Dusyk

Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije
Kajkosće
Powšitkowne
mjeno, symbol, rjadowy ličbnik Dusyk, N, 7
serija Njekow
skupina, perioda, blok 15, 2, p
napohlad bjezbarbny płun
masowy podźěl na zemskej wobalce 0,03 %
Atomarne
atomowa masa 14,0067 u
atomowy radius (wuličeny) 65 (56) pm
kowalentny radius 75 pm
Van-der-Waals-Radius 155 pm
elektronowa konfiguracija [He]2s22p3
elektrony na energijowym niwowje 2, 5
1. ionizowanska energija 1402 kJ/mol
2. ionizowanska energija 2856 kJ/mol
3. ionizowanska energija 4578 kJ/mol
4. ionizowanska energija 7475 kJ/mol
5. ionizowanska energija 9445 kJ/mol
Fyzikaliske
agregatny staw płunojty
Modifikacije 1
kristalowa struktura heksagonalny
hustosć 1,2506 kg · m−3
twjerdosć po Mohs žana (płun)
magnetizm diamagnetiski
škrějny dypk 63,14 K (−210,01 °C)
warjenski dypk 77,35 K (−195,80 °C)
molarny wolumen 22,42 · 10−3 m3/mol
wuparna ćopłota 5,5856 kJ/mol
škrějna ćopłota 0,7208 kJ/mol
zwukowa spěšnosć 334 m/s při 298,15 K
specifiska ćopłotna kapacita 1040 J/(kg · K)
elektriska wodźiwosć 0 S/m
ćopłotna wodźiwosć 0,02598 W/(m · K)
Chemiske
oksydaciske stawy −3, 1, 2, 3, 4, 5
oksidy (baziskosć) N2O, NO, N2O3, NO2, N2O5 (sylnje kisały)
normalny potencial
elektronowa negatiwnosć 3,04 (Pauling-Skala)
izotopy
izotop NH t1/2 ZM ZE MeV ZP
13N

{syn.}

9,965 min ε 2,220 13C
14N

99,634 %

stabilny
15N

0,366 %

stabilny
16N

{syn.}

7,13 s β 10,419 16O
NMR-kajkosće
  spin γ w
rad·T−1·s−1
E fL při
B = 4,7 T
w MHz
14N 1 1,934 1,01 ·10 −3 7,224 (2,348 T)
15N 1/2 −2,712 3,85 · 10 −6 10,133 (2,348 T)
Njestrašnostne pokazy
Markěrowanje jako strašna maćizna
žane strašne symbole
R- a S-sady R: Předłoha:R-sady
S: Předłoha:S-sady[1]
Po móžnosći a jeli je zwučeny, so SI-jednoty wužiwaja.
Jeli nic druhe zapisowany, płaća mjenowane daty při standardnych wuměnjenjach.


Dusyk (tež nitrogenij, z łać. Nitrogenium) je chemiski element z periodoweho systema elementow ze symbolom N a rjadowej ličbu 7. Atomarnje dusyk w přirodźe lědma wustupuje, dokelž so hnydom přez sylnje eksotermnu reakciju k molekularnym dusykej N2 zwjaza. Elementarnje dusyk jenož w formje kowalentneho homodimera wustupuje, chemisku wjazbu z dweju dusykoweju atomow, (→ molekularny dusyk, tež Distickstoff (přir. Disauerstoff), sumariska formula N2).

Lewis-formula dusyka

Molekularny dusyk je z 78 % hłowny wobstatk powětra. Je za žiwochow esencielny element, kotryž so přez dusykowe fiksěrowanje na přirodnym wašnju organisce wjaza. W organiskej formje je jako strukturny element proteinow wažny hłowny element wšěch organizmow. Dusyk je centralny element w dusykowym kołoběhu ekosystemow a bu wot žiwochow w energijointensiwnym procesu organisce wjazany a k dispoziciju činjeny. Wustupuje w mineralach jara rědko. Na zemskim powjerchu a w powětrje je nimale bjezwuwzaćnje abiotisce w spočatkowym času zemje nastał a bu pozdźišo wot žiwochow zwjazany.

Elementiski symbol N so wot łaćonskeho pomjenowanja nitrogenium (wot starogrjech. νιτρον „Laugensalz“ a starogrjech. γενος „pochad“) wróćo wjedźe. Němske pomjenownaje Stickstoff dopomina na tym, zo molekularny dusyk płomjenja haša („dusy“) abo zo žiwoch (na př. čłowjek) w čistym dusyku dusy.

Wažne wjazby[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Oksidy[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Dusyk wustupuje w někotrych oksidach, při tym ma rozdźělnu hódnosć.

  • N2O,
  • NO Dusyk je w tutej wjazbje dwuhódnotny.
  • N2O3 Dusyk je w tutej wjazbje trojohódnotny.,
  • NO2 Dusyk je w tutej wjazbje štworohódnotny.
  • N2O5 Dusyk je w tutej wjazbje pjećohódnotny.

Kisalina[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Eksterne wotkazy[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

  1. Stoffdatenblatt Stickstoff (verdichtet)
Commons
Commons
Wikisłownik
Wikisłownik
Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije