Wulkomorawske mócnarstwo
Wulkomorawske mócnarstwo (čěsce Velkomoravská říše, słowaksce Veľkomoravská ríša, němsce Großmährisches Reich, Mährerreich abo Großmähren, łaćonsce Regnum Moravuorum abo Moravia Magna) běše srjedźoeuropski stat zažneho srjedźowěku a prěni wjetši słowjanski stat, kotryž so we 8. abo 9. lětstotku załoži a po dwěmaj lětstotkomaj w lěće 906 z dźělenjom do Morawskeho knježerstwa abo zwjazka małych wjerchowstwow (906–1029) a Wuherskeje rozpušći, při čimž bě jako prěnje mjenowane ze zakładom pozdźišeje Čěskeje (zwjazk krajow Čěskeje Króny) a druhe zakład Wuherskeho kralestwa. Wulkomorawske mócnarstwo knježeše nad dźělemi dźensnišich statow Čěska, Awstriska, Słowakska, Madźarska, a tež nad mjeńšimi dźělemi dźensnišeje Pólskeje, Němskeje, Ukrainy a Słowjenskeje. Tež tehdyši kraj Serbow při Solawje steješe sčasami pod morawskim knježerstwom. Jadro Wulkomorawskeho mócnarstwa běštej (stare) Morawske wjerchowstwo (de facto přitočnišćo rěki Morawy na dźensnišej Morawje, w Awstriskej a Słowakskej) a Nitranske wjerchowstwo (de facto přitočnišćo rěki Waha).
Stawizny
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Morawa bě w starowěku teritorij, na kotrymž bydlachu Keltojo (Wolskojo a Tektosagojo) (5.–1. lětstotk do Chr.) a po nimi germanscy Markomanojo a Kwadojo (1.–5. lětstotk) a Langobardźa (489–547), prjedy hač zasydlichu so srjedź 6. lětstotka słowjanske kmjeny Morawjanow. W zažnym srjedźowěku wutwori so prěni stat, kmjenowy zwjazk Samskeho wjerchowstwa (623–661) ze srjedźišćom wokoło morawskeje nižiny. Pozdźišo, wot konca 7. lětstotka, bu natwarjeny jednotny teritorialny cyłk w přitočnišću Morawy a wot kónca 8. lětstotka natwarješe so wot dynastije Mojmiridow wobknježeny stat. Prěni raz buchu Morawjenjo w lěće 822 mjenowani w analach Frankowskeho mócnarstwa (Annales regni Francorum). W jich sydlenskim rumje bě něhdźe 15 hrodźišćow w kraju mjez rěkomaj Morawu na wuchodźe a Thaju na zapadźe. Jako pozdatna stolica Wulkomorawskeho mócnarstwa płaća dźensniše Mikulčice (prěnjotne mjeno najskerje Morawa), wobtwjerdźene z kamjentnymi hrjebjemi a wobsahowace dwanaće cyrkwjow.
Wobrazy
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]-
Cyrkej swj. Margarety z 9. lětstotka na słowakskej stronje hranicy -
Archeoskansen Modra -
Cyrkej w Modrje, najstarše wobchowane twarjenje z časa Wulkomorawskeho mócnarstwa (ca. 824) -
Morawski hród w słowakskim Děvínje
Bibliografija
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- Zdeněk Měřínský, Morava na úsvitě dějin. Brno Muzejní a vlastivědní společnost 2012. ISBN 978-80-7275-088-7 (čěsce)
- Lumír Poláček, Großmährisches Reich, In: Reallexikon der Germanischen Altertumskunde (RGA). 2. nakład. Zwjazk 13, Walter de Gruyter, Berlin/New York 1999, ISBN 3-11-016315-2, str. 78–85. (němsce)
- Jan Filip, Böhmen und Mähren In: Reallexikon der Germanischen Altertumskunde (RGA). 2. Auflage. Band 3, Walter de Gruyter, Berlin/New York 1978, ISBN 3-11-006512-6, str. 129–157. (němsce)
- Radoslav Večerka: Anmerkungen zu so genannten Moravismen im Altkirchenslavischen. W: Irina Podtergera (wud.): Schnittpunkt Slavistik: Ost und West im wissenschaftlichen Dialog. Festgabe für Helmut Keipert zum 70. Geburtstag. Teil 2: Einflussforschung. Bonn 2012, str. 405 slsl. (němsce)
Wotkazy
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
Commons: Wulkomorawske mócnarstwo – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow