Słódka wišnja
| |
| Kćějaca słódka wišnja (Prunus avium) | |
| systematika | |
|---|---|
| Domena | Eukaryoty |
| Swět | Rostlinstwo |
| Rosidy Eurosidy I | |
| rjad: | (Rosales) |
| swójba: | Róžowe rostliny (Rosaceae) |
| podswójba: | (Spiraeoideae) |
| tribus: | Póčkosadowe rostliny (Amygdaleae) |
| ród: | (Prunus) |
| družina: | Słódka wišnja[1][2] |
| wědomostne mjeno | |
| Prunus avium | |
| (L.) L. | |
Słódka wišnja[1][2] (Prunus avium) je štom ze swójby róžowych rostlinow (Rosaceae). Dalše serbske mjena su (słódka) wišeń[2], (słódka) třěšnja[2], (słódka) třěšeń[2].
Wobsahuje sćěhowace poddružiny:
- dźiwja wišnja (Prunus avium ssp. avium)
- chrympowa wišnja (Prunus avium ssp. duracina)
- čorna wišnja (Prunus avium ssp. juliana)
Wopis
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Słódka wišnja je štom, kotryž docpěje wysokosć wot 2 hač 25 m. Jeje rosćenska forma wariěruje po podłožku, sorće a rěžku.
Króna je šěroko jejkojta hač kulojta.
Skora je sylnje wjerćena a čewjernobruna hač čorna. Z ranjenych zdónkow gumijowa žiwica wustupuje, kotraž rana zaso zawěraja.
Hałuzy rosće na kosu zrunanje.
Łopjena
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Łopjena su ćeńke, jejkojte hač eliptiske, kónčkojte, zubate abo zhruba rězane a docpěja dołhosć wot 5 hač 15 cm. Jich stołpiki maja prědku žałzy a docpěja dołhosć wot hač do 5 cm. Wone su na delnim boku kosmate. Nazymske barbjenje je žołto-oranžowe hač čerwjene.
Kćenja
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Kćěje wot apryla hač meje. Běłe kćenja so před łopjenami jewja a steja po dwěmaj hač po šesćoch we wokołkojtych promješkach a docpěwaja wulkosć wot něhdźe 3 cm. Jich stołpik docpěje dołhosć wot hač do 5 cm. Krónowe łopješka docpěja dołhosć wot 10 hač 15 cm. Próškowe łopješka su dwaceći.
Rostlina njese pupkowe šupizny na spódku kćenjowych stołpikow.
Płody
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Póčkaty płód docpěwa wulkosć wot 2,5 cm a je kulowaty hač wutrobojty, čerwjeny hač čorny, njezwobručowany a wobsahuje hładku póčku. Jich stołpiki docpěwaja dołhosć wot 2 hač 5 cm. Wone wot junija zrawja. Při dźiwje rosćacych štomach su słódke abo tróšku hórke, ale nic kisałe.
Wone njedozrawjeja. Tohodla so dyrbja dospołnje zrałe šćipać.
Jich derje słodźace płodowe mjaso wobsahuje dosć cokora, mineralne maćizny a witaminy.
Stejnišćo
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Rosće dźiwje w lěsach, na lěsnych kromach, w žiwych płotach. Ma radšo słónčne stejnišćo a rosće najlěpšo na hłubokosahacych, tróšku włóžnych a wutkatych pódach.
Rozšěrjenje
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Rostlina je předewšěm w srjedźnej a južnej Europje rozšěrjena.
Podobna družina
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Rostlina je družinje Kisała wišnja (Prunus cerasus) podobna, kotraž je kerk abo štom z wysokosću wot 10 m. Jeje płody su kisałe. Kćenjowe stołpiki docpěwaja dołhosć wot 2 hač 4 cm a njesu na spódku pupkowe špupizne a 1-2 lisćowej łopjeni. Krónowe łopješka su nimale kruhojte.
Rosće w swětłych lěsach, žiwych płotach a so často plahuje.
Hlej tež
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Noty
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- ↑ 1,0 1,1 Pawoł Völkel: Prawopisny słownik hornjoserbskeje rěče. Hornjoserbsko-němski słownik. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 2005, ISBN 3-7420-1920-1, str. 541, pod hesłom wišnja.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 W internetowym słowniku: Süßkirsche
Žórła
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- Botanica, Bäume und Sträucher, Über 2000 Pflanzenporträts, ISBN 978-3-8331-4467-7, strona 679 (němsce)
- Mayer, Schwegler: Welcher Baum ist das?, Bäume, Sträucher, Ziergehölze, ISBN 978-3-440-11273-1, strona 174 (němsce)
- Schauer - Caspari: Pflanzenführer für unterwegs, ISBN 978-3-8354-0354-3, 2. nakład, 2008, strona 438 (němsce)
- Spohn: Welcher Baum ist das? Die neuen Kosmos-Naturführer, ISBN 978-3-440-10794-2, strona 100 (němsce)
- Spohn, Aichele, Golte-Bechtle, Spohn: Was blüht denn da? Kosmos Naturführer (2008), ISBN 978-3-440-11379-0, strona 418 (němsce)
- Brankačk, Jurij: Wobrazowy słownik hornjoserbskich rostlinskich mjenow na CD ROM. Rěčny centrum WITAJ, wudaće za serbske šule. Budyšin 2005.
- Kubát, K. (Hlavní editor): Klíč ke květeně České republiky. Academia, Praha (2002)
- Lajnert, Jan: Rostlinske mjena. Serbske. Němske. Łaćanske. Rjadowane po přirodnym systemje. Volk und Wissen Volkseigener Verlag Berlin (1954)
- Rězak, Filip: Němsko-serbski wšowědny słownik hornjołužiskeje rěče. Donnerhak, Budyšin (1920)