Slěborna lipa

Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije
Slěborna lipa
Slěborna lipa (Tilia tomentosa)
systematika
Domena Eukaryoty
Swět Rostlinstwo
  Eurosidy II
rjad: (Malvales)
swójba: Šlězowe rostliny (Malvaceae)
podswójba: Lipowe rostliny (Tilioideae)
ród: Lipa[1][2] (Tilia)
družina: Slěborna lipa
wědomostne mjeno
Tilia tomentosa
Moench
Wobdźěłać
p  d  w
Tilia tomentosa

Slěborna lipa (Tilia tomentosa) je štom z podswójby lipowych rostlinow (Tilioideae) znutřka swójba šlězowych rostlinow (Malvacea).

Wopis[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Slěborna lipa je w lěće zeleny štom, kotrež docpěje wysokosć wot 10 hač do 30 m. Rostlina je nječućiwe přećiwo wotpłunam a dymej.

Króna je prawidłowna, šwižna abo horbata. Zdónk je mócny. Hłowne hałuzy su horje měrjene.

Skora je na spočatku nazeleń šěra, pozdźišo šěrobruna. Wone njese hakle w starobje drobne, prawidłowne, jara płone lajstowe a brózdowe mustry.

Zymske pupki su jejkojte, šěrobrunje-pjelsćojte a njesu zwjetša dwě šupiznje. Wone docpěja dołhosć wot 3 hač do 5 mm. Nakónčny pupk faluje.

Łopjena[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Měnjate łopjena su dołho stołpikate, tróšku křiwje, kulojte hač wutrobojte, zubate, njesu krótki kónčk a docpěja dołhosć wot 7 hač do 12 (15) cm. Wone su na hornim boku na spočatku hrubje kosmate, pozdźišo nahe a na delnim boku su slěbrošěre a nimaja kosmowe promjenja na nerwnych kutach. Jich stołpik je pjelsćojće kosmaty a docpěje dołhosć wot 3 hač do 5 cm. Łopjency su křiwje wutrobojte, maja asymetriski spódk a docpěja dołhosć a šěrokosć wot 7 hač do 13 cm. Kroma je wótro rězana.

Nazymske barbjenje je złotožołte.

Kćenja[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Kćěje w juliju. Swětłožołte, wonjace, dwusplažne kćenja so po łopjenach jewja a steja po šesćoch hač po dźewjećoch we wokołkowych pakićach. Krónowe łopješka su jejkojte, nimale zrunane a docpěja dołhosć wot 7 hač do 8 mm. Próškowe łopješka su zdźěla płódne zdźěla sterilne. Płódnik su jara kosmaty.

Płody[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Małke worjechowe płody su dołhojte, jejkojte, tołstosćěnate, šěrobrune, zwjetša po třoch a docpěja dołhosć wot 7 hač do 8 mm a šěrokosć wot 5 hač do 6 mm. Wone su słabje rjapikate. Wone wobsahuja jenož jedne symjo. Płódnistwo docpěje dołhosć wot 5 hač do 7 cm a wobsahuje 1 hač 3 płody. Kosmate křidleška dosahuja hač k spódkej wóski płódnistwa a docpěje šěrokosć wot 14 hač do 18 mm.

Nošne łopješka na płódnistwach je pergamentojte, při čimž je wóska płódnistwa hač do spódka z nošnym łopješkom zrosćene.

Stejnišćo[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Rosće na srjedźosahacych, wutkatych, zwjetša wapnitych, suchich pěskowych a hlinjanych pódach w lisćowych měšanych lěsach.

Rozšěrjenje[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Rostlina je w juhowuchodnej Europje hač do Prědnjeje Azije rozšěrjena.

Wužiwanje[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Z 200 lět so jako parkowy a alejowy štom plahuje.

Nóžki[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

  1. Pawoł Völkel: Prawopisny słownik hornjoserbskeje rěče. Hornjoserbsko-němski słownik. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 2005, ISBN 3-7420-1920-1, str. 238.
  2. W internetowym słowniku: Linde

Žórła[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

  • Botanica, Bäume und Sträucher, Über 2000 Pflanzenporträts, ISBN 978-3-8331-4467-7, strona 908 (němsce)
  • Bruno P. Kremer: Steinbachs Naturführer Bäume & Sträucher, ISBN 978-3-8001-5934-5, strona 282 (němsce)
  • Mayer, Schwegler: Welcher Baum ist das?, Bäume, Sträucher, Ziergehölze, ISBN 978-3-440-11273-1, strona 146 (němsce)
  • Spohn, Aichele, Golte-Bechtle, Spohn: Was blüht denn da? Kosmos Naturführer (2008), ISBN 978-3-440-11379-0, strona 402, jako podobna družina Silber-Linde (Tilia tomentosa) (němsce)
  • Ulrich Hecker: BLV Handbuch Bäume und Sträucher, ISBN 978-3-8354-0021-4, stronje 266-267 (němsce)
  • Brankačk, Jurij: Wobrazowy słownik hornjoserbskich rostlinskich mjenow na CD ROM. Rěčny centrum WITAJ, wudaće za serbske šule. Budyšin 2005.
  • Kubát, K. (Hlavní editor): Klíč ke květeně České republiky. Academia, Praha (2002)
  • Lajnert, Jan: Rostlinske mjena. Serbske. Němske. Łaćanske. Rjadowane po přirodnym systemje. Volk und Wissen Volkseigener Verlag Berlin (1954)
  • Rězak, Filip: Němsko-serbski wšowědny słownik hornjołužiskeje rěče. Donnerhak, Budyšin (1920)

Eksterne wotkazy[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Commons
Commons
Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije