Jurij Brězan

Jurij Brězan (* 9. junija 1916 we Worklecach, † 12. měrca 2006 w Kamjencu) bě najwuznamniši serbski spisowaćel 20. lětstotka a płaći jako załožer serbskeje socialistiskeje literatury. Jeho knihi, kotrež pisaše hornjoserbsce a němsce, přełožichu so do 25 rěčow. Brězan pisaše hłownje prozu, dramatiku a eseje.

Žiwjenje

Jurij Beno Brězan narodźi so jako prěnje z pjeć dźěći do swójby Worklečanskeho serbsko-katolskeho skałarja a małoratarja Jurja Brězana a jeho mandźelskeje Marje, rodźeneje Piwarčkec.

Wot 1927 do 1936 wopyta wón gymnazij w Budyšinje a započa potom studij ludoweho hospodarstwa, z kotrehož bu pak 1936 wuzamknjeny. Hižo wot 1933 dźěłaše aktiwnje za Domowinu. W lěće 1937 wupućowa do Prahi. Při nawróćenju do Łužicy so 1938 zaja a wosta hač do 1939 w jatbje. Swoju maturu złoži w Torunju. 1941 so Brězan do Łužicy wróći, dyrbi ju pak po krótkim času zaso wopušćić a poda so nachwilnje jako inspektor na ratarskich kubłach do cuzby, mjez druhim do Sewjerozapadneje Němskeje. Wot lěta 1942 do 1944 běše w němskim wójsku a pozdźišo w US-ameriskej wójnskej jatbje. Wróćiwši so 1946 z wójnskeje jatby zastupi do SED a zorganizowa dźěłowe brigady Serbskeje młodźiny, mjez druhim na twarnišćach w Juhosłowjanskej. Wot lěta 1949 dźěłaše jako swobodny spisowaćel.

W lěće 1964 sta so z čłonom PEN-centra a 1965 Němskeje akademije wuměłstwow. Wot 1969 do 1989 bě z wicepředsydu Spisowaćelskeho zwjazka NDR.

Jurij Brězan běše woženjeny z Ludmilu, rodźenej Hajnec (1922–1993), z kotrejž měještaj syna Simona (1958–1998). Z wosomdźesatych lět sem bydleše w Hornim Hajnku blisko Worklec.

Wuznamjenjenja

Jurij Brězan słušeše k najznaćišim spisowaćelam Němskeje demokratiskeje republiki a dósta wjacore wysoke myta, mjez druhim Narodne myto (1951, 1964 a 1976), Myto Ćišinskeho (1962), Literarne myto Domowiny (1973), Rjad Karla Marxa (1974) a Wótčinski zasłužbny rjad (1966 a 1981).

Twórby

Mnoho twórbow Brězana maja awtobiografiski raz. Najznaćiša je romanowa trilogija wo Feliksu Hanušu, kotraž wobsteji z třoch dźělow „Šuler“ (němsce Der Gymnasiast), „Wučbne lěta“ (Semester der verlorenen Zeit) a „Zrałe lěta“ (Mannesjahre). Dalše twórby maja łužiske baje jako zakład, kaž na přikład knihi wo Krabaće.

Do noweho časa (Zběrka basni, 1950)
Prěnja brózda (1951)
Swĕt budże rjeńši (1951)
Stara Jančowa (1952)
Mjez Čornobohom a Błótami (1953)
Wo jednorym žiwjenju (Filmowy scenari, 1955)
Naš wšědny dźeń (zbĕrka basni, 1955)
Po dróze a při dróze: zapiski pućowaceho (1955)
Započatki (1956)
Madlena a druhe powědančka a skicy (1958)
Feliks Hanuš 1. – Šuler (1958)
Christa – stawizny młodeje holcy (1958)
Trix a woł Jonas (1959)
Marja Jančowa: wobrazy ze žiwjenja serbskeho ludu (1960)
Feliks Hanuš 2. – Wučbne lěta (1960)
Robert a Sabina (1961)
Kak je elefant do hribow šoł (1963)
Feliks Hanuš 3. – Zrałe lěta (1964)
Nawrót do Krakowa (1966)
Wulke dyrdomdejstwa małeho kocora (1966)
Čorny młyn (1968)
Łužiske impresije (1972)
Hajdanec dźěd a šerjenja (1975)
Krabat (1976)
Moja protyka (1979)
Kamuški a skała (1981)
Stary nan (1982)
Psowe prózdniny (1985)
Stara liška (1985)
Módry konik Digidonk (1991)
Moja archa Horni Hajnk (1992)
Lijeńca (1992)
Rifko – z dźenika dakla (1993)
Hadrijan a Awgustina (1993)
Krabat, druha kniha (1994)
Braškowe powědanja (1994)
Čitanka (1996)
Salowčenjo (1997)
Naš wuj z Ameriki (1997)
Rozmyslenja a domyslenja (1998)
Štwórtk, tři běrtlki na štyri (2000)
Ze studnje lět (2001)
Rokotowy kerk (2002)
Habakuk (2004)

Literatura

Dietrich Scholze: Jurij Brězan – Leben und Werk. Domowina-Verlag, Bautzen 2016, ISBN 978-3-7420-2371-1.

Žórło

Serbscy spisowaćeljo. Biografije a bibliografije. (1989) Wudawaćel: Koło serbskich spisowaćelow

Wotkazy

Commons: Jurij Brězan – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow

Oficielna webstrona k wopomnjeću Jurja Brězana (hsb.) (němsce)
Jurij Brězan – Literatura w katalogu Němskeje narodneje biblioteki (Datowa sadźba k Jurij Brězan • PICA-datowa sadźba) (němsce)