Pawoł Nowotny
Pawoł Nowotny (němsce Paul Nowotny; * 6. januara 1912 w Budyšinje; † 2. decembra 2010 runje tam) bě serbski wučer, literarny stawiznar a ludowědnik.
Žiwjenje[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
Nowotny narodźi so 1912 na Budyskej Sprjewinej hasy jako syn serbskeho dźěłaćerja Awgusta Nowotneho a jeho mandźelskeje Madlenki, rodź. Bizoldec. Hižo jako šuler pisaše po zažnej smjerći nana w lěće 1929 hdys a hdys małe artikle do Serbskich Nowin, zo by swójbny pjenjez polěpšił. 1931 započa studij wučerstwa na pedagogiskej wysokej šuli w Drježdźanach. K jeho docentam a mentoram słušeštaj mj. dr. ludowědnik Adolf Spamer a serbski komponist Bjarnat Krawc. Po přewzaću mocy přez nacionalsocialistow 1933 bu mj. dr. na zakładźe swojich přećelskich kontaktow do Pólskeje we wobłuku Zwjazka serbskich studowacych z wysokeje šule wupokazany a dósta zakaz studija, čehoždla z podpěru Jana Skale do Pólskeje emigrowaše a ze swojim studijom w Poznanju pokročowaše. Tam docpě w lěće 1937 magisterski diplom a skutkowaše po tym hač do 1939 na pólskim gymnaziju w Gdańsku jako wučer němčiny. Po wudyrjenju Druheje swětoweje wójny bu Nowotny zajaty a sedźeše nimale dwě lěće w jatbje, prjedy hač bu 1941 pušćeny a kónc lěta jako wojak do wójny pósłany. Po skónčenju wójny přežiwi čas hač do 1947 w francoskej wójnskej jatbje a nawróći so potom do Budyšina.
Tam zastupi do SED a započa, so w znowa nastatym serbskim towaršnostnym žiwjenju angažować. Wot 1948 hač do 1982 bě Nowotny čłon Zwjazkoweho předsydstwa Domowiny; wot 1949 do 1951 nimo toho župan Budyskeje župy „Jan Arnošt Smoler“[1] a mjez 1948 a 1951 jako naslědnik Pawoła Neda šulski rada wokrjesa Budyšin-sewjer. Dokelž běchu za wutwar serbskeho šulstwa tež šěrše wědomostne zakłady trěbne, załoži so 1. meje 1951 Institut za serbski ludospyt w Budyšinje, z kotrehož prěnim direktorom so Nowotny sta.
Na zakładźe swojich wotchilacych politiskich pozicijow dósta so Nowotny po 1951 přeco zaso z wjednistwom mjeztym kruće do socialistiskeje mocy integrowaneje Domowiny pod Kurtom Krjeńcom do konflikta. Na II. zwjazkowym kongresu Domowiny w aprylu 1952 namjetowaše wón njewočakowano a nochcyte katolskeho fararja Jurja Handrika za zastojnstwo městopředsydy organizacije. Delegaća sćěhowachu jeho namjetej we wothłosowanju. Najebać swojeje funkcije jako nawoda instituta a swojeho čłonstwa SED słušeše Nowotny – mj. dr. nimo Jana Cyža a bywšeho předsydy Domowiny Pawoła Neda – srjedź 1950tych lět k wonym zjawnje difamowanym serbskim wosobinam, kotrymž we wobłuku wuwołaneho boja přećiwo „serbskemu pesimistiskemu nacionalizmej“ ze stron nawodnistwa Domowiny „małobyrgarske zmyslenje“ a zwjazkarstwo z „němskej a čěskosłowakskej buržuaziju“ wumjetowachu.[2] Zdźerži sej swoju funkciju pak dale, doniž 1976 na wuměnk njeńdźe. 1970 bu z Mytom Ćišinskeho a 1977 z Wótčinskim zasłužbowym rjadom wuznamjenjeny.[3]
Pawoł Nowotny wozjewi wjace hač 200 wědomostnych publikacijow. Wón zemrě krótko do swojich 99. narodnin w decembru 2010 a bu na Budyskim pohrjebnišću na Hrodźišku pochowany. Wón bě wot 1942 woženjeny z Hildegard, rodź. Bałcarjec (1914–2003) a měješe dweju synow, Pětra (* 1940) a Miroslawa (* 1950).
Nóžki[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
- ↑ Županki a županojo, domowina.de
- ↑ Elle, Ludwig: Die Domowina in der DDR, Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 2010, str. 44sl.
- ↑ Neues Deutschland, 1. měrca 1977, str. 5
Wotkazaj[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
- Pawoł Nowotny – Literatura w katalogu Němskeje narodneje biblioteki (němsce)
- Dietrich Šołta: Paul Nowotny (1912–2010), Sakska biografija (tež serbsce)