Institut za sorabistiku
Institut za sorabistiku na Filologiskej fakulće Lipšćanskeje uniwersity je w lěće 1951 załožena wysokošulska kubłanska a slědźenska institucija, kiž so wědomostnje zaběra z hornjo- a delnjoserbskej rěču a jeju wariantami, z literaturu a kulturu Serbow kaž tež z kulturno-historiskimi, etnologiskimi a mjeńšinopolitiskimi prašenjemi. Jako jeničke uniwersitne kubłanišćo w Němskej poskića institut kompletne studijne směry na polu sorabistiki a wučerstwa serbšćiny (ze zakónčenjom Bachelor of Arts, Bachelor of Education; Master of Arts, Master of Education); zdobom zmóžnja pod fachowym nawodom disertaciju ze sorabistiskej temu.
Direktor instituta a zdobom jenički profesor za sorabistiku w Němskej je wot lěta 2003 Edward Wornar.
Spočatki sorabistiki w Lipsku
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Serbowědne slědźenja a rěčnopraktiske zwučowanja na Lipšćanskej uniwersiće sahaja do zažneho 18. lětstotka. W lěće 1716 dowoli jeje wjednistwo serbskim studentam ewangelskeje teologije załoženje Serbskeho prědarskeho towarstwa ze zaměrom wukmanjenja w maćeršćinje. Prěnje přednoški wo sorabistikim rěčespyće a literaturje poskićeše w lětach 1843–1847 serbski slawist Jan Pětr Jordan. Tež prěni mějićel wučbneho stoła za slawistiku w Němskej (załoženy 1871/72 w Lipsku), August Leskien, zapřija serbšćinu do swojich slědźenjow a regularnych čitanjow. Znaći serbscy studenća na Lipšćan Alma Mater běchu w zašłosći mjez druhimi Kito Fryco Stempel, Handrij Zejler a Arnošt Muka.
Sorabistika w Lipsku po 1945 a w NDR
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
We wobłuku statneho spěchowanja sorabistiki w NDR mějachu Serbja w druhej połojcy 20. lětstotka móžnosć, w Lipsku załožić swoje prěnje wysokošulske wuwučowanske a slědźenske srjedźišćo. 1949 wutwori so pod nawodom Michała Nawki při Słowjanskim instituće najprjedy rěčny lektorat za serbšćinu. W septembrje lěta 1951 załoži so potom Serbski institut z dwěmaj sekcijomaj (rěč a literatura; stawizny). Ludowědnik Pawoł Nedo bě hač do 1964 z jeho prěnim direktorom; po tym nawjedowaše jón na wšě 30 lět rěčespytnik a slawist Hinc Schuster-Šewc (1927–2021). W instituće kubłachu so wot započatka Hornjo- a Delnjoserbja kaž tež Němcy a wukrajnicy na diplomowych sorabistow a wučerjow. Wot 1967 do 1982 organizowachu so w prózdninach tež mjezynarodne wysokošulske kursy za serbsku rěč a kulturu we Łužicy. Z reformu lěta 1968 we wysokošulskim systemje NDR přemjenowa so Serbski institut na Institut za sorabistiku a wobsteješe dale - a to nimale jako jenički samostatny institut - njehladajo na dalokosahace změny a přerjadowanja na uniwersitach.
Sorabistika w Lipsku po přewróće
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Po lěće 1990 buchu uniwersitne struktury znowa z hłubokosahacymi konsekwencami zreformowane. To potrjechi tohorunja system studowanja a zdźěłowanja. Dźensa wobsteji Institut za sorabistiku poruno dalšim znowazałoženym institutam we wobłuku Filologiskeje fakulty, wukubłuje magistrow sorabistiki kaž tež wučerjow serbšćiny za wšitke šulske typy (wot lěta 2006 pak bachelorow a masterow po jednotnym studijnym systemje w Europskej uniji) a poskića wšelake fakultatiwne rěčne kursy. Wučbne zarjadowanja wotměwaja so w serbskej rěči.
Wědomostne slědźenje a přinoški
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Jako wuslědk wědomostneho slědźenja wuńdźechu z Instituta za sorabistiku:
- na polu serbskeje ludowědy a ludoweho basnistwa monografije a nastawki;
- na polu rěčespyta tekstokritiske wudaća serbskich rěčnych pomnikow, dźěła wo nastaću a wuwiću spisowneju rěčow, k etymologiskim prašenjam kaž tež gramatice dźensnišeje hornjo- a delnjoserbšćiny (mjez nimaj prěnja serbskorěčna gramatika hornjoserbskeje spisowneje rěče), delnjoserbsko-němski šulski słownik a scyła prěnja wysokošulska wučbnica delnjoserbšćiny;
- na polu literaturowědy přihotowachu so wudaće sydom zwjazkow Zhromadźenych spisow Handrija Zejlerja, zběrka dramatiki a čitance za hornjoserbski gymnazij;
- z historiskich slědźenjow maja so tu předewšěm mjenować studije k staršim stawiznam słowjanskich kmjenow a Serbow, wosebje k hospodarskej a socialnej strukturje Łužicy w srjedźowěku.
Dźensa zaběra wažne městno w slědźenskim dźěle nimo rěčewědy, literaturowědy a rěčneje praksy wobeju spisowneju rěčow tež didaktika a wuwučowanje serbšćiny jako mjeńšinoweje rěče a we wobłuku bilingualneje wučby w šuli.
Studowacy
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Sorabistiku studuja přewažnje Serbja, ale tež druzy Słowjenjo, Němcy a dalši zajimcy.
