Jurij Brězan

Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije
Jurij Brězan (1966)
Row Jurja Brězana na Chróšćanskim kěrchowje

Jurij Brězan (* 9. junija 1916 we Worklecach, † 12. měrca 2006 w Kamjencu) bě najwuznamniši serbski spisowaćel 20. lětstotka a płaći jako załožer serbskeje socialistiskeje literatury. Jeho knihi, kotrež pisaše hornjoserbsce a němsce, přełožichu so do 25 rěčow. Brězan pisaše hłownje prozu, dramatiku a eseje.

Žiwjenje[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Jurij Beno Brězan narodźi so jako prěnje z pjeć dźěći do swójby Worklečanskeho serbsko-katolskeho skałarja a małoratarja Jurja Brězana a jeho mandźelskeje Marje, rodźeneje Piwarčkec.

Wot 1927 do 1936 wopyta wón gymnazij w Budyšinje a započa potom studij ludoweho hospodarstwa, z kotrehož bu pak 1936 wuzamknjeny. Hižo wot 1933 dźěłaše aktiwnje za Domowinu. W lěće 1937 wupućowa do Prahi. Při nawróćenju do Łužicy so 1938 zaja a wosta hač do 1939 w jatbje. Swoju maturu złoži w Torunju. 1941 so Brězan do Łužicy wróći, dyrbi ju pak po krótkim času zaso wopušćić a poda so nachwilnje jako inspektor na ratarskich kubłach do cuzby, mjez druhim do Sewjerozapadneje Němskeje. Wot lěta 1942 do 1944 běše w němskim wójsku a pozdźišo w US-ameriskej wójnskej jatbje. Wróćiwši so 1946 z wójnskeje jatby zastupi do SED a zorganizowa dźěłowe brigady Serbskeje młodźiny, mjez druhim na twarnišćach w Juhosłowjanskej. Wot lěta 1949 dźěłaše jako swobodny spisowaćel.

W lěće 1964 sta so z čłonom PEN-centra a 1965 Němskeje akademije wuměłstwow. Wot 1969 do 1989 bě z wicepředsydu Spisowaćelskeho zwjazka NDR.

Jurij Brězan běše woženjeny z Ludmilu, rodźenej Hajnec (1922–1993), z kotrejž měještaj syna Simona (1958–1998). Z wosomdźesatych lět sem bydleše w Hornim Hajnku blisko Worklec.

Wuznamjenjenja[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Jurij Brězan słušeše k najznaćišim spisowaćelam Němskeje demokratiskeje republiki a dósta wjacore wysoke myta, mjez druhim Narodne myto (1951, 1964 a 1976), Myto Ćišinskeho (1962), Literarne myto Domowiny (1973), Rjad Karla Marxa (1974) a Wótčinski zasłužbny rjad (1966 a 1981).

Twórby[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Dźěłarnja Jurja Brězana w Hornim Hajnku
Horni Hajnk z chěžku Jurja Brězana (deleka nalěwo)

Mnoho twórbow Brězana maja awtobiografiski raz. Najznaćiša je romanowa trilogija wo Feliksu Hanušu, kotraž wobsteji z třoch dźělow „Šuler“ (němsce Der Gymnasiast), „Wučbne lěta“ (Semester der verlorenen Zeit) a „Zrałe lěta“ (Mannesjahre). Dalše twórby maja łužiske baje jako zakład, kaž na přikład knihi wo Krabaće.

  • Do noweho časa (Zběrka basni, 1950)
  • Prěnja brózda (1951)
  • Swĕt budże rjeńši (1951)
  • Stara Jančowa (1952)
  • Mjez Čornobohom a Błótami (1953)
  • Wo jednorym žiwjenju (Filmowy scenari, 1955)
  • Naš wšědny dźeń (zbĕrka basni, 1955)
  • Po dróze a při dróze: zapiski pućowaceho (1955)
  • Započatki (1956)
  • Madlena a druhe powědančka a skicy (1958)
  • Feliks Hanuš 1. – Šuler (1958)
  • Christa – stawizny młodeje holcy (1958)
  • Trix a woł Jonas (1959)
  • Marja Jančowa: wobrazy ze žiwjenja serbskeho ludu (1960)
  • Feliks Hanuš 2. – Wučbne lěta (1960)
  • Robert a Sabina (1961)
  • Kak je elefant do hribow šoł (1963)
  • Feliks Hanuš 3. – Zrałe lěta (1964)
  • Nawrót do Krakowa (1966)
  • Wulke dyrdomdejstwa małeho kocora (1966)
  • Čorny młyn (1968)
  • Łužiske impresije (1972)
  • Hajdanec dźěd a šerjenja (1975)
  • Krabat (1976)
  • Moja protyka (1979)
  • Kamuški a skała (1981)
  • Stary nan (1982)
  • Psowe prózdniny (1985)
  • Stara liška (1985)
  • Módry konik Digidonk (1991)
  • Moja archa Horni Hajnk (1992)
  • Lijeńca (1992)
  • Rifko – z dźenika dakla (1993)
  • Hadrijan a Awgustina (1993)
  • Krabat, druha kniha (1994)
  • Braškowe powědanja (1994)
  • Čitanka (1996)
  • Salowčenjo (1997)
  • Naš wuj z Ameriki (1997)
  • Rozmyslenja a domyslenja (1998)
  • Štwórtk, tři běrtlki na štyri (2000)
  • Ze studnje lět (2001)
  • Rokotowy kerk (2002)
  • Habakuk (2004)

Literatura[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Žórło[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Wotkazy[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

 Commons: Jurij Brězan – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow
Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije