Prawa włóska worješina
| |||||||||||||||||||||||||||||
| Prawa włóska worješina (Juglands regia) | |||||||||||||||||||||||||||||
| systematika | |||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Domena | Eukaryoty | ||||||||||||||||||||||||||||
| Swět | Rostlinstwo | ||||||||||||||||||||||||||||
| Rosidy Eurosidy I | |||||||||||||||||||||||||||||
| rjad: | (Fagales) | ||||||||||||||||||||||||||||
| swójba: | (Juglandaceae) | ||||||||||||||||||||||||||||
| ród: | Włóska worješina[1] (Juglands) | ||||||||||||||||||||||||||||
| družina: | Prawa włóska worješina | ||||||||||||||||||||||||||||
| wědomostne mjeno | |||||||||||||||||||||||||||||
| Juglands regia | |||||||||||||||||||||||||||||
| L. (1753) | |||||||||||||||||||||||||||||
| Škitny status | |||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||
.gif){kind=small}
Prawa włóska worješina (Juglands regia) je štom ze swójby (Juglandaceae).
Wopis
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Prawa włóska worješina je w lěću zeleny štom, kotryž docpěwa wysokosć wot 5 hač do 25 m.
Zdónk je zwjetša krótki, króna je šěroka, kulowata hač jejkojta a sylne hałuzy su rozšěrjene.
Skora je šěra, na spočatku hładka a pozdźišo podołhostnje rozpukana.
Łopjena
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Łopjena su měnjate, na hornim boku ćmowozelene, na delnim boku swětliše, docpěwaja dołhosć wot 40 (20-50) cm. Wone su njeporowje pjerite a wobsteja z 5 hač 9 cyłokromnych, jejkojtych pjeritych łopješkow z dołhosću wot 15 cm. Rozrybowane łopjena aromatisce wonja. Zymske pupki su kulowate abo jejkojte a docpěwaja wulkosć wot 4 hač do 6 mm.
Kćenja
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Rostlina je chětře rosćaca a tohodla je hižo po 10 hač 15 lětach kmana ke kćěwje.
Kćěje wot apryla hač do meje. Kćenja su njenahladne, jednosplažne a so z łopjenami jewja. Rostlina je jednodomna. Muske micki so hižo loni załožuju a jako 5-6 mm dołhe pupki přezymuja. Muske wisace micki su žołtozelene a docpěwaja dołhosć wot 5 hač 15 cm. Žónske kćenja steja po dwěmaj (jednu) hač po třoch (pjećoch) na kóncu łopjenatych młodych wurostkow. Kćenjowa wobalka je z płódnikom zarosćena. Kćenja so wot wětra wopróša.
Płody
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Póčkaty płód je owalny hač kulowaty, maksimalnje 5 cm tołsty, ma zelenu skorpawu a brózdźene, swětłobrune drjewjane jadro. Płody wot septembra hač do oktobra dozrawja. Wone wobsahuja hač do 60 % tučneho wolija. Soje, wróny, wjewjerčki, drěmotki a myše płody rozšěrjuja.
Juglon
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Hižo wučeny Plinius je pytnył, zo pod štomom lědma druhe rostliny rostu. Přičina za to je wobsahowa maćizna juglon, kotryž kołochowanje a rosćenje wjele rostlinskich družinow zahaći. Měza čerstwych łopjenow a zelenych skorpawow intensiwnje žołtobrunje kožu zabarbi.
Stejnišćo a rozšěrjenje
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Pochoda z Aziji a regiona wuchodneho srjedźneho morja. Rostlina je z Romjanow k srjedźnej Europje přišła.
Ma radšo hłubokosahace, włóžne, wutkate, wapnite hač po prawym měrje kisałe hlinjane a łučinowe pódy.
Wužiwanje
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Štom poskići drjewo, drjewjanu bajcu a wolijowe symjenja. Jeho brunočerwjene, ćmowje mustrowane drjewo so za meble wužiwa.
Nóžki
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Žórło
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- Bruno P. Kremer: Steinbachs Naturführer Bäume & Sträucher, ISBN 978-3-8001-5934-5, strona 318 (němsce)
- Mayer, Schwegler: Welcher Baum ist das?, Bäume, Sträucher, Ziergehölze, ISBN 978-3-440-11273-1, strona 222 (němsce)
- Ulrich Hecker: BLV Bestimmungsbuch Bäume und Sträucher, ISBN 3-405-13737-3, strony 142, 154, 173, 182 (němsce)
- Schauer - Caspari: Pflanzenführer für unterwegs, ISBN 978-3-8354-0354-3, 2. nakład, 2008, strona 434 (němsce)
- Spohn: Welcher Baum ist das? Die neuen Kosmos-Naturführer, ISBN 978-3-440-10794-2, strona 137 (němsce)
- Spohn, Aichele, Golte-Bechtle, Spohn: Was blüht denn da? Kosmos Naturführer (2008), ISBN 978-3-440-11379-0, strona 396 (němsce)