Wikipedija:Rěčny kućik/Nowosće pomjenowanja wosobow

Rěčny přinošk k ptačemu kwasej ↔ Startowa strona rěčneho kućika ↔ Něšto wo dźělenju a ličenju časa

Nowosće pomjenowanja wosobow

W njedawnych rozprawach wo demonstracijach w Kijewje bě přeco zaso rěč wo zakuklenych, wo zakuklenju a wo zakazu zakuklenja. Němsce steja za to: Vermummte, Vermummung a Vermummungsverbot. To su w němčinje w tym zmysle, kotryž je tu měnjeny, poměrnje nowe słowa a w serbšćinje ćim bóle.

Z našeje rěče znajemy starši substantiw kuklenka, a to předewšěm z biologije. Kuklenka abo larwa mjenuje so młodostna forma wěstych małych zwěrjatkow, mjez druhim insektow, kotrež so pozdźišo wuwiwaja ke kónčnym zwěrjacym formam. Husańcy su na přikład kuklenki/larwy mjetelow. Słowo kuklenka, kiž je prawdźepodobnje wutworjene po čěšćinje, hodźi so tež hišće wužiwać w druhim zmysle němskeho wotpowědnika Larve abo Maske, mjenujcy wudźěłka z papjerca abo druheho materiala, z kotrymž móžeš sej zakryć mjezwočo. W tutym woznamje wšak so kuklenka dźensa lědma hišće trjeba. Prěni dźěl substantiwa je słužił jako zakład werbalneje twórby so zakuklić, kotraž tež w imperfektiwnym aspekće jako so zakukleć, so zakuklować eksistuje. Tónle werb je so prěnjotnje tohorunja wužiwał w biologiskim zmysle: Kuklenka so zakukluje ,die Larve spinnt sich ein‘, při čimž nastawa přichodny wuwićowy stadij zwěrjeća, tak mjenowana dudka ,die Puppe‘. Dźensa je werb so zakuklić přiwzał dalši woznam, wotpowědowacy němskemu słowjesu vermummen. Zakukleni, němsce Vermummte, su potajkim w našim konkretnym ukrainskim padźe demonstranća, kotřiž stajeja sej masku/kuklenku, zo njebychu spóznajomni byli.

Přeco zaso aktualna wosoba je čłowjek z němskim pomjenowanjom Insolvenzverwalter. Słownik noweje leksiki podawa za njeho přełožkowej móžnosći insolwencny zarjadnik a zarjadnik insolwency. Rěč so dale wuwiwa, a mjeztym so město toho wužiwa skerje wotpowědnik insolwencny rjadowar. To je bjezdwěla adekwatniši wuraz, kotryž chcył tu za wužiwanje doporučić. Insolwencny rjadowar abo tež rjadowar insolwency ma nadawk, kaž to pomjenowanje derje praji, rjadować z insolwency firmy wuchadźace dalše kročele.

W minjenym času je tež přiběrała ličba wosobowych pomjenowanjow z prěnjej złóžku ko-, kotraž je łaćonskeho pochada a ma woznam serbskeho sobu-. Poměrnje nowe su w němčinje twórby kaž der/die Kovorsitzende, Kotrainer(in), Koautor(in). Serbsce normalnje wobchowamy prěnju złóžku w jeje łaćonskej podobje, a w druhim dźělu pomjenowanjow slěduja wotpowědne tradicionalne substantiwy, potajkim: kopředsyda/ko-předsydka, kotrenar(ka), koawtor(ka). Pisamy tute twórby jako jedne słowo, hromadźe (potajkim nic z wjazacej smužku, na přikład ko-předsydka, kaž sym to tež hižo widźał) – tak to w analogiskich padach kaž kopilot, koreferent předpisuje Prawopisny słownik. Porno tutym twórbam eksistuje druha skupina wosobowych pomjenowanjow – a to po ličbje wjetša –, kotrež so němsce zahajeja z Mit- a serbsce z wotpowědnikom sobu-. Nowotwórbow tuteje družiny je dale wjace. Njech su tu někotre mjenowane, kotrychž nastaće w serbšćinje je nowšeho datuma: sobuzamołwjer(ka) – Mitbewerber(in) – měnjenaj staj konkurent resp. konkurentka za někajke dźěłowe městno, sobuwudawaćel(ka)/sobuwudawar(ka) – Mitherausgeber(in), sobuzawěsćeny, sobuzawěsćena – Mitversicherte, sobupacient(ka) – Mitpatient(in), sobunamrěwc, sobunamrěwča – Miterbe, -erbin. W rědkich padach wužiwatej so twórbje z łaćonskej spočatnej złóžku ko- a ze serbskim spočatkom sobu- pódla sebje jako synonymaj, tak w přikładźe koawtor a sobuawtor. Tu wšak je němčina přinošowała k eksistency dwójki, wšako tam tohorunja woboje pódla sebje wustupuje: Koautor a Mitautor.

Na kóncu hišće něšto ze sporta. Poměrnje nowe je słowo za wěstu družinu volleyballa resp. wolejbula, mjenujcy beachvolleyball abo bičwolejbul. Prěni wobstatk słowa beach-, jendźelski substantiw za serbski přibrjóh, drje da na to myslić, zo so to pěstuje jenož na přibrjoze morja, ale mamy to šěršo rozumić: wšudźe, hdźež eksistuja samsne wuměnjenja, potajkim pěskojty spódk kaž při morju. Sportowc, kiž so wěnuje beachvolleyballej abo bičwolejbulej, rěka beachvolleyballist abo bičwolejbulist, a tale twórba ma něšto rěčnje wosebiteho na sebi. Němsce wšak je to Beachvolleyballer abo Beachvolleyballspieler; zwotkel je so potajkim nabrał sufiks -ist? Tu je nam kmótřiła čěšćina, přetož čěsce mjenuje so hrajer volleyballa volejbalista. Z toho je nastał naš serbski volleyballist a wotpowědnje k tomu tež beachvolleyballist. Žónsku hrajerku njechamy zabyć, ta rěka beachvolleyballistka abo bičwolejbulistka.

Cyle podobnje ma so wěc z mixvolleyballom, za kotryž so serbsce tež wužiwa synonym měšany wolejbul – wolejbul potajkim z měšanym mustwom, wobstejacym z muskich a žónskich hrajerjow. Tež za němčinu je słowo Mixvolleyball nowotwórba, a to samo tak nowa, zo hišće w najnowšim Dudenje njesteji. Hrajer a hrajerka mixvolleyballa rěkataj mixvolleyballist a mixvolleyballistka, dotal jenož po cuzym wašnju pisanaj. Prawopisnje zeserbšćenej warianće – kaž pola bičwolejbulistow – drje hišće njeeksistujetej.

Dr. Helmut Jenč – prěnjotnje wozjewjene w Serbskich Nowinach dnja 14. februara 2014

Serbska wikipedija wužiwa teksty dr. Helmuta Jenča w swojim rěčnym kućiku z přećelnej dowolnosću awtora a Serbskich Nowin.

Rěčny přinošk k ptačemu kwasej ↔ Startowa strona rěčneho kućika ↔ Něšto wo dźělenju a ličenju časa