Finougriske rěče

Finougriske rěče
Geografiske; rozšěrjenje:	Wuchodna, srjedźna a sewjerna Europa, sewjerna Azija
Genetiska; klasifikacija:	Uralske rěče; Finougriske rěče
Podskupiny:
	Rozšěrjenje finougriskich rěčow

Skupina finougriskich rěčow słuša k swójbje uralskich rěčow. Wobsteja z dweju skupinow: z ugriskich rěčow a z finsko-permskich rěčow.

Rěče

Ugriske rěče
Finsko-permske rěče
- Permske rěče
- Finsko-wolzyne rěče
  - marišćina
  - mordwinske rěče
    - Ersjanšćina
    - Mokšanšćina
  - Mortwe Finsko-wolzyne rěče
    - Merja rěč
    - Metsera rěč
    - Muroma rěč
  - Finsko-samiske rěče
    - samiske rěče
      - Zapadosamiske rěče
        Južnosamiska rěč
        
        Umesamiska rěč – blisko wotemrěća (ca. 20 rěčnikow)
        
        Pitesamiska rěč – blisko wotemrěća (ca. 20 rěčnikow)
        
        Lulesamiska rěč
        
        Sewjerosamiska rěč
      - Wuchodosamiske rěče
        Inarisamiska rěč
        
        Kemisamiska rěč – wotemrěća
        
        Skoltsamiska rěč
        
        Akalasamiska rěč – wotemrěća
        
        Kildinsamiska rěč
        
        Tersamiska rěč – blisko wotemrěća (2 rěčnikaj)
    - Baltofinske rěče
      - ižoršćina
      - liwišćina – blisko wotemrěća (1 rěčnica maćeršćiny, ca. 25 rěčnikow jako cuza rěč)
      - karelske rěče
        liwšćina (tež aunuska karelšćina abo oloněčćina)
        
        lüdišćina – blisko wotemrěća
        
        karelšćina
        sewjerna karelšćina (tež dwinska karelšćina)
        
        južna karelšćina
      - Finšćina
        Finšćina Tornio-doła
      - wotišćina – blisko wotemrěća (30–40 rěčnikow)
      - wepsišćina
      - Estišćina
        wõrušćina
        
        setušćina

Wosebitosće

Finougriske rěče su aglutinowace rěče, t.r. poćahi buchu přez wužiwanje sufiksow a rědšo tež prefiksow wuprajene. Na př. dom – w mojim domje:
- finsce: talo – talossani
- mordwinisce: kudo – kudosom
- madźarsce: ház – házamban
Finougriske rěče nimaja žadyn gramatiski ród.
W baltofinskich a samiskich rěčach eksistuje stopnjowa změna konsonantow (němsce Stufenwechsel), t.r. změna konsonanta w zdónku po sufiksu. (Na př. finsce kukka – kukat (‘kwětka – kwětki’), katu – kadut (‘dróha – dróhi’); samisce ahkku – ahkut (‘wowka – wowki’), goahti – goađi (‘hěta – hěty’). Tež ma najwjace finskich rěčow wokalowu harmoniju.
Z wuwzaćom Komišćiny njeznaja finougriske rěče žadyn syntetiski futur. W jednotliwych rěčach wustupuje tola analytiski futur.
We finougriskich rěčach njeeksistuje słowo za měć. Wobsydstwo so zwjetša přez werb być a deklinaciju wobsedźerja zwuraznja – po słowje pola někoho je něšto (na př. finsce minulla on auto "mam awto", mordwinisce moń kudom "mam dom")
We wšěch finougriskich rěčach typiska je bohatosć na padach, předewšěm k zwuraznjenju městnych poměrow.
Finske rěče wobsedźa k negaciji zaprějacy werb, kotryž so město hłowneho werba bu konjuguje. Na př.:
- Finsce mennä – "hić": en mene, "njeńdu" – et mene, "njeńdźeš" – ei mene, "njeńdźe"
- Komisce ker – "činić": og ker, "nječinju" – on ker, "nječiniš" – oz ker, "nječini"
- Samisce mannat "hić": in mana "njeńdu" - it mana "njeńdźeš" - ii mana "njeńdźe"

Numerale

	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	100	1000
Finšćina	yksi	kaksi	kolme	neljä	viisi	kuusi	seitsemän	kahdeksan	yhdeksän	kymmenen	sata	tuhat
Estišćina	üks	kaks	kolm	neli	viis	kuus	seitse	kaheksa	üheksa	kümme	sada	tuhat
Liwišćina	ikš	kakš	kuolm	nēļa	vīž	kūž	seis	kādõks	īdõks	kim	sada	tuhat
Wotšćina	ühsi	kahsi	kõlmõ	nellä	viiz	kuuz	seitsee	kahõsaa	ühesää	čümmee	sada	tuhat
Wepšćina	üks’	kaks’	koume	nell’	viž	kuz’	seičeme	kahesa	ühesa	kümne	sata	tuha
Karelšćina	yksi	kakši	kolmi	nellä	viisi	kuuši	šeiččemen	kahekšan	yhekšän	kymmenen	sata	tuhat
Sewjerosamišćina	okta	guokte	golbma	njeallje	vihtta	guhtta	čieža	gávcci	ovcci	logi	čuođi	duhát
Skoltsamišćina	õhtt	kue´htt	koumm	nellj	vitt	kutt	čiččâm	kääu´c	ååu´c	lååi	čue´đ	dohat
Olyk-Mari	икте	коктыт	кумыт	нылыт	визыт	кудыт	шымыт	кандаше	индеше	лу	шÿдö	тÿжем
Erzja-Mordwin.	вейке	кавто	колмо	ниле	ветесь	кото	сисем	кавксо	вейксэ	кемень	сядо	тёжа
Mokša-Mordwin.	фкя	кафта	колма	ниле	вете	кота	сисем	кафкса	вейхкса	кемонь	сяжа	тёжянь
Zyrjenska komišćina	öтик	кык	куим	нёль	вит	квайт	сизим	кöкъямыс	öкмыс	дас	се	сюрс
Udmurtšćina	одык	кык	куин	ниль	вить	куать	сизьым	тямыз	укмыс	дас	сю	сюрс
Manzišćina	аква	китыг	хурум	нила	ат	хот	сат	нёллов	онтэллов	лов	сат	сотэр
Chantšćina	ит	катын	хутым	няты	вет	хут	тапыт	нювты	йиряң	яң	сот	...
Madźaršćina	egy	kettő	három	négy	öt	hat	hét	nyolc	kilenc	tíz	száz	ezer

Eksterne wotkazy