Kónčkaty klon

Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije
Kónčkaty klon
Kónčkaty klon (Acer platanoides)
systematika
Domena Eukaryoty
Swět Rostlinstwo
  Eurosidy II
rjad: (Sapindales)
swójba: Mydłowcowe rostliny (Sapindaceae)
podswójba: Jěrowcowe rostliny (Hippocastanoideae)
ród: Klon[1][2] (Acer)
družina: Kónčkaty klon
wědomostne mjeno
Acer platanoides
L.
Mapa
Rozšěrjenje kónčkateho klona
Wobdźěłać
p  d  w

Kónčkaty klon abo jawor (Acer platanoides) je lisćowy štom ze swójby mydłowcow (Sapindaceae), z roda klonow (Acer).

Po druhich žórłach zarjaduje so do swójskeje swójby klonowych rostlinow (Aceraceae).

Ilustracija (Otto Wilhelm Thomé, 1885)

Wopis[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Kónčkaty klon je w lěću zeleny štom, kotryž docpěje wysokosć wot 20 hač do 30 m (15-25 m) a starobu wot 150 hač do 200 lět. Štom je zmjerzkokruty, ale ćopły klima njewudźeržuje. Na sewjer polarneho kruha jenož wysokosć wot kerka docpěje.

Króna štoma je kulojta hač šěroko kehelojta a kmjen je krótki a ma sylne hałuzy.

Najprjedy skora je hładka a blědobruna, pozdźišo je ćmowobruna abo čornojta. Ma dołhe kwěkańcy a je rjapikata.

Młode hałuzy su brune, nahe.

Łopjena[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Zymske pupki su owalne, kulojte abo kónčkojte a docpěwaja dołhosć wot 3 hač do 10 mm.

Łopjena su schódne, napřećostejne, stołpikate z 3-20 cm dołhosću. Łopjena su zwjetša pjećlapate, rědko sydomlapate, docpěja dołhosć wot 15 cm (10/12-18 cm) a šěrokosć wot 20 cm. Lapy su daloko wobłukaće zubate, na wšěm boku z 1-2 zubomaj. Na hornim boku su ćěmnozelene, błyšćace, nahe, na delnim boku - jasniše, tróšku módrojte a na žiłkach - kosmate. Nazymske barbjenje je złotožołte abo ćěmnočerwjene.

Jich stołpiki mlokowu mězu wobsahuja.

Kultiwowane sorty móžeja čornočerwjene lisćo abo běło kromate łopjena měć.

Kćenja[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Kónčkaty klon kćěje wot apryla do meje. Pjećličbne kćenja so před zazelenjenju lisća jewja. Steja w krótkich, zrunanych, wokołkojtych pakićach, kotrež docpěja dołhosć wot 4 hač do 8 cm. Kćenjowy přikryw je dwójny. W kwětnistwje su dwusplažne a jednosplažne kćenja, kotrež stołpiki docpěja dołhosć wot 1-2 cm. Keluch a króna su podobne, žołtozelene abo blědožołte, docpěja dołhosć wot 4 hač do 7 mm. Próškowe łopješka su wósom. Płódnik je hornje stejacy.

Kćenja buchu wot pčołow wopróšene.

Štom w starobje wot něhdźe 20 lět kćěwowu zrałotu docpěje.

Płody[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Płody su křidłate worjechi, při čimž křidlešce w tupym kuće abo nimale wodorunje wotstejitej. Dźělne płody docpěja dołhosć wot 4 hač do 5 cm (6 cm) a šěrokosć wot 15 mm. Płody zrawja w oktobrje.

Płody buchu wot wětra rozšěrjene.

Stejnišćo[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Kónčkaty klon rosće w słónčnych lěsach, wudolinskich a łučinowych lěsach. Rosće na wšěch pódach ale preferuje hłuboko sahace, włóžne, wutkate a bazowe hlinjane a kamjentne drjebiznowe pódy.

Rozšěrjenje[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Kónčkaty klon je w nimale cyłej Europje rozšěrjeny. Rozšěrjenje saha na wuchodźe hač do Urala a na sewjerje hač do Srjedźneje Šwedskeje a Južneje Finskeje. Tež rosće w Małej Aziji, Kawkazu, sewjernej Persiskej; w srjedźnej Europje wot nižiny hač do horiny z wysokosć wot 1000m. Pobrachuje we Wulkej Britaniskej a na kupach srjedźneho morja.

Zwonka přirodneho rozšěrjenskeho teritorija so často w parkach a na alejach plahuje.

Wužiwanje[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Hódnotne, twjerde, ćežke a cunonitkojte drjewo bu za meble, blidowe deski a hudźbowe nastroje wužiwane.

Sorty (wuběrk)[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Wažne sorty su:

  • 'Oregon Pride'
  • 'Cleveland'
  • 'Summershade'
  • 'Drummondii' ma panašěrowane łopjena.

Sćěhowace tři sorty maja ćmowopurpurowe łopjena.

  • 'Schwedleri'
  • 'Faasen's Black'
  • 'Crimson King'
  • 'Columnare' njese jednore, zelene łopjena a ma wuski, stołpojty róst.

Choroby[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Na łopjenach so často čorne blečki jewja, kotrež hrib zawinuje.

Nóžki[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

  1. Pawoł Völkel: Prawopisny słownik hornjoserbskeje rěče. Hornjoserbsko-němski słownik. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 2005, ISBN 3-7420-1920-1, str. 196.
  2. W internetowym słowniku: Ahorn

Žórła[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

  • Botanica, Bäume und Sträucher, Über 2000 Pflanzenporträts, ISBN 978-3-8331-4467-7, strona 61 (němsce)
  • Bruno P. Kremer: Steinbachs Naturführer Bäume & Sträucher, ISBN 978-3-8001-5934-5, strona 146 (němsce)
  • Helmut Pirc: Ahorne. Stuttgart 1994, ISBN 3-8001-6554-6 (němsce)
  • Mayer, Schwegler: Welcher Baum ist das?, Bäume, Sträucher, Ziergehölze, ISBN 978-3-440-11273-1, strona 72 (němsce)
  • Seidel/Eisenreich: BLV Bestimmungsbuch Bäume und Sträucher, ISBN 3-405-13737-3, strony 62-63, 148, 155, 169, 185 (němsce)
  • Spohn, Aichele, Golte-Bechtle, Spohn: Was blüht denn da? Kosmos Naturführer (2008), ISBN 978-3-440-11379-0, strona 426 (němsce)
  • Spohn: Welcher Baum ist das? Die neuen Kosmos-Naturführer, ISBN 978-3-440-10794-2, strona 132 (němsce)
  • Ulrich Hecker: BLV Bestimmungsbuch Bäume und Sträucher, ISBN 3-405-13737-3, strona 62 (němsce)

Eksterne wotkazy[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

« Kónčkaty klon » w druhich projektach Wikimedije:

Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije