Lěkarska popla

Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije
Lěkarska popla
Kćenje lěkarskeje pople (Althaéa officinalis)
systematika
Domena Eukaryoty
Swět Rostlinstwo
rjadownja: (Rosopsida)
rjad: (Malvales)
swójba: Šlězowe rostliny (Malvaceae)
podswójba: (Malvoideae)
ród: Popla (Althaea)
družina: Lěkarska popla
wědomostne mjeno
Althaea officinalis
L.
Wobdźěłać
p  d  w
Hojenska rostlinaŠkitana družina

Lěkarska popla (Althaéa officinalis) je rostlina ze swójby šlězowych rostlinow, z roda poplow.

Etymologija[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Kćeni

Botaniske mjeno „althaea“ wotwodźuje so wot grjekskeho słowa „άλδανω“. Woznjamjenja telko kaž hojić. Słowo malwa pochadźa wot grjekskeho słowa „μαλαχς“, kotrež mjechki a změrowacy woznjamjenja.

ilustracija (Koehler, 1887)

Wopis[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Lěkarska popla je zrunana, wjacelětna, zelišćowa rostlina z krutymi stołpikami. Rostlina je wšudźe kosmata. Lěkarska popla docpěwa wysokosć wot 60–150 cm (50–120 cm).

Delnje łopjena su wutrobojte a kónčkojte. Cyle horjeka wustupuja často njedźělene łopjena.

Lěkarska popla kćěje wot julija hač do septembra. Kćenja su swětłoróžojte abo (zrědka) běłe, steja w łopjenowych rozporach a docpěja šěrokosć wot 3 hač 5 cm. Zwonkowne 7–9 keluškowych łopješkow su lancetojte, krótše hač jejkojte, wótre keluškowe łopjena.

Lěkarska popla je hódnotna picowanska rostlina za pčoły.

Stejnišćo[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Je lěkarska popla na włóžnych łučkach, w brjohowych kerčinach, na pastwišćach a w kultiwowanych pódy. Rostlina preferuje wapnojtu, selojtu pódu.

Rozšěrjenje[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Rozšěrjenje saha na zapadźe hač do Iberiskeje połkupy, na juhu hač do Srjedźneho morja, na wuchodźe hač do Sibirskeje a Altaja a na sewjerje hač do južneje Skandinawiskeje. Do srjedźneje Europy bu tuta rostlina wot čłowjeka přinjesena (Archeofyt).

Wobsahowe maćizny[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Korušk wobsahuje slinowe maćizny (10–20 %), pektin (maksimalny 16 %) a škrob (maksimalny 37 %), trochu eteriski wolij, tučny wolij, třěski a šterole.

W kuchinje[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Lěkarska popla wužiwa so w francoskej kuchinje a ameriskej kuchinje. Přetrjebuja stołpiki, łopjenka a koruški. Kwěty hodźa so jěsć. Młode łopjenka wužiwaja so w solotejach. Romjenjo wužiwachu rostlinu w poliwkach. Zašo buchu korjenja jědźene. Najprjedy buchu warjene a potom pječene.

W rostlinskim lěkowanstwje[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

W rostlinskim lěkowanstwje wužiwaja so koruški (łaćonsce Radix Althaeae) a łopjenka (łaćonsce Folia Althaeae). Zběraja koruški wot oktobra do nowembra a łopjenka wot meje do junija. Wužiwaja so drogi za zymnowodowy ekstrakt, za sirup abo za čajowy wobstatk. Grjekojo a Romjenjo znajachu wuskutki lěkowanja tuteje rostliny. Dioskurides, Theophrast, Galen a Plinius naspominaja rostlinu w swojich spisach. W srjedźowěku běše powšitkownje z wašnjom tutu rostlinu wužiwać.

Synonymy[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

  • Althaea kragujevacensis Pan.
  • Althaea micrantha Borbas
  • Althaea sublobata Stokes
  • Althaea taurinensis DC.
  • Althaea vulgaris Bubani
  • Malva althaea E.H.L. Krause
  • Malva maritima Salisb.
  • Malva officinalis (L.) Schimper & Spenner.

Žórła[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

  • Dörfler, H.-P., Roselt, Gerhard: Heilpflanzen. Gestern und Heute. Urania, Leipzig – Jena – Berlin 1989 (němsce)
  • Sebald, Seybold, Philippi: Die Farn- und Blütenpflanzen Baden-Württembergs. Ulmer Verlag, Stuttgart 1990, ISBN 3-8001-3314-8. (němsce)
  • Adler, Oswald, Fischer: Exkursionsflora von Österreich. Ulmer Verlag, Stuttgart und Wien 1994, ISBN 3-8001-3461-6. (němsce)
  • Hiller, Karl; Melzig, Matthias F.; Lexikon der Arzneipflanzen und Drogen,. Area-Verlag, Erftstadt 2006, ISBN 3-89996-682-1. (němsce)
  • Schauer – Caspari: Pflanzenführer für unterwegs, ISBN 978-3-8354-0354-3, 2. nakład, 2008, strona 208 (němsce)
  • Kral, Jurij: Serbsko-němski słownik hornjołužiskeje rěče. Maćica Serbska, Budyšin (1927)
  • Rězak, Filip: Němsko-serbski wšowědny słownik hornjołužiskeje rěče. Donnerhak, Budyšin (1920)
  • Pawoł Völkel: Prawopisny słownik hornjoserbskeje rěče. Hornjoserbsko-němski słownik. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1981 (online).

Wotkazy[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Commons
Commons
WikiSpecies
WikiSpecies
Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije