Peipuski jězor
| Peipuski jězor Peipsi-Pihkva järv Псковско-Чудское озеро | ||
|---|---|---|
 Pobrjóh Peipuskeho jězora pola wjeski Ranna | ||
| Geografija | ||
| stat(y) | Estiska/Ruska | |
| ||
| přitoki | Emajõgi, Võhandu, Wjelikaja | |
| wotběh | Narwa | |
| přibrjóžne sydlišća | Kallaste, Mustvee | |
| Daty | ||
| wysokosć | 30 m n.m.hł. | |
| přestrjeń | 3555 km² | |
| rozměry | 135x45 km | |
| wolumen | 292 km³ | |
| hłubokosć | ||
| přerězna | 8 m | |
| maksimalna | 15 m | |
.png)
Peipuski jězor (estisce Peipsi-Pihkva järv, rusce Псковско-Чудское озеро/Pskowsko-Čudskoje ozero) je najwjetši jězor Estiskeje a Baltikuma a zdobom pjaty najwjetši cyłeje Europy. Namaka so na wuchodźe Estiskeje při ruskej hranicy, něhdźe 140 kilometrow juhowuchodnje Tallinna a 180 kilometrow juhozapadnje Pětrohroda. Jeničke wulkoměsto we wokolinje jězora je Pskow na ruskim boku, kotrež je 12 kilometrow wot jeho pobrjoha zdaleny.
Geografija
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
Peipuski jězor je sydom króć wjetši hač Bodamski jězor a steji po Ladogaskim, Onjegaskim, Vänerskim a Saimaaskim jězorje na pjatym městnje najwjetšich europskich jězorow.
Wón wobsteji z třoch dźělow:
- Wulki jězor (estisce Peipsi järv abo Suurjärv, rusce Чудское озеро/Čudskoje ozero) na sewjeru, z 2610 km² najwjetši dźěl, kotryž so tohodla husto jako samy Peipus woznamjeni
- Ćopły jězor (Lämmijärv resp. Тёплое озеро/Tjoploje ozero) z 235 km² wosrjedźa, zwjazuje tamnej dźělej jako přeliw ze sobu
- Mały jězor (Pihkva järv resp. Псковское озеро/Pskowskoje ozero) z 710 km² na juhu, kotryž słuša nimale dospołnje k Ruskej
Jězor měri wot južneho kónca Małeho hač k sewjernemu kóncej Wulkeho jězora něhdźe 135 kilometrow a je hač do 50 kilometrow šěroki. Wón twori hromadźe ze swojim jeničkim wotběhom Narwa nimale cyłu wuchodnu hranicu Estiskeje z Ruskej a je tuž wot lěta 2004 dźěl wonkowneje hranicy Europskeje unije. Wot cyłkowneje přestrjenje słuša 44 % k Estiskej.
Přerězna hłubokosć wučinja jenož wósom metrow; na najhłubšim městnje je jězor 14,6 metrow hłuboki, čehoždla so w lěću spěšnje wohrěwa. Při maksimalnych wódnych temperaturow wot 22° C je Peipus wosebje při sewjernym pobrjoze mjez městnomaj Kauksi a Vasknarva woblubowane kupanišćo. Při tamnych pobrjohach so jězor lědma turistisce wužiwa. W zymje zwjetša zamjerznje, při čimž docpě lód w měrcu maksimalnu sylnosć wot połsta centimetrow. Přez taće sněha so Peipuski jězor w nalěću wo hač do 780 km² powjetši a přepławja niske a rědko wobsydlene pobrjohi.
Peipuski jězor je jara bohaty na ryby, podleži pak w přiběracej měrje wobćeženjam z industrije, předewšěm z ruskeho Pskowa.
Stawizny
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Wot wulkeho historiskeho woznama bě bitwa na zamjerznjenym jězorje spočatk apryla 1242 mjez ruskim wójskom pod knjezom Aleksandrom Njewskim a němsko-danskimi křižerjemi Němskeho rjada z estiskimi zwjazkarjemi.
Wotkaz
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
Commons: Peipuski jězor – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow