Alwin Mitaš
Pawoł Alwin Mitaš (němsce Alwin Mittasch; * 27. decembra 1869 w Dažinje, † 4. junija 1953 w Heidelbergu) bě serbski wědomostnik, slědźer na polu analytiskeje chemije a profesor.
Žiwjenje
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Wón narodźi so jako syn wučerja w tehdy hišće poměrnje serbskim Dažinje pola Lubija a wopytowaše wot 1883 do 1889 Krajnostawski wučerski seminar w Budyšinje. Wot 1889 do 1892 dźěłaše jako pomocny wučer při ludowymaj šulomaj w Klukšu a Komorowje. 1892 přesydli so do Lipska, hdźež bě z wučerjom. Připódla wopytowaše na uniwersiće čitanja w předmjeće chemija a zahaji w lěće 1895 tež studij chemije, hačrunjež žanu maturu njeměješe. Po zakónčenju studija a promowowanju we wotrjedźe Wilhelma Ostwalda w lěće 1901 dźěłaše najprjedy dwě lěće jako asistent w fyzikalsko-chemiskim instituće uniwersity a w lětomaj 1903/04 jako analytiski chemikar w Stolbergskich cynowych podkopkach pola Aachena. Wot 1904 měješe městno jako chemikar w slědźerskim laborje Badenskeje sodoweje analinoweje fabriki (BASF) w Ludwigshafenje, hdźež bě na započatku z asistentom Carla Boscha. Wot 1921 do 1933 bě z direktorom chemiskeje slědźernje Oppau. W lěće 1933 poda so na wuměnk do bliskeho Heidelberga.
Alwin Mitaš bě woženjeny z Doru Marthu, rodźenej Jägerec, a měješe dweju synow Heinz a Helmut, z kotrejuž starši pak hižo zahe zemrě.
Wuznam
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Mitaš płaći jako wuznamny chemikar, kiž zaběraše so hłownje z katalyzatorami. 1911 wunamaka metodu za syntezu amoniaka, kotraž so mjenje abo bóle hač do dźensnišeho wužiwa; pozdźišo wuslědźi dalše katalyzatory za chemiske reakcije. Wón bě mějićel 80 ameriskich patentow a wozjewi nahladnu ličbu wědomostnych spisow. Za wulke zasłužby na polu analytiskeje chemije dósta wjacore čestne doktorske titule: dr. rer. nat. h.c., dr. agr. h.c. a dr. ing. h.c. Titul profesora dósta w lěće 1949 wot krajneho knježerstwa Badensko-Württembergskeje.
W Ludwigshafenje je naměsto po Mitašu pomjenowane.
Wozjewjenja
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- Über die chemische Dynamik des Nickelkohlenoxyds. Disertacija, Leipzig 1902.
- Kurze Geschichte der Katalyse in Praxis und Theorie. 1939.
- Von der Chemie zur Philosophie. Ausgewählte Schriften und Vorträge. 1948.
- Geschichte der Ammoniaksynthese. Verlag Chemie, Weinheim 1951.
- Erlösung und Vollendung. Gedanken über die letzten Fragen. 1953.
Wotkaz
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
Commons: Alwin Mitaš – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajowŽórło
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- Jan Cyž: Mitaš, Alwin. W: Jan Šołta, Pětr Kunze, Franc Šěn (wud.): Nowy biografiski słownik k stawiznam a kulturje Serbow. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1984, str. 380sl.