Němcy (wjes)

Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije
Němcy
Dörgenhausen
Połoženje Němcow na karće Hornjeje Łužicy
Połoženje Němcow na karće Hornjeje Łužicy
DEC
Połoženje Němcow
Połoženje Němcow
město: Wojerecy
zagmejnowanje: 1998
wobydlerstwo: 697 (9. meje 2011)[1]
wysokosć: 120 metrow n.m.hł.
51.41694444444414.229166666667120
póstowe čisło: 02977
předwólba: 03571
wotwodźene
słowa:
wobydler/ka:
Němčan/-ka
adjektiw:
Němčanski
skłonowanje:
Němcow, Němcam, Němcy, Němcami, w Němcach
Němčanska kapałka při Halštrowje
Němčanska kapałka při Halštrowje

Němčanska kapałka při Halštrowje

Němcy (němsce Dörgenhausen) su hornjołužiska wjes ze 697 wobydlerjemi[2] na sewjeru Budyskeho wokrjesa, kotraž słuša wot lěta 1998 k Wojerecam.

Geografija[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Němcy leža na južnej kromje Wojerec a na sewjernych mjezach serbskich Delan we łučinje Čorneho Halštrowa. Susodne wsy su Wulka Nydej na sewjerowuchodźe, Kulowc a Nowa Wjes na juhu kaž tež Brětnja-Michałki na zapadźe. Juhozapadnje Němcow so Dubrjenske bahno wupřestrěwa.

Stawizny[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Tykowana chěža w Němcach

Prěnje historiske naspomnjenje jako Dvringenhvsen sta so w lěće 1264. Mjeno poćahuje so na němskorěčnych sydlerjow z Durinskeje, kotřiž so tule zasydlachu. Z toho wotwodźuje so tež serbske městnostne mjeno.[3] Ležownostne knjejstwo měješe znajmjeńša wot 16. lětstotka klóšter Marijina hwězda, čehoždla w Němcach žane ryćerkubło njeje.

Wot lěta 1908 mějachu Němcy zastanišćo při starym běhu železniskeje čary Budyšin–Wojerecy. Po wotewrjenju noweje čary přez Hórnikecy bu wosobowy wobchad na starej w lěće 1968 zastajeny a čara 1973 zawrjena.

Hač do 1. julija 1998 běchu Němcy samostatna gmejna.

Wobydlerstwo[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Podaća po cencusu 2011; staw: 9.5.2011[4] Němcy město
ličba wobydlerjow 697 36.107
ličba domjacnosćow 230 19.230
wosoby na domjacnosć 2,6 1,8
swójby 191 10930
bydlenske twarjenja 195 4.840
bydlenska přestrjeń na wosobu (m²) 36,8 39,0
přerězna staroba w lětach 44,2 50,6
kwocient młodostnycha 22 18
kwocient starychb 33 56
podźěl prózdne stejacych bydlenjow 3,0 % 7,0 %
a: poměr ličby wosobow pod 18 lětami k 100 wosobam mjez 18 a 65
b: poměr ličby wosobow nad 65 lětami k 100 wosobam mjez 18 a 65

Ličba wobydlerjow so wot 1825 do 1939 wjace hač podwoji (wot 239 na 557). Dla přićehnjenja přesydlencow z němskich wuchodnych teritorijow po Druhej swětowej wójnje přiběraše ličba Němčanow hač do lěta 1950 dale na wjace hač 600. W 1990tych a 2000tych lětach wuwichu so Němcy k atraktiwnemu předměstu Wojerec a maja dźensa nimale 700 wobydlerjow.

Rěč[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

W lěće 1884 měješe wjes po Mukowej statistice 307 wobydlerjow, mjez nimi 288 Serbow (94 %).[5] Arnošt Černik zwěsći 1956 w Němčanskej gmejnje serbski podźěl wobydlerstwa wot jenož hišće 47,9 %.[6]

Nabožina[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Katolscy Němčenjo přisłušeja znajmjeńša ze 16. lětstotka Kulowskej wosadźe. Ewangelscy wěriwi słušeja k Wojerowskej Janowej wosadźe.

W lěće 1873 natwarichu na kromje wsy małku kapałku, kotraž bu 1958 zwottorhana. Hižo 1952 do 1954 běchu nowu kapałku twarili, kotraž bě 1983–86 a znowa 2017 wobnowjena. Wona je Chrystej Kralej poswjećena.[7]

Wosobiny[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

  • Jakub Čórlich (1900–1989) – ratar, župan Wojerowskeje župy (1947–51)
  • Jakub Lulak (1897–1980) – muler, Domowinski prócowar

Zajimawostki[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Powětrowy wobraz Němcow

Žórła[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

  1. staw: 9. meje 2011; Wuslědki censusa 2011 za Wojerecy
  2. staw: 9. meje 2011; Wuslědki censusa 2011 za Wojerecy
  3. Walter Wenzel: Oberlausitzer Ortsnamenbuch. Ludowe nakładnistwo Domowiny, Budyšin 2008, s. 55
  4. Statistiski krajny zarjad Sakskeje: město Wojerecy (němsce)
  5. Ernst Tschernik: Die Entwicklung der sorbischen Bevölkerung. Akademie-Verlag, Berlin 1954, str. 90. → wšě wjeski
  6. Ludwig Elle: Sprachenpolitik in der Lausitz. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1995, str. 249. [578 wobydlerjow, z nich 206 dorosćenych z aktiwnymi znajomosćemi serbšćiny, 15 z pasiwnymi, 56 serbskich dźěći a młodostnych, 301 bjez znajomosćow] → wšě wjeski
  7. Doreen Zerbe: Katolske cyrkwje a kapałki – Kulow. 2. nakład, Schnell & Steiner, Regensburg 2021, str. 34–36.
  8. Wobrazy z kapałki na webstronach Katolskeho posoła

Wotkazaj[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

 Commons: Němcy – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow
  • Němcy w Digitalnym stawizniskim zapisu městnow Sakskeje (němsce)
Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije