Wusće
| ||
| Wopon | ||
|---|---|---|
| ||
| Zakładne daty | ||
| stat |  Čěska
| |
| kraj |  Wusće
| |
| okres | Ústí nad Labem | |
| wysokosć | 218 metrow n.m.hł. | |
| přestrjeń | 93,95 km² | |
| wobydlerstwo | 93.040 (1. jan 2018)[1] | |
| hustosć zasydlenja | 990 wob. na km² | |
| póstowe čisło | 40001 | |
| webstrona | usti-nl.cz | |
| partnerske města | Kamjenica | |
| ||
Wusće (čěsce Ústí nad Labem, němsce Aussig) su město při Łobju na sewjeru Čěskeje. Maja něhdźe 93.000 wobydlerjow a su zarjadniske sydło Wusčanskeho kraja kaž tež srjedźišćo a najwažniši wobchadny suk sewjeročěskeho industrijneho pasma.
Geografija
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Město nadeńdźe so něhdźe połsta kilometrow juhowuchodnje Drježdźan we wysokosći 140 metrow nad mórskej hładźinu. Stare město bu natwarjene na skale nad lěwym brjohom Łobja při wuliwje rěčki Bíliny, zwotkelž pochadźa tež měšćanske mjeno (ústí = „wuliw“). Sewjernje Wusćow nadeńdźe so Rudohórski předkraj a na juhu rozpřestrěwaja so Čěske srjedźne horiny.
Stawizny
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
Sydlišćo je so k prěnjemu razej naspomniło w lěće 993 jako wikowanišćo při Łobju. W prěnjej połojcy 13. lětstotka dósta pod kralom Přemyslom Otakarom II. status kralowskeho města. Kralej Jan Luxemburgski a Korla IV. potwjerdźištaj tute prawa.
Za čas Husitiskich wójnow słušeše město Mišnjanskim markhrabjam a bu wot Husitow woblěhowane. Po zdobyću města dnja 16. junija 1426 zeskućichu dobyćerjo pod Handrijom Prokopom masaker přećiwo ludnosći a zničichu Wusće. Po tym, zo so město w běhu 16. a zažneho 17. lětstotka zaso wuwiwaše, bu w Třicećilětnej wójnje znowa ćežko potrjechene. Hač do 19. lětstotka měješe mjenje hač 2000 wobydlerjow.
Hakle industrializacija wot 1830tych lět sem přinjese nowy rozmach. We wokolinje wutworichu wjace hač 60 podkopkow a w lětomaj 1850/51 zahajichu železniski wobchad do Prahi a Drježdźan. 1860 měješe město hižo nimale 8000 wobydlerjow. 1872 bu prěni móst přez Łobjo natwarjeny.
Spočatk 20. lětstotka měješe industrijne město 37.000 wobydlerjow a bě jako wobwodna stolica administratiwne srjedźišćo sewjernych Čechow. Přez Mnichowske zrěčenje přińdźechu Wusće w nowembrje 1938 wot Čěskosłowakskeje k němskemu mócnarstwu. Při nowemberskich pogromach bu Wusćanska synagoga wotpalena. Něhdźe 80 % židowskeho wobydlerstwa so w holocausće zamordowachu. Přez ameriske powětrowe nadpady w Druhej swětowej wójnje bu dnja 17. a 19. apryla 1945 pjećina stareho města zničena, kaž tež cyłkowne předměsto Ostrov.
Po wójnje bu něhdźe 57.000 Němcow w lětomaj 1945/46 z Wusćow wućěrjene.
Wot załoženja Uniwersity Jana Evangelisty Purkyně w lěće 1991 su Wusće wysokošulske stejišćo.
Žórła
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Wotkaz
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
Commons: Wusće – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajowDolní Zálezly | Habrovany | Homole u Panny | Chabařovice | Chlumec | Chuderov | Libouchec | Malé Březno | Malečov | Petrovice | Povrly | Přestanov | Ryjice | Řehlovice | Stebno | Tašov | Telnice | Tisá | Trmice | Ústí nad Labem (Wusće) | Velké Březno | Velké Chvojno | Zubrnice