Smjerdźaca pyskawa
_Geranium_robertianum_-_blossom.jpg)
| |
| Smjerdźaca pyskawa (Geranium robertianum) | |
| systematika | |
|---|---|
| Domena | Eukaryoty |
| Swět | Rostlinstwo |
| Rosidy Eurosidy II | |
| rjad: | (Geraniales) |
| swójba: | Pyskowničkowe rostliny (Geraniaceae) |
| ród: | Pyskawa[1][2] (Geranium) |
| družina: | Smjerdźaca pyskawa[3] |
| wědomostne mjeno | |
| Geranium robertianum | |
| L. | |
Smjerdźaca pyskawa[3] (Geranium robertianum) je rostlina ze swójby pyskowničkowych rostlinow (Geraniaceae). Druhe serbske mjeno je smjerdźace baćonki[3].
.jpg)
Synonymy
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- Geranium foetidum Gilib.
- Geranium rubellum Moench
- Geranium graveolens Stokes
- Geranium rupertianum Beckh.
- Robertium vulgare Piccard
- Robertiella robertisanum Hanks
Etymologija
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Botaniske mjeno Geranium wotwodźuje so wot grjekskeho słowa γερνιον. Słowo je diminutiw słowa γρανος. Woznjamjenja telko kaž žoraw a poćahowa na podobu płoda.
Wopis
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Smjerdźaca pyskawa je jednolětna, njepřijomnje ćehnjaca, rozpjeršenje kosmata rostlina, kotraž docpěwa wysokosć wot 20 hač do 40 cm.
Najprjedy rostlina wuwiwa łopjenowu rozetu. Zwjetša łopjena rozety wuschnyja po wuhone stołpika.
Stołpik docpěwa wysokosć wot 20 hač do 60 cm. Často stołpik a łopjena je karminčerwjeny. Łopjena maja 3 hač 7 stołpikatych wotrězkow.
Čopojty korjeń je krótki a hałuzaty.
Kćenja
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Smjerdźaca pyskawa kćěje wot meje hač do oktobra. Róžojte abo purpurne kćenja su najčasćišo po porach a krótkostołpikate. Kćenjowe stołpiki a keluchi maja žałzate a nježałzate włosy. Keluškowe łopješka docpěwaja dołhosć mjezy 6 a 8 mm a maja stajeny kónčk. Kćenjowe łopješka docpěwaja dołhosć mjezy 9 a 12 mm a su prědku skulojćene. Próšniki su oranžojte.
Płody
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Płody docpěwaja dołhosć mjezy 1,5 a 2,5 cm a maja kosmowe postronki, z kotrymiž při dalezmjetanju na murjach, skorach atd. so njepušća.
Wóń a wolije
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Wóń rostliny je njepřijomny.
Eteriske wolije móžeja mole a muchi zaćěrić.
Stejnišćo
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Je smjerdźaca pyskawa w lisćowych a měšanych lěsach. Rostlina preferuje chłódkojtu, włóžnu, wutkatu pódu. Runje tak rosće na słónčnych, suchich stejnišćach.
Rozšěrjenje
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Smjerdźaca pyskawa je w nimale cyłej Europje rozšěrjena. Rozšěrjenje saha wuchodźe hač do Japanskeje a na juhu hač do centralneje Afriku. Nimo toho rostlina rosće w dźělach sewjerneje Ameriki.
W rostlinskim lěkowanstwje
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]W rostlinskim lěkowanstwje wužiwaja so zelko z kwětach (Herba Ruperti). Zběraja zelko wot meje do oktobra.
Nóžki
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- ↑ Pawoł Völkel: Prawopisny słownik hornjoserbskeje rěče. Hornjoserbsko-němski słownik. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 2005, ISBN 3-7420-1920-1, str. 410.
- ↑ W internetowym słowniku: Storchschnabel
- ↑ 3,0 3,1 3,2 W internetowym słowniku: Ruprechtskraut
Žórła
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- GU Maxi-Kompaß Blumen, ISBN 3-7742-3852-9, strona 115 (němsce)
- GU Naturführer Blumen, ISBN 3-7742-1507-3, strona 120 (němsce)
- Dörfler, H.-P., Roselt, Gerhard: Heilpflanzen. Gestern und Heute. Urania, Leipzig - Jena - Berlin 1989, ISBN 3-332-00112-4 (němsce)
- Spohn, Aichele, Golte-Bechtle, Spohn: Was blüht denn da? Kosmos Naturführer (2008), ISBN 978-3-440-11379-0, strona 50 (němsce)
Eksterne wotkazy
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
- Botanický herbář (čěsce)
- atlas-roslin.pl (pól.)
- G. Madaus: Lehrbuch der biologischen Heilmittel (němsce)
- ARKive (jendź.)
- USDA plants database (jendź.)
- crescent bloom (jendź.)
- Plants for a Future (jendź.)
- Gartendatenbank (němsce)
- Flora of Northern Ireland (jendź.)