg)