Wotšěrjenje
Wotšěrjenje[1] (němsce Abweitung, jendź. departure) woznamjenja dołhosć šěrokostnikoweho kružneho łuka mjez dwěmaj dypkomaj samsneho šěrokostnika geografiskeje šěrokosće na zemskim powjerchu. Wotšěrjenje je (za njerunja 0°) wjetše hač ortodroma (najkrótša zdalenosć mjez woběmaj dypkomaj). (Pola = 0°, tuž na ekwatorje, wotpowěduje wotšěrjenje najkrótšej zdalenosći, dokelž ekwator jako jenički šěrokostnik je wulki kruh a wotšěrjenje potajkim je ortodroma).
W nawtice je wotšěrjenje potajkim kateta w kursowym třiróžku, kotraž z paralelnym kruhom hromadźe pada.[2]
Často tež wobmjezuje so definicija wotšěrjenja na wotstawk podłu šěrokostnika mjez dwěmaj meridianomaj, kotrejž stej dokładnje 1° jedyn wot druheho zdalenej.[3]
Hódnoty
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]W zmysle wotstawka 1° mjez šěrokostnikami je wotšěrjenje na ekwatorje 111,319491 km (z wulkej połwósku z WGS84 ličene). K čopam so wotšěrjenje pomjeńšuje, na čopomaj je wono nul.
Šěrina [°] | 1° [km] | 1′ [m] | 1″ [m] |
---|---|---|---|
0 | 111,307 | 1855 | 30,9 |
10 | 109,627 | 1827 | 30,5 |
20 | 104,635 | 1744 | 29,1 |
30 | 96,475 | 1608 | 26,8 |
40 | 85,384 | 1423 | 23,7 |
45 | 78,837 | 1314 | 21,9 |
50 | 71,687 | 1195 | 19,9 |
60 | 55,736 | 929 | 15,5 |
70 | 38,182 | 636 | 10,6 |
80 | 19,391 | 323 | 5,4 |
90 | 0,000 | 0 | 0 |
Geografiske koordinaty dokładne na sekundy su tuž w srjedźnej Europje (na něhdźe 49° šěrokosće) w dołhosći na 20 metrow, w šěrokosći přeco na 30 metrow doładne (dołhostniki, hdźež so šěrokosć liči, su přeco wulke kruhi, w šěrokosći je to jenož ekwator, pola 0° šěrokosće). Pozicija dokładna na metry trjeba potajkim znajmjeńša druhe komowe městno decimalnych sekundow.
Powšitkowne wobličenje za kulojtu zemju
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Dypk A ma koordinaty (),
dypk B ma koordinaty ().
K směrej zapad je pozitiwny, k směrej wuchod negatiwny; je pozitiwny za šěrokosće sewjerneje hemisfery a negatiwny na južnej połkuli.
Potom płaći:
,
při čimž U wopisuje wobjim šěrokostnika , kotryž wuchadźa z:
Zjednorjene, za wobličenje wotstawka mjez dwěmaj meridianomaj wuchadźa:
Wobličenje za zemju jako referencny elipsoid
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Za dokładniše wobličenje so město zemskeho wobjima wotpowědowaca hódnota wužiteho referencneho elipsoida wužiwa:
z jako radius prěčneje křiwizny wotpowědneje geografiskeje šěrokosće a jako diferenca geografiskich dołhosćow ciloweho a wuchadneho městna.
Žórła
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- ↑ Přełožowanski namjet, hlej němski terminus Abweitung
- ↑ Abweichung (Deklination). W: Meyers Großes Konversations-Lexikon. Band 1. Leipzig 1905, S. 66. (zeno.org)
- ↑ na př.: Abweitung. W: Geoinformatik-Service. Lexikon. geoinformatik.uni-rostock.de
- ↑ tuž nastupajo Besselowy elipsoid, citat po Abweitung. W: Lexikon der Kartographie und Geomatik. Spektrum Akademischer Verlag, wissenschaft-online.de (jenož za 1°, zbytk Wikipedija wuličuje)