Peipuski jězor

Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije
58.68333333333327.530
Peipuski jězor
Peipsi-Pihkva järv
Псковско-Чудское озеро
Pobrjóh Peipuskeho jězora pola wjeski Ranna
Pobrjóh Peipuskeho jězora pola wjeski Ranna
Geografija
stat(y) Estiska/Ruska
Peipuski jězor na karće Estiskeje
Peipuski jězor na karće Estiskeje
DEC
Peipuski jězor
Peipuski jězor
přitoki Emajõgi, Võhandu, Wjelikaja
wotběh Narwa
přibrjóžne sydlišća Kallaste, Mustvee
Daty
wysokosć 30 m n.m.hł.
přestrjeń 3555 km²
rozměry 135x45 km
wolumen 292 km³
hłubokosć
přerězna 8 m
maksimalna 15 m
Wobdźěłać
p  d  w

Peipuski jězor (estisce Peipsi-Pihkva järv, rusce Псковско-Чудское озеро/Pskowsko-Čudskoje ozero) je najwjetši jězor Estiskeje a Baltikuma a zdobom pjaty najwjetši cyłeje Europy. Namaka so na wuchodźe Estiskeje při ruskej hranicy, něhdźe 140 kilometrow juhowuchodnje Tallinna a 180 kilometrow juhozapadnje Pětrohroda. Jeničke wulkoměsto we wokolinje jězora je Pskow na ruskim boku, kotrež je 12 kilometrow wot jeho pobrjoha zdaleny.

Geografija[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Přitočnišćo Peipuskeho jězora

Peipuski jězor je sydom króć wjetši hač Bodamski jězor a steji po Ladogaskim, Onjegaskim, Vänerskim a Saimaaskim jězorje na pjatym městnje najwjetšich europskich jězorow.

Wón wobsteji z třoch dźělow:

  • Wulki jězor (estisce Peipsi järv abo Suurjärv, rusce Чудское озеро/Čudskoje ozero) na sewjeru, z 2610 km² najwjetši dźěl, kotryž so tohodla husto jako samy Peipus woznamjeni
  • Ćopły jězor (Lämmijärv resp. Тёплое озеро/Tjoploje ozero) z 235 km² wosrjedźa, zwjazuje tamnej dźělej jako přeliw ze sobu
  • Mały jězor (Pihkva järv resp. Псковское озеро/Pskowskoje ozero) z 710 km² na juhu, kotryž słuša nimale dospołnje k Ruskej

Jězor měri wot južneho kónca Małeho hač k sewjernemu kóncej Wulkeho jězora něhdźe 135 kilometrow a je hač do 50 kilometrow šěroki. Wón twori hromadźe ze swojim jeničkim wotběhom Narwa nimale cyłu wuchodnu hranicu Estiskeje z Ruskej a je tuž wot lěta 2004 dźěl wonkowneje hranicy Europskeje unije. Wot cyłkowneje přestrjenje słuša 44 % k Estiskej.

Přerězna hłubokosć wučinja jenož wósom metrow; na najhłubšim městnje je jězor 14,6 metrow hłuboki, čehoždla so w lěću spěšnje wohrěwa. Při maksimalnych wódnych temperaturow wot 22° C je Peipus wosebje při sewjernym pobrjoze mjez městnomaj Kauksi a Vasknarva woblubowane kupanišćo. Při tamnych pobrjohach so jězor lědma turistisce wužiwa. W zymje zwjetša zamjerznje, při čimž docpě lód w měrcu maksimalnu sylnosć wot połsta centimetrow. Přez taće sněha so Peipuski jězor w nalěću wo hač do 780 km² powjetši a přepławja niske a rědko wobsydlene pobrjohi.

Peipuski jězor je jara bohaty na ryby, podleži pak w přiběracej měrje wobćeženjam z industrije, předewšěm z ruskeho Pskowa.

Stawizny[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Wot wulkeho historiskeho woznama bě bitwa na zamjerznjenym jězorje spočatk apryla 1242 mjez ruskim wójskom pod knjezom Aleksandrom Njewskim a němsko-danskimi křižerjemi Němskeho rjada z estiskimi zwjazkarjemi.

Wotkaz[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

 Commons: Peipuski jězor – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow
Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije