Bosćan Tecelin Mět

Bosćan Tecelin Mět (němsce Sebastian Tecelin Mieth; * 24. oktobra 1759 w Kukowje, † 18. julija 1835 w Róžeńće) bě serbski duchowny a spisowaćel nabožneje (katolskeje) literatury, kotrejež ćišć sam zapłaći.

Žiwjenje

Bosćan Mět narodźi so 24. oktobra 1759 jako syn žiwnosćerja na “Pólnym Młynkec” statoku, kaž jim do domu prajichu, na Róžeńčanskej droze w Kukowje. Je to posledni statok na lěwej stronje jědźeš-li z Kukowa won na směr Róžant. Po wopyće wjesneje šule, bě wot 1771–1775 šuler na gymnaziju w Nowej Cali, wot 1775 – 1778 w Praze. 17. junija 1778 zastupi do rjadu Cisterciensow w Nowej Cali a přiwza mjeno pater Tecelin. Studowaše wot lěta 1779 – 1785 w Praze w Serbskim seminarje teologiju. 30. apryla 1785 bu w Budyšinje na duchowneho wuswjećeny a bě hač do 1793 kapłan w Nowej Cali. 1793 – 1816 bě kapłan w Róžeńće. 25. měrca lěta 1816 sta so wosmy administrator Róžeńčanskeje swjatnicy, hdźež so 4. meje 1822 na wuměnk poda, mjez druhim, zo by wjace chwile měł za pisanje. Wuměnk woznamjenješe, zo njeměješe drje wjace administraturu na starosći, ale dušepastyrske dźěło jemu zwosta. To rěka mjez druhim, zo swjećeše serbske Bože mšě na njedźelach a swjatych dnjach z prědowanjom a słuchaše spowědźe, po zdaću měješe tež nabožinu. Přichodny administrator, pater Polykarp Schoen běše mjenujcy Němc. Jako woswjeći pater Tecelin Mět 6. meje 1835 swój złoty měšniski jubilej, přeprosy přitomnych na swój pohrjeb. Hižo měsacaj pozdźišo 18. julija 1835 zemrě 76lětny. Pohrjebany bu w Róžeńčan swjatnicy. Před wołtarjom je do zemje zapołoženy wopomnjaty kamjeń z mjenom Mith.

Michał Hórnik pisa w lěće 1885 w Katolskim Posole “Dopomnjećo na njeboh P. Tecelina”. Wón wopisuje klóšterskeho duchowneho P. Tecelina Měta jako dobreho měšnika, wučerja a prědarja, kotrehož ludźo jako tajkeho znajachu a česćachu. Wón bě so za duchowne zbožo swojeho ludu swěru starał. Bě rozhladny pedagog a wučer. Započinaše z čitanjom pola serbskich dźěći w maćernej rěči, zo by jich rozum rozwił. Chcyše, zo zrozumja słowo Bože a nabožne wěrnosće. Je wužitnosć serbskeho čitanja spóznał a tohodla hač do smjerće njewustawajo dźěłał a knihi wudawał. To wšitko činješe přidatnje k jeho słužbje jako duchowny.

Bosćan Tecelin Mět spisa mjez 1809 a 1834 cyły rjad nabožnych knihow, kotrež běchu zdźěla jara wobšěrne. Katolscy Serbja drje mějachu hižo někotre knihi a knižki za cyrkwinsku potrjebu a tež za nabožnu pobožnosć doma, ale šulske knihi falowachu. Knihi Měta wužiwachu so předewšěm za dźěći a šulsku młodźinu za nabožnu wučbu, nyšpory a duchowne rozpominanja. Z tym serbske pismowstwo njesměrnje wobohaći. Zaměrnje prócowaše so w swojich spisach wo porjedźenje a zjednorjenje serbskeho prawopisa.

Wosoba, kotraž podpisa z J. Sł., prawdźepodobnje móhł to być Jurij Słodeńk, piše w Katolskim Posole lěta 1935, zo nałožowaše Mět w jeho pismach nowy porjedźeny prawopis, z kotrehož so nětčiši analogny wuwi. Jeho njezachodny skutk wobsteji w tym, zo je zahe wažnosć serbskeho pismowstwa spóznał. Je duchownu cyrobu mjez serbskim ludom rozšěrjał, za kotrejž lud hrabaše. Z tym je w prěnim rjedźe nabožnosć, ale zdobom narodnosć spěchował.

Ćišć wšěch tutych knihow z najwjetšeho dźěla sam zapłaći. Za to běše jara skromnje žiwy a wužiwaše dary, kotrež bě mjez druhim wot sakskeho krala dóstał.

Wopomnjenska kniha Róžeńčanskich duchownych mjenuje P. Tecelina Měta: conservator linguae Wendicae – zachowar serbskeje rěče.

Twórby

1809 Katechizm křesćanskeje katólskeje wučby za mjeńše dźěći

1809 Křesćanske katólske rozwučenja, kotrež ći wučerjo w šuli a ći starši w domach tym mjeńšim dźěćom... předlazować maja

1814 Stawizny Noweho Zakonja

1816 Pobožnosć na swjatym schodźe w Krupcy

1818 Dwě prědowančce za k. njewučenych wjesnych ludźi ... w Róžeńće

1819 (1823 ćišćane) “Kročenje za Chrystusom” přełožk Tomaša Kempenskeho “De imitatione Christi”

1822 Pobožnosć toho kžižoweho puća

1829 Jadro křesćanskeje wučby z přidawkom serbskich kěrlušow

1834 Česćowanje swjatych, wosebje swj. Marije Zwjazk prědowanjow w rukopisu

Pomniki

Tři pomniki dopomnjeja na “Zachowarja serbskeje rěče”.

Wopomnjenski kamjeń

Naprawo před wołtarjom cyrkwje w Róžeńće je do zemje zapołoženy wopomnjenski kamjeń z napismom “P. Tecelinos Mith” a datumomaj narodźenja a zemrěća. Prawdźepodobnje je to narowny kamjeń.

Pomnik w Kukowje

K 50.tym posmjertninam Tecelina Měta bu w Kukowje před jeho ródnym domskim wotkryty zjawny pomnik, kiž mjenuje Hórnik prěni zjawny pomnik w Serbach. Kukowske “Casino” bě so postarało wo jeho postajenje. Njedźelu, 30.08.1885 bu zarjadowany swjedźeń k česći njeboh patra Tecelina Měta. Syły ludźi běchu so k tutej swjatočnosći zhromadźili na kotrejž bu pomnik wotkryty.

Na zornowcowym murjowanym podstawku je postajeny wysoki obelisk ze syenita.

Do njeho je w złoćanym pismje zadypane:

“P. Bosćij Tecelin Mět, měšnik we ciscercisskim rjedźe, rodźeny 24. oktobra 1759 na tutej žiwnosći, zemrjety 18. julija 1835 we Róžeńće. K wopomnjeću 50lětneho smjertneho dnja sławneho, njewustawaceho serbskeho spisowarja a swěrneho a rozhladneho duchowneho wučerja nastajichu tutón wopomnik k znamju swojeje njeza# pomniteje česćownosće dźakowni Serbjo.”

Wopomnjenska tafla w Róžeńće

Pódla zachoda Róžeńčan swjatnicy bu 1935 składnostnje 100.tych posmjertnin patra Tecelina Měta wotkryta wopomnjenska tafla k jeho česći. Tež k tutej swjatočnosći zhromadźichu so Serbja bjez rozdźěla konfesijow we wulkej ličbje. Bě to poslednja wulka zhromadźizna Serbow w dobje Nacionalsocializma. Tutón, mjeztym třeći pomnik bu připrawjeny, dokelž mějachu za trěbne na městnje skutkowanja Tecelina Měta pomnik postajić. Přemyslowanja drje běchu Kukowski pomnik přestajić, štož so njehodźi zwoprawdźić, dokelž bě kruće zamurjowany a w napisu pokiw na ródny dom.

Na tafli je napisane:

K STOLĚTNYM POSMJEŔTNINAM WUSTOJNEHO A PILNEHO SERBSKEHO SPISOWAĆELA TECELINA MĚTA + 18.7.1835 DŹAKOWNI KATOLSCY SERBJA 14.7.1935

Baseń k česći Tecelina Měta

Jakub Bart - Ćišinski

TECELINEJ MĚTEJ

Te hłowy módre pochilejće,

wy hory, dźens nam k strowjenju!

Te žołmy w spěwnym spěchu mějće,

wy rěki, dźensa k chwalenju!

Njech šumi mjeno Tecelin

do horow won a do nižin!

Ow pójće, Serbja, wopor česće

a dźak a chwalbu woprować!

Wy, spěwy serbske, k njebju znjesće

so, Tecelinej hołdować:

Budź w wopomnjeću Tecelin,

dóńž serbski stoji Budyšin!

Kak pjero pobožne so swěći,

kiž pisało za wutroby!

Kak luda knjez a přećel dźěći

je dawał słowo cyroby!

Haj, chwalbne mjeno Tecelin

nam Serbam nihdy njezahiń!

Žórła a literatura

Alfons Frencl: Podłu Klóšterskeje wody. LND 1981, str. 48sl.
Jakub Bart-Ćišinski: Zhromadźene spisy. Zwjazk V, LND 1969–1985, str. 269
KP 1885 čo. 12, str. 107–109
KP 1885, str. 139
KP 1885, čo. 16, str. 147
KP 1885, čo. 17, str. 156–158
KP 1935, str. 130sl.
KP 1935, čo. 25, str. 204sl.
Krajan 1936, str. 52sl.
Franc Šěn: Mět, Bosćan Tecelin. W: Jan Šołta, Pětr Kunze, Franc Šěn (wud.): Nowy biografiski słownik k stawiznam a kulturje Serbow. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1984, str. 372
Łužica 1885, čo. 10, str. 83sl.
Alfons Frencl, farar Sćěpan Delan, Gerald Große (wud.): Město tróšta – Róžant rjany. LND 1997, str. 36sl.
Romuald Domaška: Tysac lět hnadowne městno Róžant. Nakład. Herm. Kurt Hieronymus 1928, str. 25sl.
Rudolf Jenč: Stawizny serbskeho pismowstwa. LND 1954, str. 212sl.
Měrćin Salowski (wud.): Wosady našeje domizny. Krajan 3, Nakładnistwo swj. Bena w Lipsku, 1984